Neptun yoʻldoshlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Two large partially illuminated spherical bodies: a large one at the top and a small one below it. The light is coming from the left making the bodies look like the waxing crescent moon.
Neptun (yuqorida) va Triton (pastda), 1989-yilda Voyager 2 parvozidan uch kun oʻtgach

Neptun sayyorasida 14 ta maʼlum boʻlgan yoʻldosh mavjud boʻlib, ular yunon mifologiyasidagi kichik suv xudolari nomi bilan ataladi. Yoʻldoshlarning eng kattasi hisoblangan Triton 1846-yil 10-oktabrda Neptun sayyorasi kashf etilganidan 17 kun oʻtgach, Uilyam Lassel tomonidan kashf etilgan.Neptun sayyorasining ikkinchi tabiiy yoʻldosh Nereid hisoblanadi.Uning kashf etilganiga bir asrdan koʻproq vaqt boʻldi.Neptunning eng uzoq yoʻldoshi Neso deb nomlanadi.Nesoning orbital davri taxminan 26 Julian yil boʻlib, Quyosh tizimidagi boshqa yoʻldoshlarga qaraganda oʻz sayyorasidan uzoqroqda aylanadi.

Triton sayyora massasiga ega yoʻldoshlar orasida noyob sanaladi. Chunki uning orbitasi Neptunning aylanishiga retrograd hamda Neptun ekvatoriga nisbatan moyil boʻlib, u Neptun atrofidagi orbitada hosil boʻlmagan, aksincha Neptun tomonidan tortishish kuchi bilan tutilgan. Quyosh tizimidagi keyingi eng katta tabiiy yoʻldosh, Saturnning yoʻldoshi, Fibidir.Ushbu yoʻldosh Triton massasining atigi 0,03 foiziga ega.Tritonning Neptunga bogʻlanishi, ehtimol Neptun tabiiy yoʻldosh tizimini shakllantirganidan bir muncha vaqt oʻtgach sodir boʻlgan boʻlishi mumkin. Triton gidrostatik muvozanatga erishish hamda bulutlar va tumanlarni hosil qila oladigan nozik atmosferani saqlab qolish uchun yetarlicha kattalikka ega.

Tritonning ichkari qismida yettita kichik muntazam tabiiy yoʻldoshlar mavjud boʻlib, ularning barchasi Neptunning ekvator tekisligiga yaqin joylashgan tekisliklarda prograd orbitalariga ega.Ulardan baʼzilari Neptun halqalari orasidan aylanadi. Ulardan eng kattasi Proteus hisoblanadi.Ular Triton orbitasi dumaloq boʻlganidan keyin vayronalar diskidan qayta tiklandi. Neptunda Tritondan tashqari yana oltita tashqi tartibsiz tabiiy yoʻldoshlar bor.Ular orasida Nereid ham bor. Yoʻdoshlarning orbitalari Neptundan ancha uzoqda joylashgan.Yoʻldoshlardan uchtasi prograd orbitaga, qolganlari esa retrograd orbitaga ega. Xususan, Nereid tartibsiz sunʼiy yoʻldosh uchun gʻayrioddiy yaqin va ekssentrik orbitaga ega boʻlib, u bir paytlar Triton qoʻlga olinganda hozirgi holatidan sezilarli darajada oʻzgargan oddiy tabiiy yoʻldosh boʻlgan boʻlishi mumkinligini koʻrsatadi. Neptunning eng tashqi ikkita tartibsiz tabiiy yoʻldoshlari:Psamathe va Neso.Ular Quyosh tizimida hozirgi kungacha topilgan barcha tabiiy yoʻldoshlarning eng katta orbitalariga ega.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kashfiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yil oktyabrgacha toʻrtta tashqi sayyoraning har biri uchun maʼlum boʻlgan oylar soni. Hozirgi vaqtda Neptunning 14 ta tabiiy yoʻldoshi mavjud.

