Kiche

Kiche^[1] (ispancha: Quiché) — Gvatemala togʻlarida yashagan Amerikaning tub aholisi, mayya etnik guruhi vakillaridan biri. Sinonimlar: keche kechalax (oʻzining nomi: „oʻrmon mamlakati odamlari“).

Kiche „Popol-Vuh“ dostoni va "Rabinal-achi" pyesasi muallifi. Ularning soni 250 ming kishi. Til Kiche tili boʻlib, bir qancha dialektlar bilan ifodalanadi, mayya tillarining Kiche-Mam boʻlimining Kichean guruhiga kiradi. Ular ispan tilida ham gapirishadi. Imonlilar katoliklar va protestantlardir.

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Etnogonik afsonalar Kichelarni Tolteklarga bogʻlaydi: ular Gvatemalaga X-XI - asrlarda Tabaskodan kelgan va poytaxti Kumarkax (Utatlan) bilan markaziy togʻlarni bosib olgan. XIV-asrning oxiriga kelib, Gvatemalaning koʻplab xalqlari kichelarga boʻysungan. XV-asrda kakchikelilar ulardan ajralib, oʻz davlatlarini tuzdilar.

Iqtisodiyot va anʼanalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Anʼanaviy kasblar: qoʻlda dehqonchilik (asosiy ekin — makkajoʻxori (makkajoʻxori). Qoʻshimcha hunarmandchilik — ovchilik, baliqchilik, asalarichilik. Ispaniya istilosidan keyin ular shudgorchilik, bogʻdorchilik va bogʻdorchilikni oʻzlashtirdilar.

Anʼanaviy hunarmandchilik: zargarlik buyumlari, kulolchilik, naqshli toʻquv, niqob yasash, musiqa asboblarini yasash.

Uy-joy va oziq-ovqat — Mayya kabi.

Ayollar kiyimi — yoqasi kashta tikilgan oq koʻylaklar, bezakli ouipil, tizzalari yoki toʻpiqlarigacha oʻralgan yubkalar. Erkaklar kreol tipidagi kostyum kiyishadi. Bayramlarda milliy kiyimlardan foydalaniladi — tizzagacha qora shim, qizil kashtadoʻzli qora koʻylagi (bolero), qizil kamar, yelkama-sumkalar, sandallar, toʻn (serap), shlyapa, uning ostida qizil sharf.

Ijtimoiy tashkilot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oila asosan kichik, katta patrilokal ham uchrab turadi.

Taniqli vakillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tekun Uman — XVI-asrning birinchi choragida ispan konkistadorlariga qarshilik koʻrsatishning yetakchisi, tashkilotchisi.
Kiche xalqining asli — Rigoberta Menchu, gvatemalalik siyosatchi va huquq himoyachisi, mamlakat tub aholisi huquqlari uchun kurashda faol hisoblanadi.