Bosmachilik

Bosmachilik
Sanalar 1916–1934 Urush yeri Turkiston general-gubernatorligi Natija Sovet - Afgʻoniston gʻalabasi
Qoʻmondonlar
Mixail Frunze	Anvar Posho

Turkiston istiqlol harakati bayrog‘i

Basmachi bilan muzokaralar (Farg‘ona, 1921 yil)

Buxoro Qizil Armiya qoʻshinlari tomonidan qamalda va yondirilgan, (1920-yil 1 sentyabr)

Bosmachilik — Turkistonda sovet hokimiyati va bosqinchi qizil armiyaga qarshi olib borilgan qurolli harakatga shoʻro hukumati davrida berilgan rasmiy nom.

Etimologiya

"Bosmachi" soʻzi aslida turkiy „bosmoq“ (hujum qilmoq) feʼlidan yasalgan. Xalq oʻrtasida „bosmachi“ deb harbiy birlikka aloqasi boʻlmagan jinoyatchi unsurlar, oʻgʻri va bezorilar tushunilgan. Shuningdek birovlarning yurtini bosib olgan bosqinchilarni ham „bosmachilar“ deyish mantiqan toʻgʻri keladi. 1918-yilning boshidan 1919-yil oʻrtalarigacha boʻlgan arxiv hujjatlarida „bosmachi“ soʻzi uchramasdan, uning oʻrniga „qaroqchi“, „bosqinchi“ iboralari qoʻllanilgan. 1919-yilning oʻrtalaridan boshlab avval vaqtli matbuotda, soʻngra rasmiy hujjatlarda „bosmachi“ va „bosmachilik“ iboralari keng ishlatilgan. Bu iboralar milliy ozodlik harakatining mohiyatini soxtalashtirish, ajdodlarimizning sovet rejimi va bolsheviklar hukmronligi hamda qizil armiyaning bosqinchilik siyosatiga qarshi olib borgan qurolli kurashlarini niqoblash uchun buyuk davlat shovinistlari tomonidan oʻylab topilgan hamda „banditlik“, „qaroqchilik“ degan soʻzlar bilan asossiz ravishda bir qatorga qoʻiilgan.

Afgʻonistondagi

1979—89-yillarda SSSRning Afgʻonistondagi intervensiyasiga qarshi afgʻon xalqining olib borgan ozodlik kurashi qatnashchilarini ham dastlab sovet matbuoti „bosmachilar“ deb nomladi. Keyinchalik oʻz vatanining mustaqilligi uchun kurashgan afgʻon mujohidlari „dushmanlar“ deb ataldi.

Yana qarang

• Turkiston general-gubernatorligi
• Turkistonda sovet rejimiga qarshi qurolli harakat
• Ibrohimbek
• Oʻrta Osiyo qoʻzgʻoloni

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil