Evtanaziya
 | Bu maqola vikilashtirilishi kerak. |
Evtanaziya (grekcha: ευ- „yaxshi“ + θάνατος „oʻlim“ baxtli, azobsiz oʻlim) — turli harakatlar yoki qurollar bilan bemorning hayotini sunʼiy yoʻl bilan ushlab turgan qurilmalar ishini toʻxtatish orqali bemorning oʻz oʻlimini tezlatish haqidagi iltimosini qanoatlantirish. Koʻp hollarda evtanaziya bemorning iltimosiga koʻra amalga oshiriladi. Agar bemor ogʻir ahvolda boʻlsa uning yaqin qarindoshlari qaror chiqarishi mumkin. Evtanaziyaga koʻp davlatlarda ruxsat bor. Oʻzbekistonda evtanaziya qoʻllash taʼqiqlangan va bu mavzu haqida bahslar davom etmoqda.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Evtanaziya" atamasini birinchi boʻlib XVI asrda faylasuf Frensis Bekon tomonidan „oson oʻlim“ ni taʼriflash uchun ishlatilgan. Ikkinchi jahon urushidan oldin evtanaziya gʻoyasi bir qator Yevropa mamlakatlarida keng tarqalgan edi. Oʻsha paytda evtanaziya va evgenika Yevropa mamlakatlari tibbiy doiralarida mashhurlikka erishadi, ammo natsistlarning T-4 dasturi kabi dasturlari uzoq vaqt davomida bu gʻoyalarni obroʻsizlantirdi.
Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Evtanaziyaning ikki xil turi mavjud: faol va passiv evtanaziya.
Faol evtanaziya — ahvoli ogʻir uzoq vaqt surunkali kasalliklar bilan ogʻrib kelayotgan va xavfli oʻsma (saraton) kasalligi bilan ogʻrigan bemorlarda maʼlum vosita va harakatlar orqali oʻlimni tezlashtirish. Faol evtanaziyada bemorning oʻlimi tezlik bilan keskin ravishda ijro qilinadi. Passiv evtanaziyada esa bu jarayon maʼlum vaqt davom etadi.
Passiv evtanaziya — bunda bemorga taqdim etilayotgan davo choralari toʻxtatiladi. Oʻlimgacha boʻlgan vaqtni tezlashtiriladi.
- Bundan tashqari, evtanaziyaning ixtiyoriy va majburiy turlari ham bor:
Ixtiyoriy evtanaziya — bemorning talabi, roziligi va iltimosiga koʻra bajariladi.
Majburiy evtanaziyada bemorning fikri eʼtiborga olinmaydi (ogʻir yuqumli kasalliklarga chalingan bemorlar misol uchun: quturish).
Evtanaziyaga munosabat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻp davlatlar qatori Niderlandiya ,Shveytsariya, Belgiya, AQSH, Lyuksemburg va Kolumbiyada evtanaziyaga ruxsat berilgan.
Germaniya, Shvetsiya, Hindiston, Isroil, Yaponiya, Kanada va boshqa baʼzi mamlakatlarda muayyan sharoitlarda reanimatsiya yoki evtanaziyada ishtirok etish uchun jazodan mahrum etishga ruhsat beriladi. Bundan tashqari baʼzi davlatlar jiddiy ruhiy kasalliklarga chalingan bemorlarga evtanaziya oʻtkazishga ruhsat bergan (bu majburiy evtanaziyadir).
Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida har qanday kasallanish turidan qatʼiy nazar bemorlarga evtanaziya usulini qoʻllash man etiladi. Hayvonlarga nisbatan (kasallik sabab uy hayvonining joni ogʻrimasligi uchun) evtanaziyaga ruxsat berilgan.
Bugungi kunda evtanaziya haqida turli qarama-qarshi fikrlar mavjud. Evtanaziya tarafdorlari bu soʻzni yoqimli, yengil oʻlim deb baholaydilar. Hozirda faqat Niderlandiya evtanaziyani mamlakat miqyosida rasman qonunlashtirgan davlat hisoblanadi.