Triton Uilyam Lassel tomonidan 1846-yilda Neptun kashf etilganidan atigi oʻn etti kun oʻtgach kashf etilgan.Nereid 1949-yilda Gerard P. Kuiper tomonidan kashf etilgan. Keyinchalik Larissa deb nomlangan uchinchi yoʻldoshni birinchi marta 1981-yil 24-mayda astronomlar: Garold J. Reitsema, Uilyam B. Xabbard, Larri A. Lebofskiy va Devid J. Tolenlar kuzatishgan. Astronomlar yulduzning Neptunga yaqinlashishini kuzatgan va toʻrt yil avval Uran atrofida topilgan halqalarga oʻxshash halqalarni izlagan. Agar halqalar mavjud boʻlsa, yulduzning yorqinligi sayyoraga eng yaqin kelishidan biroz oldin kamayadi. Kuzatuvlarda yulduzning yorqinligi bir necha soniya davomida kamaydi, bu esa u halqa emas, balki oy tufayli ekanligini anglatardi.1989-yilda Voyager 2 Neptun yonidan uchib oʻtmaguncha boshqa yoʻldoshlar topilmadi. Voyager 2 Larissani qayta kashf etdi va yana beshta ichki yoʻldoshni aniqladi.Ular Naiad, Thalassa, Despina, Galatea va Proteuslardir. 2001-yilda yerdagi yirik teleskoplar yordamida ikkita tadqiqot oʻtkazilib, yana beshta tashqi yoʻldosh topildi.Shundan soʻng yoʻldoshlarning umumiy soni 13 taga yetdi. 2002-2003-yillarda ikkita jamoa tomonidan olib borilgan kuzatuv sinovlarida mos ravishda Halimede,Sao,Psamathe,Laomedeia va Neso boʻlgan barcha beshta oyni qayta kuzatishdi.Oltinchi oy ham 2002-yilgi kuzatuvda topilgan, ammo keyin yoʻqolgan.

2013-yilda Mark R. Showalter Neptunning 2009-yildagi halqa yoylarining Hubble kosmik teleskopi tasvirlarini oʻrganayotganda Hippocampni kashf etdi.U orbital harakatni kompensatsiya qilish va xira tafsilotlarni aniqlashtirish uchun bir nechta tasvirlarni yigʻishga imkon berishuvchi panoramaga oʻxshash texnikadan foydalangan[1][2][3].Qidiruv maydonini halqalardan ancha uzoqroq radiuslargacha kengaytirishga qaror qilgandan soʻng, u yangi oyni ifodalovchi aniq nuqtani topdi[4].Keyin u buni 2004-yildagi boshqa arxiv HST rasmlarida qayta-qayta topdi. Neptunning barcha boshqa ichki tabiiy yoʻldoshlarini kuzatgan Voyajer 2 1989-yilgi parvoz paytida xiralashganligi sababli uni aniqlay olmagan[1].

Nomlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tritonning XX asrgacha rasmiy nomi yoʻq edi. „Triton“ nomi Kamil Flammarionning 1880-yilgi „Astronomie Populaire“ kitobida taklif qilingan[5], lekin bu nomdan 1930-yillargacha foydalanilmagan[6].Bu vaqtgacha Triton odatda, oddiygina „Neptun tabiiy yoʻldoshi“ sifatida tanilgan. Neptunning boshqa yoʻldoshlari ham Neptunning dengiz xudosi mavqeiga koʻra yunon va rim suv xudolari nomi bilan atalgan.

  • Yunon mifologiyasida, odatda Poseydonning bolalari, yunon Neptun (Triton, Proteus, Despina, Talassa);
  • Poseydonni sevuvchilar (Larissa);
  • Kichik yunon suv xudolarining sinflari (Naiad, Nereid);
  • Oʻziga xos Nereidlar (Halimede, Galatea, Neso, Sao, Laomedeia, Psamathe).
  • Eng soʻnggi topilgan oy Hippocamp 2013-yildan 2019-yilgacha nomsiz qoldi, oʻshanda u yarim ot va yarim baliq boʻlgan mifologik mavjudot Hippocamp sharafiga nomlangan[7].

