John Magufuli

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Navigatsiya qismiga oʻtish Qidirish qismiga oʻtish
John Magufuli
John Magufuli

Mansabda boʻlgan yillari
5-noyabr 2015-yil – 17-mart 2021-yil
Yordamchi(lar)   Samia Suluhu
Avvalgi prezident Jakaya Kikwete
Keyingi prezident Samia Suluhu

Tavalludi

29-oktabr 1959-yil(1959-10-29)
Chato, Tanganyika (hozirgi Tanzaniya)
Vafoti 17-mart 2021-yil(2021-03-17)
(61 yoshda)
Turmush oʻrtogʻi Janeth Magufuli

John Pombe Joseph Magufuli[1] (1959-yil 29-oktabr — 2021-yil 17-mart)[2] — Tanzaniyaning beshinchi prezidenti, 2015-yildan 2021-yil vafotiga qadar. U 2000-yildan 2005-yilgacha Ishlar vaziri (jamoat ishlarini nazorat qiluvchi hukumat vazirligi), transport va kommunikatsiyalar vaziri boʻlib ishlagan. 2010-yildan 2015-yilgacha va 2019-yildan 2020-yilgacha Janubiy Afrikani rivojlantirish hamjamiyatining raisi boʻlgan[3][4][5].

Birinchi marta 1995-yilda Parlament aʼzosi etib saylangan u Tanzaniya Vazirlar Mahkamasida 1995-2000-yillarda ish vazirining oʻrinbosari, 2000-2005-yillarda ish vaziri, 2006-2008-yillarda yerlar va aholi punktlari vaziri, 2008-yildan 2010-yilgacha chorvachilik va baliqchilik vaziri, 2010-yildan 2015-yilgacha ikkinchi marta ish vaziri boʻlib faoliyat yuritgan[6].

Mamlakatning hukmron partiyasi Chama Cha Mapinduzi (CCM) nomzodi sifatida qatnashgan Magufuli 2015-yil oktabr oyida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi va 2015-yil 5-noyabrda qasamyod qabul qildi; u 2020-yilda qayta saylangan. Dunyoning boshqa mamlakatlaridagi rahbarlardan farqli oʻlaroq, Magufuli Tanzaniyadagi COVID-19 pandemiyasi paytida butun mamlakatni qamal qilish choralariga qarshi chiqdi[7]. U, shuningdek, Amerika va Yevropada ishlab chiqarilgan vaksinalarga ishonchsizlik bildirgan[8], oʻz millatini himoya qilish uchun imonga tayanishni afzal koʻrgan[9]. Magufulining yondashuvi COVID-19 rad etish sifatida tavsiflangan[10][11][12][13].

Uning 2021-yil 17-martda oʻlimini hukumat uzoq vaqtdan beri davom etayotgan yurak muammosi bilan izohlagan. Uning oʻrnini vise-prezident Samia Suluhu egalladi.

Taʼlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Magufuli 1967-yildan 1974-yilgacha Chato boshlangʻich maktabida oʻqishni boshlagan va 1975-yildan 1977-yilgacha Biharamulodagi Katoke seminariyasida oʻrta maʼlumot olish uchun oʻqidi. 1977-yilda Leyk oʻrta maktabiga koʻchib, 1978-yilda tugatgan. 1979-yilda Mkvava oʻrta maktabiga Ilgʻor taʼlimni olish uchun kirdi va 1981-yilda tugatdi. Oʻsha-yili u Mkvava taʼlim kollejiga (Dar es-Salam universitetining taʼsis kolleji) kimyo, matematika va taʼlim sohasidagi taʼlim fanlari boʻyicha mutaxassislikka erishish uchun kirdi[14].

Magufuli 1988-yilda Dar As-Salom universitetida kimyo va matematika fanlari boʻyicha oʻqituvchi sifatida fan boʻyicha bakalavr darajasini oldi. 1994 va 2009-yillarda navbati bilan Dar As-Salam universitetida kimyo fanlari boʻyicha magistrlik va doktorlik unvonlarini oldi[15]. 2019-yil oxirida u Dodoma universiteti tomonidan mamlakat iqtisodiyotini yaxshilagani uchun faxriy doktorlik unvoniga sazovor boʻldi[16].

