Kontent qismiga oʻtish

Hujjatli fotografiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Hujjatli fotografiya - bu fotografiyaning bir tarmog'i bo'lib, uning badiiy dasturi haqiqiy tasvirga qaratilgan bo'ladi. Hujjatli fotografiyaning asosiy g'oyasi haqiqiy voqealarga murojaat qilishdir. Ba'zi hollarda hujjatli fotografiya murojaat sifatida shakllanadi va fotografiya hujjatini yaratishni o'z ichiga oladi.

Syuzan Sontagning so'zlariga ko'ra: hujjatli fotografiya muhim badiiy pretsedent bo'lib, bu yerda professionallik va ko'p yillik amaliyot o'z-o'zidan va tasodifiy narsalarga nisbatan so'zsiz ustunlikni kafolatlamaydi[1]. Syuzan Sontag o'zining " Fotografiya haqida" kitobida hujjatli fotografiyaning mafkuraviy jihatiga e'tiborni qaratdi, hatto suratga olish maqsadi obektivlik bo'lsa ham. Xususan, Sontag Uoker Evans va Doroteya Lanjning fotosuratlarini Buyuk Depressiya voqealarini tendentsiyali tasvirlashga urinish va dramatik boshlanishini ta'kidlab, badiiy vektorni shakllantirish usuli deb hisobladi.

Voqialar

1853-yil.

Hujjatli fotografiyaning paydo bo'lishi odatda fotografiya jarayonining ixtirosi bilan bog'liq. XX asrda fotosurat hujjatli xususiyatga ega degan fikr keng tarqalgan edi. Hujjatli fotografiyaning paydo bo'lishi Niepse, Dager va Talbot nomlari bilan bog'liq bo'lib, atrofdagi dunyoni tasvirlash g'oyasi hujjatli film printsipi bilan bog'liq bo'lishi mumkinligiga ishonadi. Kundalik hayot voqealariga murojaat qilish shakli sifatida hujjatli fotografiya XX asr o'rtalarida paydo bo'ldi. Dastlabki hujjatli fotografiyaning eng mashhur namunasi 1850-yillarda Parij ko'chalarida olingan Charlz Negre[2][3] fotografiyasi edi.

Riis, Yoqub Avgust . 1890- How the Other Half Lives[en] fotosurati

XX-asrda hujjatli fotografiyaning rivojlanishi bir nechta harbiy mojarolar fonida sodir bo'ldi. Xususan Qrim urushi, Amerika fuqarolar urushi, Franko-Prussiya urushi fotografiya urush tasvirini yaratish usuliga aylandi. Harbiy harakatlarning haqiqiy manzarasi go'zal, ulug'vor[4] afsonaga mos kelmadi. Va aksincha - urushning chuqur fojiali tasviri ko'pincha hujjatli emas, balki sahnalashtirilgan suratga olish natijasi edi[5]. Fotosuratchilar Metyu Bredi, Timoti Sallivan va Rojer Fenton bu muammoga duch kelishdi.

XX-asr oʻrtalari va XX- asr boshlarida hujjatli fotografiyaning rivojlanishi ijtimoiy harakatlar bilan bogʻliq boʻlgan va qisman taʼkidlagan. XIX asrning hujjatli fotosuratlari - bu shahar ko'chalarining halokatli hayotiga bag'ishlangan albom va nashrlar. Hujjatli fotografiyaning ushbu shakli, xususan, Jeykob Riis[6], Jon Tomson[7] va biroz keyinroq - shahar hayoti va faoliyatining halokatli sharoitlarini tasvirlagan Lyuis Xinening ishlarini o'z ichiga oladi. Yakob Riis ijtimoiy islohotlarni faol ravishda olib borgan fotograf edi - fotografiya uning uchun jamoatchilikni jalb qilish vositasi va ijtimoiy tanqid shakliga aylandi.

XX asrning birinchi yarmi, fotografiyaning ijtimoiy va tanqidiy maqsadini tushunishni belgilab berdi.

