Meral Akshener

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Meral Akshener
Fayl:Meral Akshener, 2021-yil sentyabr
IYI partiyasi raisi
Turkiya ichki ishlar vaziri
Mansab davri
1996-yil 8-noyabr – 1997-yil 30-iyun
Bosh vazir Nejmettin Erbakan
Oʻtmishdoshi Mehmet Agar
Vorisi Murat Basesgioglu
Turkiya Buyuk Millat Majlisining 20, 21, 23, 24 va 25-davlat deputatlari
Turkiya Buyuk Millat Majlisi (Milliyatchi Harakat Partiyasi) raisi o'rinbosari
Mansab davri
2007-yil 10-avgust – 2011-yil 28-iyun
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Meral Gurer

1956-yil 18-iyun
Gundogdu, Izmit, Kojaeli, Turkiya
Millati Turk
Siyosiy partiyasi

Haqiqiy yo'l partiyasi (1995—2001)

Millatchi harakat partiyasi (2001—2011)

IYI partiyasi (2017-yildan hozirgi kungacha)
Turmush oʻrtogʻi T.Akshener
Bolalari Forih Akshener (1984-y.t)
Istiqomat joy(lar)i Istanbul
Taʼlim

Istanbul universiteti Adabiyot fakulteti

Marmara universiteti
Faoliyati

Siyosatchi

Akademik
Vebsayti https://meralaksener.com.tr/

Meral Akshener (1956-yil 18-iyulda tugʻilgan, Izmit, Kojaeli) — turk siyosatchisi. Tansu Chiller hukumatida ichki ishlar vaziri lavozimida ishlagan. Akshener IYI partiyasining asoschisi va raisi hisoblanadi.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Salonikilik muhojir oilaning qizi Meral Akshener 1956-yil 18-iyulda Kojaelining İzmit tumanidagi Gundogʻdu qishlogʻida tugʻilgan.[1] Otasining ismi Tohir Oʻmer, onasining ismi Siddika.[1] 1974-yilda Bursa qizlar oʻqituvchilik maktabini tamomlagan.[2] 1979-yilda Istanbul universitetining Adabiyot fakulteti tarix boʻlimini tugatgan. 1979—1982-yillarda oʻqituvchi boʻlib ishlagan Akshener, 1982-yilda Yulduz Texnik Universiteti Kojaeli muhandislik fakultetida ilmiy xodim vazifasida faoliyat olib bordi.

Marmara universiteti Ijtimoiy fanlar institutida zamonaviy tarix sohasida magistrlik darajasini[3] va shu universitetning Turkshunoslik institutida Turkiya tarixi boʻyicha doktorlik darajasini olgan. Kojaeli universitetida inqilob tarixi kafedrasi mudiri lavozimida ishlagan. Zübeyde Hanim shahid oilalari fondi asoschilaridan biri sifatida ham prezidentlik qilgan.[4]

Siyosiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Siyosatga 1994-yilgi mahalliy saylovlarda Haqiqiy Yoʻl partiyasidan Izmit Metropolitan Belediyesi uchun nomzod sifatida kirdi.[5] 1995-yil va 1999-yilgi Turkiya umumiy saylovlarida „ Haqiqiy Yoʻl“ partiyasidan deputat sifatida parlamentga kirgan Akshener 1996—1997-yillarda Nejmettin Erbakan tomonidan tuzilgan koalitsiya hukumatida ichki ishlar vaziri boʻlib ishlagan. Akshener 2007, 2011 va 2015-yil iyun oylarida Turkiyada oʻtkazilgan umumiy saylovlarda Millatchi Harakat partiyasi deputati sifatida parlamentga kiradi. 2015-yil noyabr oyida boʻlib oʻtgan umumxalq saylovlarida u oʻz partiyasidan deputatlikka nomzod sifatida koʻrsatilmagan. U 2017-yilda MHPdan chiqib, IYI partiyasini tuzgan. U 2018-yilgi Turkiya prezidentlik saylovlarida partiyasidan prezidentlikka nomzod boʻldi.