„Oddiy“ tartibsiz tabiiy yoʻldoshlar uchun umumiy konvensiya;

  • prograde tabiiy yoʻldoshlari uchun „a“ bilan tugaydigan nomlardan,
  • retrograd tabiiy yoʻldoshlar uchun „e“ bilan tugaydigan nomlardan,
  • oʻta moyil tabiiy yoʻldoshlar uchun „o“ bilan tugaydigan nomlardan foydalanishdan iborat.

Yupiterning yo'ldoshlari[8] va Ikki asteroid Neptunning yoʻldoshlari bilan bir xil nomga ega: 74 Galatea va 1162 Larissa.

Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Neptunning yoʻldoshlarini ikki guruhga boʻlish mumkin: muntazam va tartibsiz.

  • Birinchi guruhga Neptunning ekvator tekisligida joylashgan aylana prograd orbitalarini kuzatib boradigan yettita ichki yoʻldosh kiradi.
  • Ikkinchi guruhga Tritonni oʻz ichiga olgan yettita boshqa yoʻldosh kiradi. Ular odatda, Neptundan uzoqda egilgan eksantrik va koʻpincha retrograd orbitalarni kuzatib boradilar.Yagona istisno Triton boʻlib, u sayyoraga yaqin aylana orbita boʻylab harakatlanadi, garchi retrograd va moyil boʻlsa ham.
Neptunning ichki yoʻldoshlarining orbita diagrammasi, shu jumladan Triton, ularning nomlari va orbita yoʻnalishlari koʻrsatilgan
Neptunning yettita ichki yoʻldoshlarining oʻlchamlarini taqqoslash

Oddiy yoʻldoshlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Neptundan masofa boʻyicha muntazam yoʻldoshlar: Naiad, Thalassa, Despina, Galatea, Larissa, Hippocamp va Proteus. Tashqi ikkitasidan tashqari hammasi Neptun-sinxron orbitada joylashgan (Neptunning aylanish davri 0,6713 kun yoki 16 soat[9]).

Naiad eng yaqin muntazam oy, shuningdek, ichki yoʻldoshlar orasida ikkinchi eng kichik (Hippocampning kashfiyotidan keyin),

Protey esa eng katta muntazam oy va Neptunning ikkinchi eng katta yoʻldoshidir.

Birinchi beshta yoʻldosh Neptunning aylanish tezligidan koʻra tezroq aylanib yuradi.Aylanish davri Naiad va Thalassa uchun 7 soat, Larissa uchun 13 soatdir.

Ichki oylar Neptun halqalari bilan chambarchas bogʻliq. Ikki ichki tabiiy yoʻldosh, Naiad va Thalassa, Galle va LeVerrier halqalari orasidan aylanadi. Despina LeVerrier halqasining choʻpon oyi boʻlishi mumkin, chunki uning orbitasi aynan shu halqa ichida joylashgan. Keyingi oy Galatea Neptun halqalarining eng koʻzga koʻringan qismi — Adams halqasi ichida aylanib chiqadi. Bu halqa juda tor halqa hisoblanib, kengligi 50 kmdan oshmaydi.U beshta oʻrnatilgan yorqin yoylarga ega. Galateyaning tortishish kuchi tor halqani saqlab, radial yoʻnalishda cheklangan hududda halqa zarralarini cheklashga yordam beradi. Halqa zarralari va Galatea oʻrtasidagi turli xil rezonanslar ham yoylarni saqlashda rol oʻynashi mumkin.

Faqat ikkita eng katta oddiy oyning tasviri ularning shakli va sirt xususiyatlarini aniqlash uchun yetarli boʻlgan piksellar soniga ega. Larisa, taxminan 200 km diametrga choʻzilgan. Proteus esa sezilarli darajada choʻzilgan emas, lekin toʻliq sharsimon ham emas.U tartibsiz koʻpburchakga oʻxshaydi, bir nechta tekis yoki bir oz botiq qirralari diametri150kmdan 250km boʻladi.U taxminan diametri 400kmga yaqin toʻliq ellipsoidal boʻlgan Saturn yoʻldoshi Mimasdan kattaroqdir. Bu farq Proteusning oʻtmishdagi toʻqnashuv buzilishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Proteusning yuzasi qattiq kraterlangan va bir qator chiziqli xususiyatlarni koʻrsatadi. Uning eng katta krateri Farosning diametri 150km dan ortiq.

Neptunning barcha ichki yoʻldoshlari qorongʻu jismlardir.Ularning geometrik albedosi 7 dan 10 % gacha.Ularning spektrlari shuni koʻrsatadiki, ular juda qorongʻi materiallar, ehtimol murakkab organik birikmalar bilan ifloslangan suv muzidan qilingan.Shu nuqtai nazardan, Neptunning ichki yoʻldoshlari ichki Uran yoʻldoshlariga oʻxshaydi.

Tartibsiz yoʻldoshlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tritonning orbitasi (qizil) koʻpgina yoʻldoshlarning orbitasidan (yashil) orbita yoʻnalishi boʻyicha farq qiladi va orbita −23 ° ga egilgan.

Sayyoradan masofa boʻyicha tartibsiz yoʻldoshlar Triton, Nereid, Halimede, Sao, Laomedeya, Psamathe va Neso boʻlib, ular ham prograd, ham retrograd ob’ektlarni oʻz ichiga oladi. Eng tashqi beshta yoʻldosh boshqa yirik sayyoralarning tartibsiz yoʻldoshlariga oʻxshaydi va ular, ehtimol, in situ hosil boʻlgan oddiy tabiiy yoʻldoshlardan farqli oʻlaroq, Neptun tomonidan tortishish kuchi bilan tutilgan deb taxmin qilinadi.

Triton va Nereid gʻayrioddiy tartibsiz tabiiy yoʻldoshlardir va shuning uchun boshqa tashqi sayyoralarning tashqi tartibsiz yoʻldoshlariga oʻxshash. Ular boshqa beshta tartibsiz Neptun yoʻldoshlaridan alohida koʻrib chiqiladi.

  • Birinchidan, ular Quyosh tizimidagi eng katta ikkita tartibsiz yoʻldosh boʻlib, Triton boshqa barcha maʼlum tartibsiz yoʻldoshlardan deyarli kattaroqdir.
  • Ikkinchidan, ularning ikkalasi ham atipik darajada kichik yarim katta oʻqlarga ega, Triton boshqa barcha maʼlum boʻlgan tartibsiz yoʻldoshlarning kattaligidan kichikroq.
  • Uchinchidan, ularning ikkalasi ham gʻayrioddiy orbital ekssentrikliklarga ega: Nereid har qanday maʼlum tartibsiz tabiiy yoʻldoshlarning eng eksantrik orbitalaridan biriga ega va Triton orbitasi deyarli mukammal doiradir.
  • Nihoyat, Nereid maʼlum boʻlgan tartibsiz tabiiy yoʻldoshlar orasida eng past moyillikka ega.

Triton[tahrir | manbasini tahrirlash]

Diagrammada Tritondan tashqari Neptunning tartibsiz yoʻldoshlarining orbitalari tasvirlangan. Eksantriklik Y oʻqida ifodalangan moyillik bilan peritsentrdan apomarkazgacha choʻzilgan sariq segmentlar bilan ifodalanadi. X oʻqi ustidagi oylar prograd, ostidagilar esa retrograd. X oʻqi Gm va tepalik sferasi radiusining ulushi bilan belgilangan.

Triton retrograd va yarim dumaloq orbita boʻylab harakatlanadi va u tortishish bilan olingan tabiiy yoʻldosh hisoblanadi. Bu Quyosh tizimidagi ikkinchi oy boʻlib, u muhim atmosferaga ega ekanligi aniqlandi, unda, asosan, azot va oz miqdorda metan va uglerod oksidi mavjud.Triton yuzasidagi bosim taxminan 14mbarni tashkil qiladi.1989-yilda Voyager 2 kosmik kemasi bu nozik atmosferada bulutlar va tumanlarga oʻxshash narsalarni kuzatdi. Triton Quyosh tizimidagi eng sovuq jismlardan biri boʻlib, sirt harorati taxminan 38 K (−235.2 °C)ni tashkil qiladi.Uning yuzasi azot, metan, karbonat angidrid va suv muzlari bilan qoplangan va 70 % dan ortiq yuqori geometrik albedoga ega. Bond albedo yanada yuqori boʻlib, 90 % ga yetadi.Yuzasi xususiyatlari orasida katta janubiy qutb qopqogʻi,graben va chandiqlar bilan kesishgan eski kraterli samolyotlar, shuningdek, ehtimol kriyovolkanizm kabi endogen jarayonlar natijasida hosil boʻlgan yoshlik xususiyatlari mavjud.Voyajer 2 kuzatuvlari quyosh tomonidan isitiladigan qutb qopqogʻida bir qancha faol geyzerlarni aniqladi, ular 8km balandlikgacha boʻlgan plyuslarni chiqaradi. Triton nisbatan yuqori zichlikka ega — taxminan 2g/sm 3, bu uning massasining taxminan uchdan ikki qismini jinslar, qolgan uchdan bir qismini muzlar (asosan suv muzlari) tashkil etishini koʻrsatadi. Tritonning chuqurligida yer osti okeanini hosil qiluvchi suyuq suv qatlami boʻlishi mumkin. Retrograd orbitasi va Neptunga nisbiy yaqinligi (Oy Yerga nisbatan yaqinroq) tufayli suv oqimining sekinlashishi Tritonning ichkariga aylanishiga olib keladi, bu esa taxminan 3,6milliard yildan keyin uning yoʻq qilinishiga olib keladi[10].

Nereid[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nereid Neptunning uchinchi eng katta yoʻldoshidir.U prograd, lekin juda eksantrik orbitaga ega va Tritonni qoʻlga olish paytida tortishish oʻzaro taʼsiri orqali hozirgi orbitasiga tarqalib ketgan sobiq oddiy tabiiy yoʻldosh ekanligiga ishoniladi. Uning yuzasida spektroskopik usulda suv muzi aniqlangan. Nereidning dastlabki oʻlchovlari uning koʻrinadigan kattaligidan katta, tartibsiz oʻzgarishlarni koʻrsatdi, ular majburiy presessiya yoki xaotik aylanish tufayli choʻzilgan shakl va sirtdagi yorqin yoki qorongʻi dogʻlar bilan birlashtirilgan deb taxmin qilingan. Bu 2016-yilda, Kepler kosmik teleskopidan olib borilgan kuzatishlar faqat kichik oʻzgarishlarni koʻrsatganida inkor etildi. Spitzer va Gerschel kosmik teleskoplarining infraqizil kuzatuvlariga asoslangan termal modellashtirish Nereidning faqat oʻrtacha choʻzilganligini koʻrsatadi, bu esa aylanishning majburiy presessiyasini rad etadi.Termal model Nereidning sirt issiqligi juda yuqori ekanligini koʻrsatadi.Bu Saturn yoʻldoshi Hyperionga oʻxshaydi.

Shakllanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Neptun yoʻldoshlarining massa taqsimoti Quyosh tizimidagi gigant sayyoralarning tabiiy yoʻldosh tizimlarining eng teskarisidir. Birgina yoʻldosh Tritonning oʻzi tizimning deyarli barcha massasini tashkil qiladi, qolgan barcha yoʻldoshlar birgalikda foizning uchdan bir qismini tashkil qiladi. Bu Saturnning oy tizimiga oʻxshaydi, bu erda Titan umumiy massaning 95 % dan koʻprogʻini tashkil qiladi, lekin Yupiter va Uranning yanada muvozanatli tizimlaridan farq qiladi. Hozirgi Neptun tizimining noaniqligining sababi shundaki, Triton Neptunning asl tabiiy yoʻldosh tizimi shakllanganidan keyin yaxshi rivojlangan va mutaxassislarning taxminiga koʻra, bu rivojlanish jarayonida tizimning katta qismi yoʻq qilingan[11].

