Muhammadjon Shukurov

Muhammadjon Shukurov
Tavalludi	1925-yil Buxoro, Oʻzbekiston SSR, SSSR
Vafoti	2012-yil 16-sentyabr Dushanbe, Tojikiston
Fuqaroligi	SSSR Tojikiston
Millati	tojik
Mukofotlari	A. Rudakiy nomidagi Tojikiston Respublikasi Davlat mukofoti

Muhammadjon Sharifovich Shukurov — 1925-yil, Buxoro, OʻzSSR, SSSR — 2012-yil 16-sentyabr, Dushanbe, Tojikiston) — tojik olimi, filolog, adabiyotshunos, tilshunos, tarixchi, publitsist. Hozirgi tojik adabiyoti tadqiqotchisi. 50 ta kitob va 500 dan ortiq maqolalar muallifi. Tarixchi Rustam Shukurovning otasi.

Biografiyasi

Shukurov 1925-yilda Buxoroda tug‘ilgan, 1939-yilda u yerdan Stalinobodga (hozirgi Dushanbe) ko‘chib o‘tgan. Shakuriy Buxoro shariat qozisi Sharifjon Maxdum Sadri Ziyoning (1865—1932) kenja o‘g‘li bo‘lib, 1917-yilda qisqa muddat Buxoro amirligida Oliy qozi lavozimida ishlagan. Sadri Ziyo 1932-yilda sovet qamoqxonasida vafot etgan, keyin 1933-yilda mashhur tojik ziyolisi Abulfazl Sirat Balxiyning nabirasi Muhammadjon Shukurov Musabbixoning onasi vafot etgan. Muhammadjon Shukurov Stalinobod (Dushanbe) shahridagi o‘rta maktabni tugatgach, 1941-yilda Stalinobod pedagogika institutiga o‘qishga kirib, uni 1945-yilda imtiyozli diplom bilan tugatdi. 1951-yildan Til va adabiyot institutida ishladi. Rudakiy nomidagi Tojikiston fanlar akademiyasida sovet-tojik adabiyoti tarixini oʻrgangan. O‘shandan beri uning ilmiy tarjimai holi Tojikiston fanlar akademiyasi bilan bog‘langan. Moskvada SSSR Fanlar Akademiyasi Jahon adabiyoti institutida tojik filologiyasi boʻyicha nomzodlik (1955) va doktorlik (1971) dissertatsiyalarini himoya qilgan. 1981-yilda u muxbir aʼzo etib saylandi. Tojikiston fanlar akademiyasida, 1987-yilda Tojikiston Fanlar akademiyasi akademigi boʻldi. 2012-yil 16-sentyabrda Dushanbe shahrida uzoq davom etgan kasallikdan so‘ng vafot etgan.

Faoliyati

Muhammadjon Shakuriy nihoyatda serqirra va sermahsul muallif edi. Uning 1980-yillar oxirigacha yaratilgan eng muhim asarlari qatorida sovet davri tojik nasri evolyutsiyasiga bagʻishlangan tojik va rus tillarida bir qator monografiyalar, zamonaviy tojik fani uchun klassik boʻlib qolgan nutq madaniyatiga oid tadqiqotlar, shuningdek „Tojik tilining lug‘ati“ („Sovet entsiklopediyasi“, 1969) sifatida keyinchalik Eronda qayta nashr etilgan va tojik gumanitar fanining 20-asrdagi eng muhim yutuqlaridan biri sifatida tan olingan kitobni tayyorlashda asosiy rol oʻynadi. 1980-yillarning oxiri va 1990-yillarning boshlarida Muhammadjon Shukurov tarjimai holida yangi davr boshlanadi. U Tojikiston SSR Oliy Kengashi tomonidan 1989-yil 22-iyulda ratifikatsiya qilingan „Tojik tili toʻgʻrisida“gi qonun loyihasining muallifidir. Mana shu davrda u muhim ahamiyatga ega boʻlgan tojiklarning tarixiy taqdiri muammolarini ishlab chiqdi. Natijada „Xuroson ast incho“ („Bu yerda – Xuroson“) kitobi keyingi tojik tarixshunosligi va jurnalistikasiga sezilarli taʼsir koʻrsatdi. Ayni paytda Muhammadjon Shukurov aynan 1990-yillarda Eronga qilgan ko‘plab sayohatlari va eronlik hamkasblari bilan intensiv aloqalar o‘rnatilganidan so‘ng Eronda keng shuhrat qozondi va e’tirofga sazovor bo‘ldi. U Eronda fors tili va adabiyoti akademiyasining (فرهنگستان زبان و ادب فارسی̰) haqiqiy aʼzosi etib saylangan va 2006-yilda Eron madaniyatining „oʻlmaslari“ (چهرههای ماندگار ایران) qatoriga kiritilgan.

Qarashlari

Shukurov 2010-yilda oʻtkazilgan tojik alifbosi islohotiga qarshi chiqdi.