Qirgʻizlar: Versiyalar orasidagi farq

Qirg'izlar; кыргыздар
Fayl:Bundesarchiv Bild 183—1989-0806-003, Andreas Otto, Orsubek Nasarow.jpg
Bubusara Beyshenalieva	Almazbek Atambayev
Umumiy aholi soni
	4.5 million
Katta aholiga ega mintaqalar
Tillar
	Qirg'iz tili;
Dinlar
	Islom
Qarindosh etnik guruhlar
	boshqa turkiy xalqlar

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

← Avvalgi tahrir Keyingi tahrir →

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

VizualVikimatn

Inline

26-May 2013, 15:52 dagi koʻrinishi

Qirgʻizlar — xalq, [[Qirgʻizistonning asosiy aholisi (2,23 mln. kishi). Oʻzbekiston (175 ming kishi), Tojikiston (64 ming kishi), RFda (42 ming kishi, 1990-y.lar oʻrtalari), shuningdek, Xitoyda (150 ming kishi, 1987 y.) yashaydi. Qirgʻiz tilida soʻzlashadi. Dindorlari — sunniy musulmonlar.

Qirgʻiz nomi ilk bor geegun shaklida xitoycha "Xanshu" ("Xan sulolasi tarixi"; mil. 1-a.) yilnomasida mil. av. 203 y.gi voqealar bayonida tilga olinadi. Q.ning kelib chiqishi haqida turli qarashlar mavjud, xususan ularning Yenisey qirgʻizlari deb atalmish xalqdan tarqalgani masalasi munozarali. Q.ning ilk etnik tarixi qad. qabila ittifoklari (hunlar, dinlinlar, saklar va usunlar) bilan bogʻliq. Turk xoqonligi va koʻchmanchi davlat uyushmalari davrida (6—10-a.), keyinchalik q. tarkibiga kirgan qabilalar Sayan-Oltoy, Irtish boʻyi, Sharqiy Tyanshanning turkiy aholisi orasida shakllanganlar. Q.ning bir qismi 9— 12-a.larda, katta qismi esa oʻrta asrlar davomida gʻarbga koʻchib, issiqkoʻl atroflari, Yettisuv havzasi, Tyanshan (Tangritog) yon bagʻirlari, Fargʻona vodiysining togʻoldi hududlari va Dashti Qipchoq oʻlkalariga borib joylashgan.

Q.ning asosiy qismi Tyanshan va Issiqkoʻl oraligʻini makon tutib, bu yerdagi bir necha turkiy qabilalar bilan birgalikda hoz. qirgʻiz xalqini tashkil qilgan. Qirgʻiz xalqi tarkibiga, shuningdek, Yettisuv va Movarounnahrning turkiy qabilalari, jumladan qarluqlar va uygʻurlar, keyinroq moʻgʻul qabilalari, 16—17-a.da esa kelib chiqishi qozoqnoʻgʻaylar bilan bogʻliq qabilalar kirgan. Q.ning bir qismi boshqa turkiy xalqlarning etnogenezida qatnashgan. Xususan, 92 oʻzbek urugʻiga oid shajaranomalarning barchasida qirgʻiz etnonimi qayd qilingan. Shuningdek, Oʻzbekistonning bir nscha viloyatlarida qirgʻiz nomi etnotoponim sifatida saqlanib qolgan.

Q. qoʻchmanchi va yarim koʻchmanchi chorvachilik, ayrim tumanlarda dehqonchilik bilan shugʻullangan (yana q. [[Qirgʻiziston).

Qirg'izlar — (qir. kirgizdar; kirgiz) turkiy xalq. Qirg'izlar asosan Qirg'iziston hududida istiqomat qilishadi. Dini Islom.

Tarixi

Dini

Madaniyati

19 — asrning 2-choragigacha qirgʻizlar savodini, asosan, diniy madrasalarda oldi. 19-asrning 80-yillarida ilk bor rus maktablari ochila boshladi. 1940-yilda qizgʻiz alifbosi rus grafikasiga koʻchirildi. koʻplab oliy oʻquv yurtlari, laboratoriyalar va madaniyat mahkamalari ochildi. 1954-yili Qirgʻiz KSR i tashkil topdi. 20-asrlargacha qirgʻiz musiqasi fol’klorlik darajada boʻldi. Milliy musiqa asboblari : qoʻmuz, surnay, karnoy, va boshqalar. 1930 — 40-yillarda musiqaviy ijodlari (opera, balet, simfoniya, v.x.) paydo boʻldi. 1939-yili toʻngʻich qirgʻiz operasi — „Aychurek“ namoyish etildi. 1930-yili milliy drama teatri tashkil tipdi. 1936-yili undan opera va balet teatri ajralib chiqdi. 1939-yili Kompozitorlar ittifoqi tashkil topdi. 1942-yili Frunzeda (Bishkek) kinoxronika studiyasi ochilib, u 1961-yili „Qirgʻizfil’m“ kinostudiyasi deb ataldi. Studiya 1970 — 80-yillarda koʻpgina muoffaqiyatlarga erishdi.