Neptun yoʻldoshlarining nisbiy massalari

Tritonning qoʻlga olinganda orbitasi juda eksantrik boʻlar edi va asl ichki Neptun tabiiy yoʻldoshlarining orbitalarida xaotik buzilishlarni keltirib chiqarardi, bu ularning toʻqnashishiga va vayronalar diskiga aylanishiga olib kelardi. Bu shuni anglatadiki, Neptunning hozirgi ichki yoʻldoshlari Neptun bilan birga hosil boʻlgan asl jismlar emas. Triton orbitasi aylana boʻlgandan keyingina vayronalarning bir qismi hozirgi muntazam oylarga qaytadan toʻplanishi mumkin edi.

Tritonni qoʻlga olish mexanizmi yillar davomida bir nechta nazariyalarning mavzusi boʻldi. Ulardan biri Tritonning uchta tana toʻqnashuvida qoʻlga olinganligini taxmin qiladi. Ushbu ssenariyda Triton Neptun bilan toʻqnashuvi tufayli buzilgan ikkita Kuiper kamar obyektining omon qolgan aʼzosi.

Raqamli simulyatsiyalar shuni koʻrsatadiki, oʻtmishda Halimede oyining Nereid bilan toʻqnashishi ehtimoli 0,41 ga teng edi.Har qanday toʻqnashuv sodir boʻlganligi nomaʼlum boʻlsa-da, ikkala oy ham oʻxshash („kulrang“) ranglarga ega boʻlib koʻrinadi, bu esa Halimede Nereid parchasi boʻlishi mumkinligini anglatadi[12].

Tasdiqlangan yoʻldoshlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kalit
Prograd tartibsiz yoʻldoshlar Retrograd tartibsiz yoʻldoshlar

Neptun yoʻldoshlari bu yerda eng qisqadan eng uzungacha orbital davri boʻyicha sanab oʻtilgan. Noqonuniy (qoʻlga olingan) yoʻldoshlar rang bilan belgilanadi. Noqonuniy oylarning orbitalari va oʻrtacha masofalari tez-tez sodir boʻladigan sayyoralar va quyosh tebranishlari tufayli qisqa vaqt oraligʻida oʻzgaruvchan boʻladi, shuning uchun barcha tartibsiz oylarning sanab oʻtilgan orbital elementlari 800 yillik raqamli integratsiya davomida oʻrtacha hisoblanadi. Ularning orbital elementlarining barchasi 2000-yil 1-yanvar davriga asoslangan. Triton, uning yuzasi sferoidga aylanishi uchun yetarlicha massivga ega boʻlgan yagona Neptun yoʻldoshi hisoblanadi.