Hujjatli fotografiya mustaqil janr sifatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lewis W. Hine tomonidan bug 'nasosi mexanikasi, 1920-yil

XX asrning birinchi o'n yilliklarida hujjatli strategiya ma'lum bir badiiy dasturning bir qismi sifatida baholandi[4]. Qisman, bu g'oya F/64 Group doirasida va New Vision fotografiya tizimida amalga oshirildi[8].

Qo'shma Shtatlardagi global iqtisodiy inqirozning oqibatlari prezident Franklin Ruzvelt boshchiligidagi Amerika hukumatini tarixda Ruzveltning yangi kelishuvi nomi bilan mashhur bo'lgan keng qamrovli ijtimoiy islohotlar zarurati oldiga qo'yadi. Shu munosabat bilan hukumatning eng muhim vazifalaridan biri rejalashtirilgan islohotlar siyosatini amalga oshirish uchun AQSh aholisining keng qatlamini qo'llab-quvvatlash zarurati edi. Fotosuratchilarning vazifasi Amerika Qo'shma Shtatlarining qashshoq qishloq aholisini o'z ishlarida badiiylikdan qochish bilan adekvat va estetik suratga olish edi. Fotosuratning bu yangi janri “hujjatli fotografiya” deb nomlangan.

Buyuk Depressiya (1936-yil) 32 yoshli Dorothea Lange. Ko'p bolali ona.

Germaniyadagi dastlabki hujjatli fotografiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

XX asrning birinchi yarmidagi eng mashhur fotosuratchilar orasida nemis fotografi Avgust Sander bor. Uning "XX asr odamlari" asari Yevropadagi san'at tizimiga va hujjatli fotografiyaga teng ta'sir ko'rsatdi. Avgust Sanderning ishi to'g'ridan-to'g'ri va sahnalashtirilgan fotografiya elementlarini birlashtirib, XX asr fotografiyasida ko'rishning yangi usulini ochdi.

1945-yildan keyingi hujjatli fotografiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi jahon urushining tugashi hujjatli fotografiyada og‘ir davr bo‘ldi. Urushdan keyingi davrning barcha muhim hujjatli suratkashlari: Dayan Arbus, Robert Frank, Evgeniy Smit, Meri Ellen Mark, Uilyam Klein yolg'iz bo'lgan yoki hayot kabi yirik illyustratatsion jurnallarda hikoyalar tarqatuvchi sifatida yarim kunlik ishlashga majbur bo'lgan. .

Ommaviy axborot vositalaridagi materiallarga qo'yiladigan talablar o'zgardi: tasvirlar dolzarb, yorqin va esda qolarli bo'lishi kerakligi muhim ahamiyatga ega boĺa boshladi. Kengaytirilgan hikoyalar nashrlari, o'z navbatida, bir yoki ikkita fotosuratli kichik nashrlar bilan almashtirildi. Hujjatli fotografiya o‘z o‘rnini fotojurnalistikaga bo‘shatib berdi[9].

Ayniqsa, Vetnam urushi davrida siyosiy tashkilotlar o‘z maqsadlariga erishish yo‘lida fotografiyadan qurol sifatida foydalana olishini anglash fotografiyaning chop etish yo‘lini murakkablashishiga olib keladi. Hukumat harbiy mojarolarni yoritish bo'yicha tahririyat jarayoniga bevosita aralashadi, jurnalistlar harbiy qismlarga yuboriladi. Ammo foto jarayonlar bir muncha qiyinchiliklarda amalga oshiriladi.

Amerikaliklar kitobi va yangi hujjatlar ko'rgazmasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hujjatli fotografiyaning muhim bosqichi 1959-yilda Robert Frankning[10] kitobining paydo bo'lishidir. u o'z navbatida Uoker Evansning " Amerika fotosuratlari" loyihasining mafkuraviy davomi edi[11]. Amerikaliklar hujjatli fotografiya uchun yangi standartni o'rnatdilar - lirik va poetik kabi tanqidiy emas. Amerikaliklar rasmiy voqealar bilan emas, balki kundalik hayotning izchil oqimi bilan bog'liq edi.