Ichki ishlar vazirligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1995-yili Haqiqiy Yoʻl partiyasining ayollar boʻlimlari rahbari boʻlgan Meral Akshener 1995-yili Turkiyada oʻtkazilgan umumiy saylovlarda DYP Kojaeli deputati sifatida ilk bor parlamentga kirgan. Nejmettin Erbakan raisligida 1996-yil 28-iyunda Refah partiyasi (RP) va DYP koalitsiyasi 54-Kongressini tuzdi. U 1996-yil 3-noyabrda Susurlukdagi halokatdan keyin Turkiya hukumatidan isteʼfoga chiqqan Mehmet Ağar oʻrniga Turkiya Respublikasi tarixidagi birinchi ayol ichki ishlar vaziri etib tayinlanadi. 28-fevral jarayoni tajribasi bilan, 54 Turkiya hukumati tarqatib yuborilgach, uning vakolat muddati 1997-yil 30-iyunda tugagan. U 1999-yilgi Turkiya umumiy saylovlarida DYP Istanbul deputati sifatida parlamentga qaytadi. 2002-yil Turkiyada boʻlib oʻtgan umumiy saylovlarda DYP 9,54 % ovoz oldi va chegaradan pastda qoldi.[6]

AKP tashkil etish bosqichida ishtirok etish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akshener 2001-yil 4-iyulda „ Haqiqiy yoʻl“ partiyasidan isteʼfoga chiqgan. U ham oʻzi kabi Fazilat partiyasidan ajralib chiqqan Abdulla Gul va Rajab Toyyib Erdoʻgʻan boshchiligidagi innovatorlar safiga qoʻshilganini Abdulla Gul va doʻstlari ofis sifatida foydalangan Siyosiy tadqiqot markazida oʻtkazgan matbuot anjumanida bildirdi.[7][8] Biroq ular Milliy Vizyon yoʻnalishini davom ettirganliklari va 2001-yil 3-noyabrda Millatchi Harakat Partiyasiga qoʻshilishlari sababli innovatsion harakatni tark etishga majbur boʻlishgan.[9][10]

Millatchilik harakati partiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2001-yilda Millatchi Harakat partiyasiga aʼzo boʻlgan Akshener 2007-yilgi Turkiya umumiy saylovlarida Istanbul deputati sifatida parlamentga kiradi. Bu vaqt ichida u MHP raisi Devlet Bahchelining maslahatchisi boʻlib ishlagan.[11] 2004-yilgi mahalliy saylovlarda MHPdan Istanbul shahar hokimiyati merligiga nomzod sifatida boʻlgan.[5] 1968-yili Jumhuriyat Xalq partiyasidan Turkiya Buyuk Millat Majlisi raisi oʻrinbosari etib saylangan Nermin Neftchidan keyin 2007-yil 10-avgustda Guldal Mumju bilan birga Turkiya Buyuk Millat Majlisi raisi oʻrinbosari etib tayinlandi. Turkiya Buyuk Millat Majlisidagi Turkiya- Xitoy parlamenti doʻstlik guruhi aʼzosi edi.[12] 2011-yil va 2015-yil iyun oyidagi umumiy saylovlarda MHP Istanbul deputati sifatida parlamentga qayta kirdi. Biroq, 2015-yil noyabr oyida Turkiyada boʻlib oʻtgan umumiy saylovlarda u oʻz partiyasidan parlamentga nomzod sifatida koʻrsatilmadi.[9]

MHP prezidentlikka nomzodi va ishdan boʻshatilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muxolifatning taniqli arbobi Meral Akshener 2016-yil may oyida boʻlib oʻtadigan navbatdan tashqari kongressning oldini olish haqida maʼruza qilmoqda.

MHP 2015-yil noyabr oyida boʻlib oʻtgan umumiy saylovlarda ovozlarni boy berib, parlamentda vakillik qilgan toʻrtinchi partiya boʻlganidan soʻng, oy oxirida qurultoy oʻtkazilishini talab qilib, „Vazifamni bajarishga tayyorman“ deb aytdi. Meral Akshener MHPning sud qarori bilan oʻtkaziladigan navbatdan tashqari kongressida prezidentlikka nomzodi qoʻyildi.[13] 15-may Favqulodda qurultoy oʻtkaziladigan kun sifatida belgilangani maʼlum qilindi. MHP Bosh qarorgohi bu qarorni tan olmasligini bildirdi.[14] 2016-yil 8-sentyabrda partiyadan chiqarilgan.[15] Meral Akshener 2016-yil 19-iyun kuni Anqara birinchi instantsiya fuqarolik sudiga murojaat qilib, partiyadan chiqarib yuborish qaroriga nisbatan ehtiyot chorasi koʻrishni soʻrab chiqqan.[16] MHP tomonidan chiqarib yuborish qaroriga qarshi ochilgan bekor qilish harakati 2016-yil 15-dekabr kuni Anqara 6-Eʼlonida qilingan. Fuqarolik ishlari boʻyicha birinchi instantsiya sudi tomonidan rad etildi va ushbu qaror bilan uning partiyadan chiqarib yuborilishi yakuniy boʻldi.[17] 2020-yil 6-avgust kuni MHP deputati Jemal Enginyurt Kongress natijasida Meral Akshener 715 imzo bilan raislikni qoʻlga kiritganini va oʻzi sudga bekor qilish uchun ariza topshirganini maʼlum qildi.[18]

IYI partiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akshener, IYI Partiya taʼsis qurultoyida nutq soʻzladi.