Neptunning oy yoʻldoshlari
Qator (qayd 1) Yorliq Nom Talaffuzi Rasm Mutlaq magnetizm Diametri (km) Massa (10¹⁶ kg) Yarim katta oʻqi (km) Orbital davr Orbital inklatsiya Ekssentreslik Kashf etilgan yili Kashfiyotchi
1 III Naiad /ˈneɪəd, ˈnaɪæd/[13]
A smeared white object elongated from the bottom-left to top-right can be seen in the center.
 9.6 60.4
(96 × 60 × 52) 		≈ 13 48224 +0.2944 4.691 0.0047 1989 Voyager Science Team
2 IV Thalassa /θəˈlæsə/
A group of three objects, each circled and labeled by the respective designations. Thalassa is the central object designated 1989 N5.
 8.7 81.4
(108 × 100 × 52) 		≈ 35 50074 +0.3115 0.135 0.0018 1989 Voyager Science Team
3 V Despina /dəˈspaɪnə/
A white oval shaped object somewhat elongated horizontally is seen in the center. There are a few small dark spots on its surface.
 7.3 156
(180 × 148 × 128) 		≈ 170 52526 +0.3346 0.068 0.0004 1989 Voyager Science Team
4 VI Galatea /ˌɡæləˈtiːə/
A small white object elongated from the bottom-left to top-right can be seen in the center.
 7.2 174.8
(204 × 184 × 144) 		≈ 280 61953 +0.4287 0.034 0.0001 1989 Voyager Science Team
5 VII Larissa /ləˈrɪsə/
An irregularly shaped grey object slightly elongated horizontally occupies almost the whole image. Its surface shows a number of dark and white spots.
 6.8 194
(216 × 204 × 168) 		≈ 380 73548 +0.5555 0.205 0.0012 1981 Reitsema et al.
6 XIV Hippocamp /ˈhɪpəkæmp/
Composite of multiple Hubble images of the Neptune system, with the moons appearing as bright white dots. The fainter dot to the upper right is Hippocamp, circled and labeled to distinguish it from other moons in this image.
 10.5 34.8±4.0 ≈ 2.2 105283 +0.9500 0.064 0.0005 2013 Showalter et al.[1]
7 VIII Proteus /ˈproʊtiəs/
A conically shaped object is seen almost fully illuminated from the left. The cone axis looks towards the observer. The outline of the object is a rectangle with rounded corners. The surface is rough with a few large depressions.
 5.0 420
(436 × 416 × 402) 		≈ 3900 117646 +1.1223 0.075 0.0005 1989 Voyager Science Team
8 I Triton /ˈtraɪtən/
A large spherical object is half-illuminated from the bottom-left. The south pole faces to the light source. Around it in the bottom-left part of the body there is a large white area with a few dozens dark streaks elongated in the pole to equator direction. This polar cap has a slight red tinge. The equatorial region is darker with a tint of cyan. Its surface is rough with a number of craters and intersecting lineaments.
 -1.2 2705.2±4.8
(2709 × 2706 × 2705) 		2139000 354759 −5.8769 156.865 0.0000 1846 Lassell
9 II Nereid /ˈnɪəriəd/
A small white smeared body is seen in center.
 4.4 357 ± 13 ≈ 2400 5504000 +360.14 5.800 0.749 1949 Kuiper
10 IX Halimede /ˌhæləˈmiːdiː/
10.0 ≈ 61 ≈ 12 15753700 −1879.55 133.8 0.566 2002 Holman et al.
11 XI Sao /ˈseɪoʊ/
11.1 ≈ 40 ≈ 3.4 22381400 +2914.26 48.2 0.299 2002 Holman et al.
12 XII Laomedeia /ˌleɪəməˈdiːə/
10.8 ≈ 40 ≈ 3.4 23607900 +3179.59 34.8 0.418 2002 Holman et al.
13 X Psamathe /ˈsæməθiː/
11.0 ≈ 38 ≈ 2.9 46701600 −9110.44 137.1 0.451 2003 Sheppard et al.
14 XIII Neso /ˈniːsoʊ/
10.7 ≈ 60 ≈ 11 50045900 −9617.75 132.3 0.447 2002 Holman et al.

Tasdiqlanmagan yoʻldoshlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Neptunning "c02N4" nomli tartibsiz tabiiy yoʻldoshi uchun oltinchi nomzod 2002-yil 14-avgustda Metyu J. Xolman boshchiligidagi tekshiruvlarda topilgan, ammo 2002-yil 3-sentyabrda juda katta teleskop yordamida qayta koʻrilgan, keyin esa yoʻqolgan. Obyektni qayta tiklashga boʻlgan keyingi urinishlar muvaffaqiyatsiz tugadi va uning orbitasi aniqlanmadi. Bu tabiiy yoʻldosh oʻrniga kentavr boʻlgan boʻlishi mumkin, garchi uning Neptunga nisbatan bir oy davomida kichik harakati uning haqiqatan ham tabiiy yoʻldosh boʻlganligini koʻrsatsa-da. Yorqinligidan kelib chiqib, obyektning diametri 33 kmga teng deb taxmin qilingan va taxminan u Neptundan 25,1 million km uzoqlikda joylashgan boʻlishi kerak.