Qirgʻiz milliy kiyimlari

Qirgʻiz oshxonasi

Qirgʻiz qabilalari

Taniqli qirgʻizlar

Chingiz Aytmatov — yozuvchi.
Asqar Akayev — Qirgʻizistonning birinchi prezidenti.
Qurmanbek Bakiyev — Qirgʻizistonning ikkinchi prezidenti.
Roza Otunbaeva — Qirgʻizistonning uchinchi prezidenti.
Almazbek Atambayev -Qirgʻizistonning toʻrtinchi prezidenti.

Manbalar

↑ 2009 Census preliminary results (Ruscha)
↑ Censuses 1970—1989 show 0.9 % Kyrgyz population share in Uzbekistan total, 2000 estimates were also 0.9 % (Ethnic Atlas of Uzbekistan), actually Uzbekistan population is 27,767,100 (2009), so 0.9 % is appr. 250,000

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[1] 2009 Census preliminary results (Ruscha)

[2] Censuses 1970—1989 show 0.9 % Kyrgyz population share in Uzbekistan total, 2000 estimates were also 0.9 % (Ethnic Atlas of Uzbekistan), actually Uzbekistan population is 27,767,100 (2009), so 0.9 % is appr. 250,000

[1]

[2]

@@ Qator 54: / Qator 54: @@
 |related = boshqa [[turkiy xalqlar]]
 }}
+<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
+'''Qirgʻizlar''' — xalq, [[Qi[[rgʻiziston]]ning asosiy aholisi (2,23 mln. kishi). Oʻzbekiston (175 ming kishi), Tojikiston (64 ming kishi), RFda (42 ming kishi, 1990-y.lar oʻrtalari), shuningdek, Xitoyda (150 ming kishi, 1987 y.) yashaydi. Qirgʻiz tilida soʻzlashadi. Dindorlari — sunniy musulmonlar.
+Qirgʻiz nomi ilk bor geegun shaklida xitoycha "Xanshu" ("Xan sulolasi tarixi"; mil. 1-a.) yilnomasida mil. av. 203 y.gi voqealar bayonida tilga olinadi. Q.ning kelib chiqishi haqida turli qarashlar mavjud, xususan ularning Yenisey qirgʻizlari deb atalmish xalqdan tarqalgani masalasi munozarali. Q.ning ilk etnik tarixi qad. qabila ittifoklari (hunlar, dinlinlar, saklar va usunlar) bilan bogʻliq. Turk xoqonligi va koʻchmanchi davlat uyushmalari davrida (6—10-a.), keyinchalik q. [[tarkibiga kirgan qabilalar Sayan-Oltoy]], [[Irtish boʻyi]], [[Sharqiy Tyanshanning turkiy aholisi orasida shakllanganlar]]. Q.ning bir qismi 9— 12-a.larda, katta qismi esa oʻrta asrlar davomida gʻarbga koʻchib, issiqkoʻl atroflari, Yettisuv havzasi, Tyanshan (Tangritog) yon bagʻirlari, Fargʻona vodiysining togʻoldi hududlari va Dashti Qipchoq oʻlkalariga borib joylashgan.
+Q.ning asosiy qismi Tyanshan va Issiqkoʻl oraligʻini makon tutib, bu yerdagi bir necha turkiy qabilalar bilan birgalikda hoz. qirgʻiz xalqini tashkil qilgan. Qirgʻiz xalqi tarkibiga, shuningdek, Yettisuv va Movarounnahrning turkiy qabilalari, jumladan qarluqlar va uygʻurlar, keyinroq moʻgʻul qabilalari, 16—17-a.da esa kelib chiqishi qozoqnoʻgʻaylar bilan bogʻliq qabilalar kirgan. Q.ning bir qismi boshqa turkiy xalqlarning etnogenezida qatnashgan. Xususan, 92 oʻzbek urugʻiga oid shajaranomalarning barchasida qirgʻiz etnonimi qayd qilingan. Shuningdek, Oʻzbekistonning bir nscha viloyatlarida qirgʻiz nomi etnotoponim sifatida saqlanib qolgan.
+Q. qoʻchmanchi va yarim koʻchmanchi chorvachilik, ayrim tumanlarda dehqonchilik bilan shugʻullangan (yana q. [[Qi[[rgʻiziston]]).
+<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 [[Qirg'izlar]] — ([[Qirg'iz tili|qir.]] kirgizdar; kirgiz) [[Turkiyzabon xalqlar|turkiy xalq.]] [[Qirg'izlar]] asosan [[Qirg'iziston]] hududida istiqomat qilishadi. [[Din|Dini]] [[Islom|Islom.]]
@@ Qator 73: / Qator 84: @@
 == Manbalar ==
 {{Reflist}}
+{{OʻzME}}