Hujjatli fotografiya tizimidagi muhim loyiha 1967-yilda Nyu-Yorkdagi Zamonaviy san'at muzeyida bo'lib o'tgan " Yangi hujjatlar " ko'rgazmasi bo'lib, unda Dayan Arbus, Lea Fridlander va Garri Vinogrand suratlari aks ettirilgan. Yangi hujjatlar hujjatli fotografiyaning badiiy maqomini tekshirish usuliga aylandi va uning barqaror janr sifatida tarqalishida hal qiluvchi rol o'ynadi. Shu bilan birga, ular klassik hujjatli fotografiyaning yakuniy loyihasiga aylangan o'ziga xos hujjatli filmni jamladilar.

Yaqin yillardagi oźgarishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi ming yillikning boshlanishi hujjatli fotografiyaga nisbatan burilish nuqtasini anglatadi. Muzeylar va ilmiy muassasalar fotografiyaning hujjatli kuchini qayta ko'rib chiqmoqda va qayta tasavvur qilmoqda. 2009-yilning yozida Budapeshtdagi Lyudvig muzeyida 1920-1930 yillardagi hujjatli fotosuratlar ko'rgazmasi bo'lib o'tdi. Shuningdek, 2009-yilda fotograf va kurator Xorxe Ribalta ko'magida Zamonaviy san'at muzeyida (Barselona) "Umumjahon arxivi" deb nomlangan 20-asr hujjatli fotosuratlarining retrospektiv ko'rgazmasi bo'lib o'tdi. Shundan keyin 2010-yilda Madriddagi Reina Sofia muzeyida hujjatli fotografiya muammolariga bag'ishlangan xalqaro konferensiya bo'lib o'tdi.

Manuel Rivera-Ortiz bugungi kunda eng mashhur yosh hujjatli rassomlardan biridir. Uning ishining asosiy mavzusi - rivojlanayotgan mamlakatlardagi odamlarning turmush sharoiti. Rivera Ortiz 1970-yillarda Puerto-Riko qishloqlarida qashshoqlikda o'sgan.

Hujjatli uslubni tanqid qilish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-1980-yillarda hujjatli fotografiya doimiy tanqid obyektiga aylandi. Ikki eng mashhur pretsedent Syuzan Sontag va Alan Sekulaning[12] ishi. Ikkala muallif ham hujjatli kadrlarning muqarrar sahnalashtirilgan xususiyatiga e'tibor qaratdi[13]. shuningdek hujjatli fotografiyaning axloqiy hayotiyligi masalasini ko'tardi[14]. Ular hujjatli fotografiya psixologik bosim va spekulyatsiya usuliga aylanib borayotganini, boshqa odamlarning azob-uqubatlariga asoslangan hissiy manipulyatsiya vositasi sifatida foydalanilishini payqashdi. Eng mashhur epizod Sebastyan Salgadoning ishini tanqid qilishdir, uni Syuzan Sontag aslida axloqiy spekulyatsiyada ayblagan[15]. Fotodokumentalizm tanqidchilari hujjatli kadrlar insonparvarlik tamoyilini qo‘llab-quvvatlamasligi, uni buzishi va uni yo‘q qilishga olib kelishiga e’tibor qaratishgan[5].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • F/64 guruhi
  • Hujjatli film
  • Yangi qarash
  • to'g'ridan-to'g'ri suratga olish
  • Suratga olish xronologiyasi

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Сьюзен Зонтаг. Смотрим на чужие страдания. М.: Ад Маргинем, 2014. ISBN 978-5-91103-170-1. 
  2. ↑ Heilbrun F. Charles Nègre: photographe 1820-1880. Catalogue de l’exposition. Arles, musée Réattu, 1980. ISBN 2-71180-164-0
  3. ↑ Васильева Е. Город как среда обитания // Васильева Е. Город и Тень. Образ города в художественной фотографии XIX-XX веков. Saarbrucken: Lambert Academic Publishing, 2013, с. 88-99. ISBN 978-3-8484-3923-2
  4. ↑ 4,0 4,1 Васильева Е. Фотография и феноменология трагического: идея должного и фигура ответственности. // Вестник Санкт-Петербургского государственного университета. Серия 15., 2015, вып. 1, с. 26-52.
  5. ↑ 5,0 5,1 Руйе А. Фотография. Между документом и современным искусством. — СПб: Клаудберри, 2014. — 712 с. ISBN 978-5-903974-04-7
  6. ↑ Riis J. How the Other Half Lives: Studies among the Tenements of New York. New York: Charles Scribner's Sons,1890.
  7. ↑ Thomson J. Street Life in London. London: J.Thomson and Adolphe Smith, 1878
  8. ↑ Левашов В. Лекция 6. Документальная фотография 1920 — 1950х годов. / Левашов В. Лекции по истории фотографии. — М. : «Тримедиа Контент», 2014. — 117—135. с.
  9. ↑ Коулман А. Документальная фотография, фотожурналистика и пресс-фотография сегодня //photographer.ru, 4 окт, 2003
  10. ↑ Robert Frank. The Americans. New York: Grove Press, 1959. ISBN 9780948797828
  11. ↑ Evans W. The American Photographs (1938). N.Y. The Museum of Modern Art, 2012. ISBN 978-0-87070-835-0
  12. ↑ Sekula A. Photography Against the Grain: Essays and Photo Works 1973–1983. Press of the Nova Scotia College of Art and Design, 1984 - 259 p. ISBN 978-0919616288
  13. ↑ Сонтаг, С. О фотографии/ Пер. Викт. Голышева. М.: Ад Маргинем Пресс, 2013. — 272 с. ISBN 978-5-91103-136-7
  14. ↑ Сьюзен Зонтаг. Смотрим на чужие страдания / перевод: Виктор Голышев. — Ад Маргинем, 2014. — ISBN 978-5-91103-170-1.
  15. ↑ Там же…

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Vasilyeva E. Syuzan Sontag fotografiya bo'yicha: go'zallik g'oyasi va me'yor muammosi. // Sankt-Peterburg davlat universitetining xabarnomasi. 15-seriya, 2014 yil, №. 3, p. 64 - 80.
  • Vasilyeva E. Fotografiya va fojianing fenomenologiyasi: to'lov g'oyasi va mas'uliyat figurasi . // Sankt-Peterburg davlat universitetining xabarnomasi. 15-seriya, 2015 yil, №. 1, p. 26-52.
  • Levashov V. Ma'ruza 6. 1920 - 1950 yillar hujjatli fotografiya. / Levashov V. Fotografiya tarixi bo'yicha ma'ruzalar. — M. : "Trimedia Content", 2014. - 117-135. Bilan. - ISBN 978-5-903788-63-7 .
  • Ruye A. Fotosurat. Hujjat va zamonaviy san'at o'rtasida. - Sankt-Peterburg: Cloudberry, 2014. - 712 p. ISBN 978-5-903974-04-7
  • Hales PB Uilyam Genri Jekson va Amerika landshaftining o'zgarishi. Filadelfiya: Templ universiteti nashriyoti, 1988 yil. ISBN 1-56639-463-5
  • Naef V.; Vud JN tadqiqot davri. Nyu-York: Metropolitan san'at muzeyi, 1975 yil. ISBN 9780870991288
  • Snyder J. Amerika chegaralari: Timoti X. O'Sallivanning fotosuratlari, 1867-1874. Millerton, NY: Diafragma, 1981 yil. ISBN 9780893810832
  • Solomon-Godeau A. Shundaymisiz? Einige Fragen zur Dokumentarfotografiya // Herta Wolf (Hg.). Fotografiyani muhokama qilish. Fotokritik am Ende des fotografischen Zeitalters. Frankfurt-na-Mayn, 2003 yil, 53-74-betlar.
  • Stott V. Hujjatli ifoda va 30-yillarning Amerikasi. Nyu-York: Oksford universiteti nashriyoti, 1973 yil. ISBN 9780226775593
  • Stange M. Ideal hayot ramzlari. Nyu-York va Kembrij, Angliya: Kembrij universiteti nashriyoti, 1989 yil.
  • Starl T. Dokumentarische Fotografie // Hubertus Butin (Hg.). DuMonts Begriffslexikon zur zeitgenössischen Kunst, Köln 2002, S. 73-77.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Hujjatli_fotografiya&oldid=4964166" dan olindi