Natalya Estemirova

Natalya Estemirova
Tavalludi	18-fevral 1958-yil; Kamishlov, Sverdlovsk viloyati, RSFSR, SSSR
Vafoti	15-iyul 2009-yil; Gazi-Yurt, Nazran tumani, Ingushetiya, Rossiya
Fuqaroligi	Rossiya
Taʼlimi	Chechen davlat universiteti; Moskva davlat universiteti
Kasbi	jurnalist, huquq himoyachisi, yozuvchi, oʻqituvchi

Natalya Huseynovna Estemirova (ruscha: Ната́лья Хусаи́новна Эстеми́рова) — rossiyalik huquq himoyachisi, jurnalist, Grozniydagi „Memorial“ inson huquqlari markazi vakolatxonasi xodimi^[1]. 2009-yil 15-iyulda uning oʻldirilishi katta ijtimoiy va siyosiy rezonansga sabab boʻlgan.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Natalya Estemirova Sverdlovsk viloyati Kamishlov shahrida tugʻilgan. Otasi, millati chechen Husayn Estemirov 1944-yilda chechenlar va ingushlar deportatsiyasi paytida oilasi bilan Chechenistonning Ishxoy-Yurt qishlogʻidan Qozogʻistonga surgun qilingan. 1950-yillarda chechenlarga Qozogʻistonni tark etishga ruxsat berilgan boʻlsa-da, Husayn Estemirov Uralda qoʻnim topgan. Bu yerda rus oilasidan boʻlgan Natalyaning onasi Klavdiya Mixaylovna Ageyeva bilan tanishgan. Turmush qurgach, ular Uralning Kamishlov shahriga joylashganlar. Bu yerda toʻrtta qiz farzand koʻrganlar. Qizlarning eng kattasi Natalya edi. Natalya kitob oʻqishni yaxshi koʻrgan. Kamishlovda Natalya oʻrta maktabni va pedagogika texnikumini boshlangʻich sinf oʻqituvchisi sifatida tugatgan.

Inson huquqlari himoyachisi sifatida keyingi taʼlimi va faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Natalya Estemirova Grozniydagi Chechen-Ingush davlat universitetining tarix fakultetini tamomlagan. 1998-yilgacha Grozniy shahridagi 7-maktabda tarix fani oʻqituvchisi boʻlib ishlagan, keyin huquqiy himoya va jurnalistik faoliyat bilan shugʻullangan. Natalya Estemirova Ikkinchi Chechen urushi boshida Grozniyda ishlagan. 2000-yildan Grozniydagi „Memorial“ inson huquqlari markazi vakolatxonasi xodimi. Polina Jerebtsova bilan birgalikda Grozniy bozoridagi otishma qurbonlari haqida maʼlumot toʻplagan.

2004-yilda Shvetsiya parlamenti binosida boʻlib oʻtgan marosimda unga „Good Life“ mukofoti topshirilgan^[2]. 2005-yilda Yevropa xalq partiyasi — Yevropa demokratlari Estemirova va „Memorial“ raisi Sergey Kovalyovni „Robert Shuman medali“ bilan taqdirlagan. 2007-yilda Nobel ayollar tashabbusi Estemirovani „Anna RAW in WAR mukofoti“ bilan taqdirlagan.

Natalya Estemirova 2009-yilda (vafotidan keyin) Moskva Xelsinki guruhining inson huquqlari boʻyicha mukofoti laureati boʻlgan.

Natalya Estemirova qamoqxonalarda saqlash sharoitlari boʻyicha komissiyasi aʼzosi boʻlgan. Uning tarafdorlari fikricha, jinoiy ishlarning qalbakilashtirilishiga qarshi kurashgan, tergov izolyatorlariga tashrif buyurgan, qiynoqlarga qarshi faol kurashgan, odam oʻgʻirlash va suddan tashqari qatllarni tergov qilgan.

Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Otasi Husayn Estemirov Chechenistonning Gudermes tumanidagi Ishxoy-Yurt qishlogʻidan boʻlgan chechen. Onasi Klavdiya Mixaylovna Ageyeva, millati rus.

Natalya Estemirova yolgʻiz qizi bilan yashagan. Uning doʻsti, jurnalist Marina Litvinovichning soʻzlariga koʻra, eri ancha oldin oʻldirilgan.

Natalya Huseynovna oʻldirilganidan keyin uning 15 yoshli qizi, 1994-yilda tugʻilgan Lana Saidaminovna Estemirova yolgʻiz qolgan. 2009-yil 3-avgustda „Memorial“ markazi huquq himoyachilari uning manfaati uchun xayriya yigʻish aksiyasini tashkil qilisgan^[3]. Keyin Lana Angliyaga oʻqishga ketgan. Bu yerda London iqtisodiyot va siyosat maktabini tamomlagan. Ixtisosligi xalqaro munosabatlar. Turmushga chiqqan va Buyuk Britaniyada yashovchi Jurnalistlar uchun adolat jamgʻarmasining aʼzosi. 2019-yilda Lana Estemirova onasi bilan hayot haqida xotiralar yozgan^[4].

Uning singlisi Svetlana Xusainovna Estemirova(2022), Yekaterinburgda yashaydi.

Xotirasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2009-yil 16-iyulda Natalya Estemirova Grozniyda 100-500 kishi ishtirok etgan vidolashuv marosimi boʻlib oʻtgan. Shundan soʻng Natalya Estemirova Chechenistonning Gudermes tumanidagi Ishxoy-Yurt qishlogʻida dafn etilgan.

Shu kuni Moskvadagi Novopushkinskiy maydoni va Sankt-Peterburgdagi Trinity maydonida marhum huquq himoyachisi xotirasiga bagʻishlangan mitinglar boʻlib oʻtgan.

2009-yil 17-iyulda Parijdagi Sen-Mishel maydonida oʻldirilgan huquq himoyachisi xotirasiga miting boʻlib oʻtgan. Mitingda 150 ga yaqin odam qatnashgan. ^[5]

2010-yil 8-iyul kuni Moskvadagi Mustaqil matbuot markazida „Natalya Estemirovaning oʻldirilishi boʻyicha tergov: tergovga savollar“ mavzusida matbuot anjumani boʻlib oʻtgan.

2010-yil 15-iyulda Estemirova butun dunyoda xotirlangan. Boʻlib oʻtgan baʼzi voqealar haqidagi maʼlumotlar „Memorial“ veb-saytida joylashtirilgan.

2011-yil 15-iyulda Moskva, Nazran, Yekaterinburg, Myunxen va boshqa shaharlarda Estemirova xotirasiga bagʻishlangan mitinglar boʻlib oʻtgan. Oʻldirilgan huquq himoyachisining hamkasblari — „Memorial“, FIDH xodimlari va „Novaya gazeta“ jurnalistlari Moskvada „Natalya Estemirova oʻldirilganidan ikki yil oʻtib: tergov notoʻgʻri yoʻnalishda ketmoqda“ hisobotini taqdim etgan.