Boshlangʻıch hayot va siyosiy martaba[tahrir | manbasini tahrirlash]

Magufuli 1982-1983-yillarda Sengerema oʻrta maktabida oʻqituvchilik qilganidan keyin siyosat bilan shugʻullangan. U kimyo va matematikadan dars bergan. Keyinchalik u oʻqituvchilik ishini tugatdi va Nyanza Cooperative Union Limited kompaniyasiga sanoat kimyogari sifatida ishga qabul qilindi. U 1989-yildan 1995-yilgacha shu erda qolib, Chato okrugidan deputat (MP) etib saylangan[17]. U deputatlikning birinchi muddatida ishlar boʻyicha vazir oʻrinbosari etib tayinlandi[18]. U 2000-yilgi saylovda oʻz oʻrnini saqlab qoldi va xuddi shu lavozim ostida toʻliq vazirlik lavozimiga koʻtarildi. Prezident Jakaya Mrisho Kikvete oʻz lavozimiga kirishganidan soʻng u 2006-yil 4-yanvarda Jon Jozef Magufulini yerlar va aholi punktlari vaziri lavozimiga oʻtkazdi[19]. Keyinchalik u 2008-yildan 2010-yilgacha chorvachilik va baliqchilik vaziri, 2010-yildan 2015-yilgacha yana ish vaziri lavozimlarida ishlagan[5][20][21].

2015-yilgi prezidentlik saylovlari

2015-yil 12-iyulda Magufuli 2015-yilgi saylovda CCM prezidentligiga nomzod qilib koʻrsatildi, natijada u ikkita raqibni: adliya vaziri va Birlashgan Millatlar Tashkiloti sobiq bosh kotibining oʻrinbosari Asha-Rose Migironi hamda Afrika Ittifoqining AQSHdagi elchisi Amina Salum Alini saylovlarda yengib chiqdi[22].

Garchi Magufuli 2015-yil 25-oktabrda boʻlib oʻtgan saylovda muxolifat nomzodi va avvalgi CCM siyosiy partiyasi aʼzosi Edvard Lowassaning kuchli qiyinchiliklariga duch kelgan boʻlsa-da, Magufuli 29-oktabr kuni Milliy saylov komissiyasi (NEC) tomonidan gʻolib deb eʼlon qilindi — u 58 foizovoz oldi. Uning nomzodi Samia Suluhu ham vitse-prezident deb eʼlon qilindi. U 2015-yil 5 noyabrda qasamyod qabul qildi[23].

2020-yilgi prezidentlik saylovlari

2020-yil iyulda Magufuli 2020-yil oktabr oyida boʻlib oʻtadigan saylovlarda CCM prezidentligiga nomzod qilib koʻrsatildi. Uning nomzodligiga qarshi chiqishni rejalashtirgan sobiq tashqi ishlar vaziri Bernard Membe-yil boshida partiyadan chiqarilgandan keyin unga qarshilik koʻrsatilmadi[24]. U eng yuqori ovozlarni oldi va shuning uchun ikkinchi muddatga 2025-yilgacha prezidentlik muddatini uzaytirish uchun qayta saylandi[25][26].

Prezidentlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Magufuli oʻz lavozimiga kirgandan soʻng, darhol davlat xarajatlarini cheklash choralarini koʻrishni boshladi. Masalan, hukumat amaldorlarining keraksiz xorijiy sayohatlarini taqiqlash, transport va uchrashuvlar uchun arzonroq transport vositalari va bort xonalaridan foydalanish, Hamdoʻstlik safari uchun delegatsiyani 50 kishidan 4 kishigacha qisqartirish, OITSga qarshi dori-darmon sotib olish foydasiga Butunjahon OITSga qarshi koʻrgazma homiyligidan voz kechish, jamoat tashkilotlari tomonidan dabdabali tadbirlar va ziyofatlardan voz kechish (masalan, yangi parlament yigʻilishining ochilishida davlat kechki ovqatining byudjetini qisqartirish)[27][28]. Magufuli oylik ish haqini 15 ming AQSH dollaridan 4000 AQSH dollarigacha pasaytirdi[29].

Magufuli vabo tarqalishini kamaytirishga yordam beradigan milliy tozalash kampaniyasi foydasiga 2015-yil uchun mamlakat Mustaqillik kuni tantanalarini toʻxtatdi. U shaxsan oʻzi tozalash ishlarida qatnashgan va „bizning xalqimiz vabo kasaliga chalingan paytda mustaqillikning 54-yilligini nishonlash uchun juda katta mablagʻ sarflayotganimiz sharmandalik“, — deya taʼkidladi. Xarajatlarni tejash mamlakatdagi shifoxonalar va sanitariya holatini yaxshilashga sarflanishi kerak edi[30][27][31].

2016-yil 12-aprelda Magufuli oʻzining birinchi xorijiy tashrifini Ruandada amalga oshirdi, u yerda hamkasbi Pol Kagame bilan uchrashdi. Ular Rusumodagi yangi koʻprik va bir martalik chegara postini ochdi. Magufuli Ruandadagi genosidning 22-yilligiga bagʻishlangan yodgorlikda ham qatnashdi[32].

2016-yil iyulda Tanzaniya kalyan chekishni taqiqlab qoʻydi, Magufuli uning yoshlar orasida sogʻliqqa taʼsirini koʻrsatdi[33]. 2017-yil mart oyida Tanzaniya qayta ishlanmagan rudalarni eksport qilishni taqiqladi[34]. Magufuli 2016-yildan barcha davlat maktablari uchun pul toʻlamasdan tekin taʼlim olishni joriy etdi[35].

Infratuzilma[tahrir | manbasini tahrirlash]

Magufuli hukumati iqtisodiy rivojlanishga qaratilgan turli infratuzilma loyihalarida ishlagan[36]. Loyihalarga milliy aviakompaniyani qayta tiklash usuli sifatida yarim oʻnlab Airways Tanzania samolyotlarini qoʻshish, Julius Nyerere xalqaro aeroporti Terminal IIIni kengaytirish, Tanzaniya standart oʻlchov temir yoʻlini qurish, Mfugale Flyover, Julius Nyerere gidroelektr stantsiyasi, Ubungo kiradi[37]. Shuningdek, oʻzaro almashinuv, yangi Selander koʻprigi, Kigongo-Busisi koʻprigi, Xuduma Bora Za afya, Vituo Bora Za Afya, Darussalom portini kengaytirish, Dodoma avtobus terminali, suyultirilgan tabiiy gaz zavodi, suv loyihasi, shamol elektrostantsiyasi loyihasi, Uhuru kasalxonasi loyihasi, oltin neftni qayta ishlash zavodi va Magufuli avtovokzali shular jumlasidan[38][39][40][41][42][43].

Sogʻliqni saqlash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tugʻilishni nazorat qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil sentabr oyida Magufuli mitingda shunday dedi: „Oilani rejalashtirishga ketayotganlar dangasa… Ular bolalarini boqolmasliklaridan qoʻrqishadi. Ular katta oilani boqish uchun koʻp mehnat qilishni xohlamaydilar va shuning uchun ham ular tugʻilishni nazorat qilish vositalarini tanlagan va faqat bitta yoki ikkita bola bilan cheklanadi“[44][45]. U odamlarni tugʻilishni nazorat qilish haqida maslahat berganlarga quloq solmaslikka chaqirdi, ularning baʼzilari xorijdan keladi, chunki u yomon niyatga ega[46][47]. Ushbu bayonot Xalqaro Amnistiya va boshqalarning tanqidiga uchradi[48].

COVID-19[tahrir | manbasini tahrirlash]

Magufuli Tanzaniyadagi pandemiya paytida emlash bilan bogʻliq boʻlgan COVID-19 haqida notoʻgʻri ma’lumotlarni targʻib qildi[11]. Magufuli cherkovlarni yopilishi mumkinligiga qarshi chiqdi va shunday dedi: „Bu yerda haqiqiy shifo mavjud. Korona iblisdir va u Isoning tanasida yashay olmaydi“[49].

