Franko-Italiya sulhi-1940
Franko-Italiya sulhi (fransuzcha: Armistice du 24-juin 1940, italyancha: Armistizio di Villa Incisa) ― shuningdek, Villa Incisadagi sulhi sifatida ham tanilgan, imzolangan joy nomi bilan atalgan — Fransiya va Italiya oʻrtasidagi 1940- yil 24-iyunda Rimda imzolangan shartnoma, bu aslida Fransiya Italiya Qirolligiga taslim boʻlishini anglatardi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
1940-yil 10-iyunda fashistik diktator Benito Mussolini, Palazzo Venezia rim saroyining balkonidan italiya xalqiga mamlakat Buyuk Britaniya va Fransiya bilan urushga kirganligini eʼlon qildi. 10-iyundan 11-iyunga oʻtar kechasi italiya armiyasi Fransiya janubiga bostirib kirishdi. Italiya armiyasining oldinga siljishi ogʻir va qonli kechdi: yaxshi qurollangan fransuz armiyasi astoydil qarshilik koʻrsatdi. Faqatgina, 22-iyunda Fransiya hukumatining Germaniyaga taslim boʻlishi italiyaliklarga bosqinchilik vazifalarini bajarishga imkon berdi, shu bilan birga fransuzlardan 40 nafariga qarshi 630 dan ortiq askar va ofitserlarni yoʻqotdi. 16-iyundayoq Fransiya tomoni Vatikan orqali Rimga harbiy harakatlarni toʻxtatish, sulh va sulh shartlari haqida xabar yuborgan edi. 18-iyun kuni Gitler va Mussolini Myunxenda uchrashib, Fransiya nafaqat Germaniya, balki Italiya bilan ham sulh shartlarini kelishib olgan taqdirdagina harbiy harakatlar toʻxtatilishi mumkinligiga kelishib oldilar.
Sulh shartnomasi va uni imzolash shartlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
1940-yil 23-iyunda, Fransiya delegatsiyasi, Italiya va Fransiya oʻrtasida sulh tuzish shartlarini muhokama qilish va uni imzolash uchun Rimning chekkasida joylashgan Villa Inchisa shahriga keldi.
Italiya tomonidan ilgari surilgan sulh shartlariga quyidagilar kiradi:
- Fransiya chegara hududining 50 km ishgʻol qilinishi (batafsil maʼlumot uchun qarang pastda), mintaqaning eng katta shahri Menton bilan
- Franko-Italiya chegarasini 50 km chuqurlikda demilitarizatsiya qilish
- Fransiya Somalini demilitarizatsiya qilish va Italiya armiyasining Jibuti portidan va Addis-Abebaga boradigan mahalliy temir yoʻldan foydalanish imkoniyati[1], Jibuti portidagi 7 ta fransuz suv osti kemasi Italiya Qirolligi dengiz flotiga oʻtkazildi.
- Fransiyaning Savoy, Hautes -Alpes, Alpes-de-Haute-Provence, Alpes -Maritimes departamentlarining Italiyaga qoʻshilishi.
- quyidagi shaharlarning ushbu boʻlimlarida ishga joylashish:
- Savoyda: Seuse , Montvalezan, Saint-Foy-Tarentaise, Isere daryosi vodiysining yuqori qismida: Bessant, Braman, Lanlevillar , Lanlebourg -Mont-Cenis, Termignon, Soller-Sardieres, Le Motte-Verso qishlogʻi. Petit -Sent-Bernard yonbagʻirlaridagi Bur -Sent-Moris kommunasi, Ossois va Avrieu kommunalari (jami 5301 nafarga yaqin aholi)[2];
- Hautes-Alpes departamentida: Montgenèvre, Ristola, Abries kommunasidan Ru posyolkasi, Nevache va Servier kommunalari (jami 370 kishi);
- Alpes-de-Haute-Provence departamentida: Sen-Pol-sur-Hubaye kommunasidan Kombremon qishlogʻi va Larche kommunasidan Rocher-Mean qishlogʻi (32 nafar aholi);
- Alpes -Dengiz boʻlimida: Menton va Favvora, La Blansh va Doans qishloqlari, ikkalasi ham Sent-Etyen-de- Ten kommunasidan, Isola kommunasidagi baʼzi uylar. Bundan tashqari, Kastellar, Breuil-sur-Roya, Saorj, Sospel, Rempla, Valdeblot, Sent-Marten-Vesubie, Rokebyer, Belvedere kommunalari qisman egallangan (jami 22 820 kishi, ulardan[3] 21 700 ming kishi — Mentoneda)[4].
Umuman olganda, ushbu sulh shartlariga koʻra Italiyaga qoʻshilgan Fransiya hududi 28 523 kishidan iborat 832 km² ni tashkil etdi[5].
Sulh imzolash, 24-iyun kuni mahalliy vaqt bilan, soat 19:15 da boʻlib oʻtdi va ertasi kuni soat 00:00 dan kuchga kirdi.
Sulhni imzolagan asosiy shaxslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Italiya Qirolligi tomonidan: Marshal Pietro Badoglio
Fransiya Uchinchi Respublikasidan: General Charlz Xantsiger
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Andrea Molinari, La conquista dell’Impero. 1935—1941 La guerra in Africa Orientale; Hobby & Work, pagina 112
- ↑ Davide Rodogno Il nuovo ordine mediterraneo, ed. Bollati Boringhieri, Torino 2003, pagina 118
- ↑ ACS, A5G,b. 405, prefettura di Imperia al Ministero dell’Interno, DGPS, prot. 05807, 18 giugno 1941, Rientro della popolazione a Mentone; Panicacci, L’occupazione italiana di Mentone; Rainero, Mussolini e Pétain, vol. 1, pagine 117—118 e vol 2, doc. 9 per il testo integrale del bando del duce del 30 luglio 1940
- ↑ ACS, A5G,b. 405, prefettura di Imperia al Ministero dell’Interno, DGPS, prot. 05807, 18 giugno 1941, Rientro della popolazione a Mentone; Panicacci, L’occupazione italiana di Mentone; Rainero, Mussolini e Pétain, vol. 1, pagine 117—118 e vol 2, doc. 9 per il testo integrale del bando del duce del 30 luglio 1940
- ↑ Militärgeschichtliches Forschungsamt. Germany and the Second World War — Volume 2: Germany’s Initial Conquests in Europe, pg. 311