IYI partiyasi 2017-yil 25-oktyabrda Meral Akshener boshchiligida tashkil etilgan boʻlib Meral Akshener partiyaning birinchi rahbari etib saylangan.[19]

2018-yilgi prezidentlik va umumiy saylovlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

IYI partiyasining 2018-yil 24-iyun kuni boʻlib oʻtadigan umumiy saylovlarda ishtirok etishi mumkinligi haqidagi muhokamalar natijasida Meral Akshener CHP raisi Kemal Kilichdarogʻludan oʻz partiyasiga 15 nafar deputat oʻtishini talab qilib chiqdi.[20] Shu tariqa tuzilgan deputatlik guruhi tufayli IYI partiyasi oʻz tashkilotlarini shakllantirish va guruh tashkil etish tufayli saylovga kirish huquqiga ega boʻlgan.

Akshener 2018-yilgi Turkiya prezidentlik saylovida prezidentlikka nomzod boʻlish uchun 2018-yil 2-may kuni YSKga ariza bilan murojaat qilgan va saylovchilar nomzodlik taklifini bildira oladigan birinchi kuni 2018-yilning 4-mayida kerakli 100.000 imzoni qoʻlga kiritdi.[21][22]

2019-yilgi mahalliy saylovlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akshener, partiyasining vakolatli kengashlari tomonidan qabul qilingan qarorlar va mahalliy saylov simulyatsiyalaridan olingan natijalarga koʻra, baʼzi viloyatlarning Millat ittifoqiga oʻtishi mumkinligini taxmin qilgan va tashkilot rahbari Koray Aydinni CHPga yubordi.[23] Uzoq davom etgan muzokaralardan soʻng hamkorlik toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. IYI partiyasi Anqarada nomzod koʻrsatishni va bu nomzod Mansur Yavash boʻlishini maʼlum qildi. Boshqa tomondan, Mansur Yavash, CHP nomzodi boʻlsa, gʻalaba qozonish ehtimoli yuqori ekanini tilga olib, mushtarak nomzod boʻlishni xohlayotganini bildirdi.[24]

Hamkorlik protokoliga koʻra, CHP Istanbul, Anqara, Izmir, Antaliya, Adana, Mugʻla, Aydin, Tekirdag va Hatayda nomzodlarini koʻrsatdi. IYI partiyasi Konya, Denizli, Balikesir, Gaziantep, Trabzon, Samsun va Sakaryadan nomzod qilib koʻrsatildi.[25] IYI Partiya Nigʻde, Ushak kabi viloyatlar va baʼzi markaziy tumanlarda nomzod koʻrsatishni istasada, CHP nomzodlarining qatʼiy talablari natijasida bu viloyat va tumanlarda ikki partiya alohida-alohida saylovga kirishdi.

Akshener, Istanbulda tez-tez boʻlish sharti bilan Turkiyaning koʻplab mintaqalariga shaxsan borib saylov kompaniyasini boshqardi. Bu davrda Kilichdarogʻlu faqat qoʻshma mitinglarda Akshener bilan gaplashdi. Ikki lider Balıkesir, Denizli, Antaliya, Aydin va Manisadagi mushtarak mitinglar bilan nomzodlarini tanishtirdi. Umuman olganda, Kilichdarogʻlu zaldagi yigʻilishlarda, Akshener esa maydonlarda nutq soʻzlashga kelishib oldi.

Saylovlarda IYI partiyasi poytaxt va viloyat munitsipalitetlarida gʻalaba qozona olmadi, lekin ovoz berish darajasi orqali uchinchi partiya edi. Biroq, yaratilgan hamkorlik samarasi bilan CHP AK Partiya va MHP boshqaruvida boʻlgan Istanbul, Anqara, Adana, Bolu, Antaliya, Mersin, Bilejik, Artvin, Ardaxon va Kirshehir kabi viloyatlarda muvaffaqiyat qozondi[26]

Istanbuldagi oraliq saylov[tahrir | manbasini tahrirlash]

IYI partiyasi raisi Akshener partiyasining guruh yigʻilishida nutq soʻzladi.