2020-yil may oyiga kelib, Magufuli va Dar As-Salom mintaqaviy komissari Pol Makonda kasallik milliy ibodat orqali magʻlub boʻlganini e’lon qildi va xalqni bayram qilishga chaqirdi[50]. Xudoga shukur, koronavirus yoʻq qilindi, dedi Magufuli mamlakat poytaxti Dodoma shahridagi cherkov jamoatiga. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) hukumatning COVID-19ga boʻlgan munosabatini shubha ostiga qoʻydi[51].

Magufuli xavfsizlik kuchlariga koronavirusli PZR test toʻplamlarini echki, papaya, qoʻy va motor moylarida koʻr -koʻrona sinab koʻrishni buyurdi. Ularning barchasi, uning soʻzlariga koʻra, COVID-19 uchun ijobiy deb topilgan[52]. Prezident Magufuli boshchiligidagi Tanzaniyadagi koronavirus haqidagi soʻnggi rasmiy ma’lumotlar 2020-yil aprel oyining oxirida e’lon qilingan[51][8]. Magufuli milliy laboratoriya boshligʻini ishdan boʻshatdi va virus tarqalishi toʻgʻrisida norasmiy ma’lumot tarqatish jinoyat deya hisoblandi[53].

Magufuli 2021-yil yanvarda qilgan nutqida shunday dedi: „Emlash xavfli. Agar oq tanlilar koronavirusga qarshi vaksinatsiyani oʻylab topa olsalar edi, OITS uchun vaksinatsiya topilgan boʻlardi“[54].

Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil mart oyida 61 yoshli davlat rahbari Keniyadagi kasalxonaga ogʻir ahvolda koronavirus hamda yurak muammolari bilan kasalxona yotqizilgan. Boshqa manbalarning xabar berishicha, prezident ahvoli oʻta ogʻir boʻlgani bois davolanish uchun Hindistonga olib ketilgan[55]. 17-mart kuni Magufuli yurak xuruji tufayli 61 yoshida vafot etdi. Biroq, ayrim manbalarga koʻra,[manba kerak] Magufuli koronavirusga chalinib, fevral oxirlaridan omma oldida koʻrinmay qoʻygan. U dastlab Kongoda, soʻngra Hindistonda davolangan. Magufuli Afrikaning koronavirusga shubha bilan qarovchi yetakchilaridan biri boʻlib, u kasallikni davolashning ilmiy usullarini inkor etgan.[56]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Profile Details : Former President“, Government of Tanzania.
  2. ↑ „John Magufuli: Tanzania's President John Magufuli dies aged 61“ (en-GB), BBC News (17-mart 2021-yil).
  3. ↑ „President Magufuli assumes Sadc chairmanship, calls for the West to lift sanctions against Zimbabwe“. The Citizen (17-avgust 2019-yil). 28-sentabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi.
  4. ↑ „Southern Africa: Nyusi Takes Chair, Praises Magufuli“. Daily News (18-avgust 2020-yil).
  5. ↑ 5,0 5,1 „John Magufuli: Tanzania's 'bulldozer' president“ (en-GB), BBC News (17-mart 2021-yil).
  6. ↑ „Member of Parliament CV“. Parliament of Tanzania. 13-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-fevral 2013-yil.
  7. ↑ Bell, David (May 2021) "Magufuli saved thousands" NewsAfrica 3 (21): 9 archived from the original on 2021-07-23 https://web.archive.org/web/20210723092923/https://www.newsafrica.net/2021/may-edition. Qaraldi: 2021-07-31. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Makoni, Munyaradzi (13-fevral 2021-yil). "Tanzania refuses COVID-19 vaccines". The Lancet 397 (10274): 566. doi:10.1016/S0140-6736(21)00362-7. PMC 7906632. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7906632. 
  9. ↑ "Coronavirus in Africa - Not immune". The Economist 9187: 42. 28-mart 2020-yil. https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2020/03/26/africa-is-woefully-ill-equipped-to-cope-with-covid-19. 
  10. ↑ Buguzi, Syriacus (2021). "Covid-19: Counting the cost of denial in Tanzania". BMJ: n1052. doi:10.1136/bmj.n1052. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Carlitz, Ruth; Yamanis, Thespina; Mollel, Henry (2021). "Coping with Denialism: How Street-Level Bureaucrats Adapted and Responded to COVID-19 in Tanzania". Journal of Health Politics, Policy and Law. doi:10.1215/03616878-9349128. 
  12. ↑ Oduor, Michael. „Tanzania still in denial about Covid-19 existence despite surge in cases“, Africanews (18-fevral 2021-yil). Qaraldi: 22-iyul 2021-yil.
  13. ↑ Kwayu, Aikande Clement. „Tanzania's John Magufuli: a brilliant start but an ignominious end“, The Conversation (18-mart 2021-yil). Qaraldi: 22-iyul 2021-yil.
  14. ↑ „Hon. Dr. John P. Magufuli's CV“. 4-dekabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-noyabr 2015-yil. Arxivlandi 2015-12-04 Wayback Machine saytida.
  15. ↑ „Hon. Dr. John P. Magufuli (MP)“. Tanzania Ministry of Works. 3-noyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-noyabr 2015-yil. Arxivlandi 2015-11-03 Wayback Machine saytida.
  16. ↑ „John Magufuli gets honorary PhD for outstanding leadership“. The EastAfrican (21-noyabr 2019-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  17. ↑ „Alumni of the Month—John Pombe Joseph Magufuli“. University of Dar es Salaam. 30-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-mart 2021-yil. Arxivlandi 2021-07-30 Wayback Machine saytida.
  18. ↑ Shao, William „Magufuli the African giant—A peasant's son who became President“(ingl.). The Citizen (18-mart 2021-yil). 30-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-mart 2021-yil.
  19. ↑ Muhiddin, Hassan. „JK's beefed up team“, The Guardian (5-yanvar 2006-yil). 3-yanvar 2007-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-iyul 2021-yil.
  20. ↑ Cheruiyot, Kevin „Magufuli: A tough president who demanded for accountability“(aniqlanmagan). The Star (18-mart 2021-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  21. ↑ „Tanzanian President John Magufuli is dead“(ingl.). Business Daily Africa (18-mart 2021-yil). Qaraldi: 18-mart 2021-yil.
  22. ↑ CCM [@ccm_tanzania]. „MKUTANO MKUU WA TAIFA umefanikiwa kumteua mgombea Urais 2015 ambaye ni Mhe.John Joseph. Magufuli #UmojaNiUshindi“(aniqlanmagan) (12-iyul 2015-yil). Qaraldi: 12-iyul 2015-yil.
  23. ↑ „Ruling party wins Tanzania presidency“ (en-GB), BBC News (29-oktabr 2015-yil).
  24. ↑ Ng'Wanakilala, Fumbuka „Tanzania's Ruling Party Nominates Magufuli for Re-Election“(ingl.). Bloomberg (11-iyul 2020-yil). Qaraldi: 21-mart 2020-yil.
  25. ↑ „Tanzania president John Magafuli dies at the age of 61“. Latest News South Africa (17-mart 2021-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  26. ↑ „Tanzania Election 2020: Magufuli wins Tanzania's presidency for a second term“. The Citizen (30-oktabr 2020-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  27. ↑ 27,0 27,1 Macha, Ndesanjo „What would Tanzania's cost-cutting president do? Twitter responds“. The Guardian (1-dekabr 2015-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  28. ↑ „New Tanzanian President John Magufuli makes radical changes“, Lusaka Times (26-noyabr 2015-yil).
  29. ↑ Tchounand, Ristel. „Tanzanie: touchant 4 fois moins que son prédécesseur, le président Magufuli dévoile son salaire“(frans.), La Tribune Afrique (4-oktabr 2017-yil).
  30. ↑ „Magufuli strikes again: Uhuru Day scrapped“, The Citizen (24-noyabr 2015-yil).
  31. ↑ „Tanzania's Magufuli scraps independence day celebration“. BBC News (24-noyabr 2015-yil). Qaraldi: 5-noyabr 2015-yil.
  32. ↑ „Tanzania: Magufuli's Visit to Rwanda to Positively Impact On Dar, Kigali“. Daily News (12-aprel 2016-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  33. ↑ „Tanzania bans shisha pipe smoking“, BBC News (5-iyul 2016-yil).
  34. ↑ Hume, Neil „Acacia warns of mine closure unless Tanzania lifts export ban“. Financial Times. Qaraldi: 25-aprel 2018-yil.
  35. ↑ „Free education in Tanzania“. Africa Times (9-fevral 2016-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  36. ↑ „Top ongoing mega projects in Tanzania“. Construction Review Online (4-dekabr 2020-yil). 27-oktabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  37. ↑ Karashani, Bob „Air Tanzania expansion on course as country receives Dreamliner“. The East African (26-oktabr 2019-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  38. ↑ „Tanzanian envoys commend President Magufuli's efforts on projects“. The Citizen (22-avgust 2019-yil). 2-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi.
  39. ↑ Mohamed, Salum „Tanzania's major projects set to boost the economy by 2025“. The Exchange (11-yanvar 2019-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  40. ↑ Said, Khalifa „Magufuli: this is why Tazara Flyover is named after Mfugale“. The Citizen (27-sentabr 2018-yil). 1-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi.
  41. ↑ Malanga, Alex „Work set to begin on new Dar es Salaam bridge“. The Citizen (23-iyul 2018-yil). 2-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi.
  42. ↑ Grasso Macola, Ilaria „A look at Tanzania's first wind farm“. Power Technology (22-iyun 2020-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  43. ↑ „Tanzania grants Chinese firms licences to build gold refineries“. Al Jazeera (24-iyul 2019-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  44. ↑ Oppenheim, Maya „Tanzania's president says women using birth control are too 'lazy' to feed a family“. Independent (12-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 19-mart 2021-yil.
  45. ↑ Busari, Stephanie „'Don't use birth control,' Tanzania's President tells women in the country“. CNN (11-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 19-mart 2021-yil.
  46. ↑ „Magufuli advises against birth control“. The Citizen (10-sentabr 2018-yil). 21-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  47. ↑ „Tanzania's John Magufuli advises against birth control“, Al Jazeera (10-sentabr 2018-yil).
  48. ↑ Adebayo, Bukola; Odutayo, Damilola „Amnesty International condemns Tanzania's 'attack' on family planning“. CNN (25-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 21-mart 2021-yil.
  49. ↑ „Africa is woefully ill-equipped to cope with covid-19“. The Economist. Qaraldi: 26-mart 2020-yil.
  50. ↑ „Tanzania Says COVID-19 Defeated With Prayer Despite Fears“(ingl.). Time (22-may 2020-yil). — „flood the streets this weekend to celebrate. 'Make all kinds of noise as a sign of thanksgiving to show our God has won against disease and worries of death that were making us suffer.'“. 22-may 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-avgust 2021-yil. Arxivlandi 2020-05-22 Wayback Machine saytida.
  51. ↑ 51,0 51,1 „Coronavirus: John Magufuli declares Tanzania free of Covid-19“, BBC News (8-iyun 2020-yil).
  52. ↑ „Tanzania: goat, paw paw, jackfruit test positive for coronavirus“. Africa News (6-may 2020-yil).
  53. ↑ „The 'Ostrich Alliance': Coronavirus and the world leaders embracing denial, quackery and conspiracy“, The Telegraph (5-iyun 2010-yil).
  54. ↑ Awami, Sammy „Tanzania president raises doubts over COVID vaccines“(ingl.). Al Jazeera. Qaraldi: 17-mart 2021-yil.
  55. ↑ „Коронавирус борлигига ишонмаган Танзания президенти ғойиб бўлди“. Bugun.uz. 1-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2021 йил 14 март. Arxivlandi 2021-08-01 Wayback Machine saytida.
  56. ↑ „Tanzaniya prezidenti lavozimini ilk bor ayol kishi egalladi“ (uz). Kun.uz. Qaraldi: 2021-03-20.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Magufuli&oldid=2640952" dan olindi