Gipertonik kriz
Gipertonik kriz – bu qon bosimining haddan tashqari kutarilishi natijasida yuzaga keladigan jiddiy tibbiy favqulodda holat hisoblanadi. Gipertonik kriz holatida organlarning shikastlanishini oldini olish yoki cheklash uchun qon bosimi darajasini darhol pasaytirish talab qilinadi.
Epidemiologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gipertonik kriz tez yordam chaqirishning eng keng tarqalgan sabablaridan biridir.
Gʻarbiy Yevropa mamlakatlarida arterial gipertenziya bilan ogʻrigan bemorlarda gipertonik krizlar sonining kamayishi kuzatildi – 7% dan 1% gacha (2004 yil holatiga). Bu arterial gipertenziya[1] davolashning takomillashgani va kasallikni oʻz vaqtida tashxislash gipertonik kriz holati chastotasining kamayishiga sabab boʻldi.
Tasniflashi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rossiyada gipertonik krizning umumiy qabul qilingan yagona tasnifi mavjud emas.
AQSh va Kanadada „gipertonik kriz“ tushunchasi mavjud emas. „Kritik arterial gipertenziya“ taʼrifi mavjud, yaʼni mohiyatan murakkab gipertonik kriz. Dunyoda koʻpgina koʻrsatmalar klinik belgilarning ogʻirligi va asoratlarning mavjudligiga asoslangan holatda gipertonik krizning klinik tasniflanishiga imkon beradi. Ushbu tasnifga asoslanib, quyidagilar ajralib turadi:
- Murakkab gipertonik kriz- hayot uchun zarur organlarning shikastlanishi bilan kechadigan; oʻlimga olib kelishi mumkin va shoshilinch tibbiy yordam va shoshilinch kasalxonaga yotqizishni talab qiladi.
- Asoratlanmagan gipertonik kriz – bu nisbatan buzilmagan hayot uchun zarur organlar bilan qon bosimining sezilarli darajada oshishi bilan bogʻliq holat. Kasallik boshlanganidan keyin 24 soat ichida tibbiy yordam talab qiladi; Odatda kasalxonaga yotqizish talab qilinmaydi.
Patogenezi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gipertonik krizning rivojlanishida umumiy periferik qon tomir qarshiligining yurakdan chiqishiga nisbati bilan oʻlchanadi. Qon tomirlarini patalogiyalar natijasida arteriolalar spazmga uchraydi, natijada yurak urishi tezlashadi, qon bosimi keskin koʻtariladi va spazm tufayli koʻplab organlar gipoksiya holatida tushib qoladi. Birinchi tez tibbiy yordam koʻrsatilmasa, boshqa organlarda ishemik asoratlarning rivojlanishiga sabab ham boʻlishi mumkin.
Gipertonik kriz paytida renin-angiotensin tizimining giperaktivligi kuzatiladi, bu qon tomirlarining shikastlanishi, ishemiyaning kuchayishi va natijada renin ishlab chiqarishning koʻpayishiga sabab boʻladi. Qonda vazodilatatorlar tarkibining kamayishi, umumiy periferik tomir qarshiligining oshishiga olib keladi. Natijada arteriolalarning fibrinoid nekrozi rivojlanadi va tomirlarning oʻtkazuvchanligi oshadi. Qon ivish tizimi patologiyasining mavjudligi va ogʻirlik darajasi, gipertonik krizdan soʻng kelib chiqadigan asoratlarni aniqlashda juda muhim hisoblanadi[2].
Klinikasi va diagnostikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gipertonik kriz paytida koʻpincha miya va yurakni qon bilan taʼminlashning buzilishi belgilari kuzatiladi:
- Sistolik qon bosimining 40 mmHg ga oshishi.(Normal arterial [ manba koʻrsatilmagan 3430 kun ]
klass bolezniGipertonicheskiy kriz qon bos 30 imdan) Категория:Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней
- Bosh ogʻrigʻi.
- Nafas qisilishi.
- Koʻkrak ogʻrigʻi.
- Nevrologik kasalliklar: qusish, konvulsiyalar, ongning buzilishi, baʼzi hollarda ongning xiralashishi, qon tomirlari va falaj.
Gipertonik kriz oʻlimga sabab boʻlishi mumkin.
Gipertonik kriz, ayniqsa, yurak va miya kasalliklari mavjud boʻlgan bemorlar uchun xavfli hisoblanadi.
Davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Murakkab gipertonik krizni bartaraf etish uchun nifedipin va klonidin kabi dorilarni tomir ichiga yuborish tavsiya qilinadi. Dastlabki 2 soat ichida oʻrtacha qon bosimi darajasini 20-25% ga kamaytirish kerak (koʻp emas), ovqat isteʼmol qilmaslik kerak, keyin keyingi 6 soat ichida qon bosimini 160/100 mm Hg ga tushirish kerak. Davolash kasalxonadan oldingi bosqichda boshlanadi. Kasalxonada, intensiv terapiya boʻlimida kasalxonaga yotqizish talab etiladi.
Yondosh kasalliklarga qarab, gipertonik krizni davolash boshqacha boʻlishi mumkin. Gipertonik krizning asoratlari: oʻpka shishi, miya shishi, oʻtkir serebrovaskulyar avariya.
Gipertonik kriz holatida Eufillin 2,4% 5-10 ml vena ichiga, 3-5 daqiqa davomida Laziks (furosemid) 1% 2-4 ml Kaptopril 6,25 mg, keyin qon bosimi pasayguncha (agar qusish boʻlmasa) ogʻiz orqali har 30-60 daqiqada 25 mg qoʻllash mumkin boʻladi.
Konvulsiv sindrom uchun: Relanium (seduxen) 0,5% 2 ml tomir ichiga, oqim bilan, sekin. Magniy sulfatini 25% 10 ml tomir ichiga, 5-10 daqiqa davomida yuborishi zarur, chap qorincha yetishmovchiligi uchun: natriy nitroprussid 50 mg tomir ichiga yuborish tavsiya qilinadi[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ С. Н. Терещенко. Гипертонические кризы, современные принципы терапии // Системные гипертензии. — 2004. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. Архивировано 5 mart 2016 года.
- ↑ С. Н. Терещенко. Гипертонические кризы // Справочник поликлинического врача. — 2006. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр.
- ↑ „Энциклопедия болезней от А до Я“. www.medmoon.ru. 2015-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 7-oktyabr.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Gipertonik miya krizi
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- С.Н.Терещенко. Гипертонические кризы // Справочник поликлинического врача. — 2006. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр.
- С.Н.Терещенко. Гипертонические кризы, современные принципы терапии // Системные гипертензии. — 2004. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. Архивировано 5 mart 2016 года.
- В.М.Баев, В.В. Щекотов, С.А.Шмелева, К.В.Южакова. Скорая и неотложная медицинская помощь при гипертонических кризах. // В.М.Баев : Метод. рекомендации. — Пермь: ГОУ ВПО ПГМА им. ак. Е.А.Вагнера Росздрава, 2010. — Andoza:Бсокр.
- Гипертонические кризы, 2-е изд., доп. и перераб, Москва: МЕДпресс-информ, 2013. ISBN 978-5-98322-968-6.