Ism Aniq
kattalik ® 		Mutlaq kattalik Diametri (km) Kuzatilgan masofa (km) Guruh Kashfiyot yili Holat
c02N4 25.3 ≈ 10.8 ≈ 33 ≈ 25100000 nomaʼlum 2002-yil Ehtimol, kentavr yoki tartibsiz tabiiy yoʻldosh nomzodi; 2002-yil avgust va sentyabr oylarida aniqlangan, obyektni qayta tiklash muvaffaqiyatsiz urinishlardan keyin yoʻqolgan

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Hubble Finds New Neptune Moon“. Space Telescope Science Institute (2013-yil 15-iyul). Qaraldi: 2021-yil 28-yanvar.
  2. ↑ Showalter. „How to Photograph a Racehorse...and how this relates to a tiny moon of Neptune“. Mark Showalter's blog (2013-yil 15-iyul). Qaraldi: 2013-yil 16-iyul.
  3. ↑ Grossman. „Neptune's strange new moon is first found in a decade“. New Scientist space web site. New Scientist (2013-yil 15-iyul). Qaraldi: 2013-yil 18-iyul.
  4. ↑ Kelly Beatty. „Neptune's Newest Moon“. Sky & Telescope (15-iyul 2013-yil). Qaraldi: 12-iyun 2017-yil.
  5. ↑ Flammarion, Camille. Astronomie populaire (fr), 1880 — 591 bet. ISBN 2-08-011041-1. 
  6. ↑ Moore, Patrick. The planet Neptune: an historical survey before Voyager, 2nd, Wiley-Praxis Series in Astronomy and Astrophysics, John Wiley & Sons, April 1996 — 150 (see p. 68) bet. ISBN 978-0-471-96015-7. OCLC 33103787. 
  7. ↑ Showalter, M. R.; de Pater, I.; Lissauer, J. J.; French, R. S. (2019). „The seventh inner moon of Neptune“ (PDF). Nature. 566-jild, № 7744. 350–353-bet. Bibcode:2019Natur.566..350S. doi:10.1038/s41586-019-0909-9. PMC 6424524. PMID 30787452.
  8. ↑ „Irregular Satellites of the Giant Planets“,The Solar System Beyond Neptune M. Antonietta Barucci: , 2008 — 414 bet. ISBN 9780816527557.  (Wayback Machine saytida 2017-08-10 sanasida arxivlangan)
  9. ↑ Williams. „Neptune Fact Sheet“. NASA (1-sentabr 2004-yil). Qaraldi: 18-iyul 2013-yil.
  10. ↑ Chyba, C. F.; Jankowski, D. G.; Nicholson, P. D. (July 1989). „Tidal evolution in the Neptune-Triton system“. Astronomy and Astrophysics. 219-jild, № 1–2. L23–L26-bet. Bibcode:1989A&A...219L..23C.
  11. ↑ Naeye, R. (September 2006). „Triton Kidnap Caper“. Sky & Telescope. 112-jild, № 3. 18-bet. Bibcode:2006S&T...112c..18N.
  12. ↑ Grav, Tommy; Holman, Matthew J.; Fraser, Wesley C. (2004-09-20). „Photometry of Irregular Satellites of Uranus and Neptune“. The Astrophysical Journal. 613-jild, № 1. L77–L80-bet. arXiv:astro-ph/0405605. Bibcode:2004ApJ...613L..77G. doi:10.1086/424997.
  13. ↑ Jones, Daniel (2003) [1917], Peter Roach; James Hartmann; Jane Setter (muh.), English Pronouncing Dictionary, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 3-12-539683-2


Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Neptun_yoʻldoshlari&oldid=3771076" dan olindi