Falanga
Falanga (lotincha: 'Solifugae, shuningdek, tuya oʻrgimchaklari (inglizcha: camel spiders), shamol chayonlari (inglizcha: wind scorpions), quyosh oʻrgimchaklari (inglizcha: sun spiders)) - oʻrgimchaksimonlar (Arachnida) guruhi. 1000 ga yaqin turlari maʼlum, qurgʻoqchil hududlarda tarqalgan.
Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Falanga ancha katta oʻrgimchaksimondir[1][2]. Masalan, Markaziy Osiyo falangasining uzunligi 5-7 santimetrga yetadi. Ularning tanasi va oyoq-qoʻllari uzun tuklar bilan qoplangan. Barcha falangalar juda harakatchan va ularning deyarli hammasi tungi yirtqichlardir. Falangalar yirtqich yoki hammaxoʻr boʻlib, termitlar, qoramtir qoʻngʻizlar va boshqa mayda boʻgʻimoyoqlilar bilan oziqlanadi, ammo kaltakesak kabi yirikroq hayvonlarni ham isteʼmol qilishi mumkin.
Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Falangalar choʻl hududlari uchun xosdir. Sobiq SSSR hududida ular Qrimning janubiy qirgʻog'ida, Quyi Volga boʻyida (Saratov, Volgograd, Astraxan viloyatlari, Qalmogʻiston), Shimoliy Kavkaz va Kavkazda, Qozogʻistonda va Oʻrta Osiyo respublikalarida uchraydi. Yevropada ular Ispaniya, Portugaliya va Gretsiyada ham bor. Qitʼalardan Avstraliya va Antarktidada uchramaydi.
Oʻzbekistonning janubiy hududlarida, xususan, Qarshi choʻllarida falanga koʻp uchraydi. Shuningdek, Toshkent atrofida ham uchrab turadi.
Chaqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Falanga chaqishi hayot uchun xavf tugʻdirmaydi, ammo pastki jagʻidagi chirigan oziq-ovqat qoldiqlari tufayli yalligʻlanish keltirib chiqarishi mumkin (qarang. araxnoz). Kattaroqlari jagʻi bilan inson tirnoqlarini teshishi mumkin.
Tasnifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
13 oilaga boʻlingan 140 avloddan 1000 ga yaqin turi mavjud.
Fotogalereya[tahrir | manbasini tahrirlash]
-
Falanga
-
Falanga
-
Hindistonda (Rajasthan) falangasi
-
Falanga
-
Gluvia dorsalis: yuqoridan
-
Gluvia dorsalis: pastdan
-
Gluvia dorsalis : tirnoqlari
-
Falanga va chayon
-
Gluvia dorsalis kana yemoqda
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Pechenik, Jan. Biology of the Invertebrates. Dubuque: McGraw-Hill Education, 1996. ISBN 0-697-13712-0.
- ↑ Mullen, Gary R.. Medical and Veterinary Entomology, 2, Burlington, Massachusetts: Academic Press, 2009. ISBN 978-0-12-372500-4.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Byalinitskiy-Birulya A. LEKIN. Araxnidlar. Falanjlar (Solifuga). Yangi seriya. 17. SSSR faunasi. 1-jild. 3-son. Moskva - Leningrad: SSSR Fanlar akademiyasining nashriyoti, 1938. - 178 b.
- Muma, MH 1951: Qo'shma Shtatlardagi Solpugida araknidlar tartibi. Amerika tabiiy tarix muzeyi byulleteni 97(2): 35-141.
- Rouer, C. F. (1932, 1933, 1934): Solifuga, Palpigrada. Buch 4, jild. 5(IV)(4), bet. 1-723 (3 qismda: (1): 1-160, (2-3): 161-480, (4-5): 481-723), Bronn, HG "Klassen und Ordnungen des Tierreichs" . Akademische Verlagsgesellschaft MBH, Leyptsig. Fünfter guruhi: artropodlar; IV. Abeitlung: Arachnoidea va kleinere ihnen nahegestellte Arthropodengruppen.
- {{{заглавие}}}.