Evtanaziya
|
Bu maqola vikilashtirilishi kerak. | |
|
|
Iltimos, bu maqolani Vikipediya qoida va koʻrsatmalariga muvofiq tartibga keltiring. |
Evtanaziya (grekcha: ευ- „yaxshi“ + θάνατος „o‘lim“ baxtli, azobsiz o‘lim) — turli harakatlar yoki qurollar bilan bemorning hayotini sunʼiy yoʻl bilan ushlab turgan qurilmalar ishini to‘xtatish orqali bemorning o‘z o‘limini tezlatish haqidagi iltimosini qanoatlantirish. Ko‘p hollarda evtanaziya bemorning iltimosiga ko‘ra amalga oshiriladi. Agar bemor og‘ir ahvolda bo‘lsa uning yaqin qarindoshlari qaror chiqarishi mumkin. Evtanaziyaga ko‘p davlatlarda ruxsat bor. O‘zbekistonda evtanaziya qo‘llash taqiqlangan va bu mavzu haqida bahslar davom etyapti. Evtanaziya atamasini birinchi bo‘lib XXI asrda faylasuf Frensis Bekon fanga olib kirgan. Uning taʼrifi bo‘yicha „evtanaziya“ — o‘limni osonlik bilan shakllantirish.
Evtanaziyaning ikki xil turi farqlanadi. U faol va passiv evatanaziyadir.
Faol evatanaziya — ahvoli og‘ir uzoq vaqt surunkali kasalliklar bilan og‘rib kelayotgan va xavfli o‘sma (saraton) kasalligi bilan ogʻrigan bemorlarda ma‘lum vosita va harakatlar orqali o‘limni tezlashtirish. Faol evtanaziyada bemorning o‘limi tezlik bilan keskin ravishda ijro qilinadi. Passiv evtanaziyada esa bu jarayon maʼlum vaqt davom etadi.
Passiv evtanaziya — bunda bemorga taqdim etilayotgan davo choralari to‘xtatiladi. O‘limgacha bo‘lgan vaqtni tezlashtiriladi.
Bundan tashqari, evtanaziyaning ixtiyoriy va majburiy turlari ham bor.
Ixtiyoriy evtanaziya — bemorning talabi, roziligi va iltimosiga ko‘ra bajariladi. Binobarin o‘lim muqarrar va undan qochib bo‘lmaydi, u hayotning oxirgi bosqichi hisoblanadi.
Majburiy evtanaziyada bemorning fikri eʼtiborga olinmaydi (og‘ir yuqumli kasalliklarga chalingan bemorlar misol uchun: quturish).
Ko‘p davlatlar qatori Gollandiya, Shveytsariya, Belgiya, AQSH, Lyuksemburg va Kolumbiyada evtanaziyaga ruhsat berilgan.
Germaniya, Shvetsiya, Hindiston, Isroil, Yaponiya, Kanada va boshqa baʼzi mamlakatlarda muayyan sharoitlarda reanimatsiya yoki evtanaziyada ishtirok etish uchun jazodan mahrum etishga ruhsat beriladi. Bundan tashqari baʼzi davlatlar jiddiy ruhiy kasalliklarga chalingan bemorlarga evtanaziya o‘tkazishga ruhsat bergan (bu majburiy evtanaziyadir).
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida har qanday kasallanish turidan qatʼiy nazar bemorlarga evtanaziya usulini qo‘llash man etiladi. Hayvonlarga nisbatan (kasallik sabab uy hayvonining joni og‘rimasligi uchun) evtanaziyaga ruhsat berilgan.
Bugungi kunda evtanaziya haqida turli qarama-qarshi fikrlar mavjud. Evtanaziya tarafdorlari bu soʻzni yoqimli, yengil oʻlim deb baholaydilar. Hozirda faqat Gollandiya evtanaziyani mamlakat miqyosida rasman qonunlashtirgan davlat hisoblanadi.