Meral Akshener 2019-yil 6-may kuni Istanbulda mahalliy saylovlarni takrorlash qarorini qoraladi va bu qarordan uyalganini bildirdi.[27] Saylov kompaniyasi davrida u Istanbulning barcha tumanlarini aylanib chiqdi va Ekrem Imotoʻgʻlini kompaniyasi qoʻllab-quvvatladi.

Shaxsiy hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meral Akshener 1980-yildan beri muhandis-mexanik Tuncer Akshener bilan turmush qurgan va ularning Fatih Akşener (1984-yilda tugʻilgan) ismli oʻgʻil farzandi bor. Akshener Galatasaroy muxlisi. Kocaelispor ham qoʻllab-quvvatlaydi.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „MERAL AKŞENER“.
  2. ↑ „İYİ Parti lideri Meral Akşener, gençlik fotoğrafını paylaştı! Binlerce beğeni yağdı“ (Türkçe). Haberler.com. 24 aralık 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 aralık 2020.
  3. ↑ „Türk Devrinde Drama - ProQuest“ (Türkçe). www.proquest.com. 7 temmuz 2022da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 temmuz 2022.
  4. ↑ „TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ“. web.archive.org (11 ekim 2022). 11 ekim 2022da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11 ekim 2022.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Arşivlenmiş kopya“. 30 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18 ekim 2021.
  6. ↑ „MERAL AKŞENER BİYOGRAFİSİ“. haberler.com. 12 kasım 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  7. ↑ „DYP’den ayrılan Akşener yenilikçilere katıldı“. ntv.com.tr (4 temmuz 2001). 11 temmuz 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  8. ↑ „Akşener, DYP'den istifa etti, Yenilikçiler'e katıldı“. hurriyet.com.tr (4 temmuz 2001). 28 eylül 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Portre: Meral Akşener“. aljazeera.com.tr (18 eylül 2015). 28 ağustos 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  10. ↑ „Meral Akşener MHP’ye geçti“. ntv.com.tr (3 kasım 2001). 16 mayıs 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  11. ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 26 eylül 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25 eylül 2017.
  12. ↑ „MHP Meral Akşener'i aday göstermedi“. radikal.com.tr (18 eylül 2015). 30 temmuz 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  13. ↑ „Mahkemeden MHP için olağanüstü kurultay kararı“. ntv.com.tr (8 nisan 2016). 8 mayıs 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  14. ↑ „MHP'de olağanüstü kongre süreci“. memurlar.net (6 mayıs 2016). 20 temmuz 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  15. ↑ „Meral Akşener MHP'den ihraç edildi“. ntv.com.tr (8 eylül 2016). 18 ekim 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  16. ↑ „Meral Akşener, partiden ihracının iptali için mahkemeye başvurdu“. cumhuriyet.com.tr (13 ekim 2016). 20 aralık 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  17. ↑ „Mahkemeden Meral Akşener ve Ümit Özdağ kararı“. cnnturk.com (15 aralık 2016). 20 aralık 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2017.
  18. ↑ „MHP'den ihraç edilen Enginyurt'tan kongre itirafı: Ben iptal ettirdim kazandıkları kongreyi“ (tr-TR). https://www.gazeteduvar.com.tr/politika/2020/08/06/mhpden-ihrac-edilen-enginyurttan-kongre-itirafi-ben-iptal-ettirdim-kazandiklari-kongreyi (8 haziran 2020). 6 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 ekim 2020.
  19. ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 9 haziran 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9 haziran 2021.
  20. ↑ „CHP'den 15 milletvekili İYİ Parti'ye geçti“. 22 nisan 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 ağustos 2020.
  21. ↑ „İYİ Parti lideri Meral Akşener cumhurbaşkanı adaylığı için YSKya başvurdu“. CNN Türk (2 mayıs 2018). 2 mayıs 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 mayıs 2018.
  22. ↑ „Meral Akşener 100 bin imzayı geçti“. Cumhuriyet (4 mayıs 2018). 18 ekim 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 mayıs 2018.
  23. ↑ „Akşener'in Yerel Seçimle İlgili Açıklaması“. 4 ekim 2019da asl nusxadan arxivlangan.
  24. ↑ „Mansur Yavaş'ın İYİ Parti yerine CHP'den aday olması“. 11 aralık 2018da asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ „CHP ve İYİ Parti'nin İttifak Protokolüne İlişkin Detaylar“. 10 haziran 2020da asl nusxadan arxivlangan.
  26. ↑ „Yerel seçim sonuçları (2019)“. 28-martda asl nusxadan arxivlangan.
  27. ↑ „Akşener'in 6 Mayıs açıklaması“. 8 mayıs 2019da asl nusxadan arxivlangan. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Meral_Akshener&oldid=3691920" dan olindi