Dilfirib Kadın
| Dilfirib Kadin | |
|---|---|
| turkcha: Dilfirib Kadın Efendi | |
| Tavalludi |
1890 |
| Vafoti |
1952 Istanbul, Turkiya Respublikasi |
| Fuqaroligi |
 Turkiya |
| Turmush oʻrtogʻi | Mehmed V |
| Mukofotlari |
 |
Dilfirib Kadın (turkcha: Dilfirib Kadın Efendi; 1890, taxminan Istanbul – 1952, Istanbul) – Usmonli sultoni Mehmed V Rishodning toʻrtinchi xotini boʻlib (kadın), u bilan boʻlgan nikohdan farzand koʻrmagan. Turkiya Respublika deb eʼlon qilinganidan soʻng Dilfirib mamlakatdan chiqarib yuborilmay, Istanbulda qolgan.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turk tarixchilari Nejet Sakaoʻgʻlu va Chagʻatoy Uluchay Dilfiribning tugʻilgan sanasi va joyi, shuningdek, uning kelib chiqishi haqida hech qanday maʼlumot yozib qoldirmagan. Sakaoʻgʻlu sulton bolalarining oʻqituvchisi Safiya Unuvarga, shuningdek, Uluchayga ishora qilib, Dilfiribni Mehmed V Rishodning toʻrtinchi xotini (Kadın) deb yozgan[1][2]. Turk yozuvchisi Horun Achbaning yozishicha, Dilfirib sultonning soʻnggi xotini boʻlgan va u haqida juda kam maʼlumot mavjud. Dilfiribning cherkas mansub boʻlishi mumkin. Dilfirib 1890-yilda Istanbul yoki shahar atrofida tugʻilgan. U yoshligida saroyga topshirildi. 1907-yilda oʻsha paytda taxt vorisi boʻlgan Mehmed Rishodga turmushga chiqgan. Achbaning xotirlashicha, Dilfiribni sultonning goʻzdesi (sevimli kanizagi) deb ham ataydilar. Dilfirib dastlab Mehmed Rishodning beshinchi xotini boʻlgan. 1909-yilda Mehmed Rishod vafotidan soʻng Dyurriaden Kadın – toʻrtinchi xotin unvonini oldi[3].
Sulton bilan nikoh farzandsiz oʻtgan[3][1][2]. Achbaning yozishicha, 1916-yilda Mehmed Rishod Dilfiribni Majidiya ordeni bilan mukofotlagan[3]. Safiya Unuvar „Saroy esdaliklari“da Dilfirib haqida shunday yozadi: "Biz Dilfirib Kadınni ziyorat qildik. Uning qandayligini bilishmoqchi edim. Chunki bundan bir necha kun oldin menga uning yosh va oʻqimishli xonim ekanligini aytishgandi. Dilfirib bizni uzoq kuttirmadi, oʻz xonasiga boshlab kirdi. U mening salomimni samimiy qabul qildi va shunday dedi: „Saroyimizda birinchi marta professor-oʻqituvchi bor. Agar mening oldimga tez-tez kelib tursangiz, tarixni birga oʻrganamiz. Men tarixni juda yaxshi koʻraman.“ Oʻsha paytdan beri munosabatlarimiz yaxshi boʻlgan. Dilfirib yosh edi, shuning uchun biz kamroq rasmiy gaplashardik. Men uning oromgohlariga tez-tez tashrif buyurardim"[1][3].
1918-yilda Sulton Rishod vafotidan soʻng, Dilfirib maʼlum bir muddat Yıldız saroyida yashagan. Soʻngra 1924-yilda Erenkoʻy shahri yoki Vanikoyadagi[3] uyiga koʻchib oʻtgan. Achbaning yozishicha, Dilfirib Vanikoyadagi uyini Abdulhamid II ning xotinlaridan biri, singlisi Mohizer xonimdan oʻz mablagʻlari hisobiga sotib olgan. Sakaoʻgʻluning fikricha, Dilfirib 1924-yilda sulolaning boshqa aʼzolari mamlakatdan chiqarib yuborilganda, Dilfirib chet elga koʻchib ketmagan, balki Istanbulda qolgan. Turk tarixchisi Yilmaz Oʻztuna oʻzining „Davlatlar va sulolalar“ asarida u ikkinchi marotaba veterinar zobitga turmushga chiqqani va oʻgʻil koʻrganini yozgan. Achba bu taxminni tasdiqlab, 1925-yilni nikoh yili boʻlishi mumkin deb koʻrsatgan[3]. Dilfirib oʻgʻlining keyingi taqdiri haqida Oʻztuna ham, Achba ham hech qanday maʼlumot yozib qoldirmagan.
Safiya Unuvarning yozishicha, Dilfiribni soʻnggi marta 1951-yilda sobiq saroy xalfalaridan biri Dilshikar bilan birga koʻrishgan. Bu paytga kelib, Dilfirib Kadın ogʻir kasal boʻlgan[1] – u saraton kasalligidan vafot etgan[2][1]. Dilfirib 1952-yilda Erenkoʻy[1][2] yoki Vanikyoyadagi[3] uyida vafot etgan. Achbaning yozishicha, Dilfirib vafot etganida, bu darhol maʼlum boʻlmadi. Dilfiribning birinchi nikohi davrida ham, hayotining soʻnggi yillarida ham yaqin boʻlgan va uyning kalitlarini saqlagan saroy xizmatchisi Malikper xonim uning oʻlimidan uch kun oʻtgach, bekaning jasadini topgan. Dilfirib oʻz uyini 1955-yilda uyini sotib yuborgan Malikper xonimga vasiyat qilgan[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Kadın efendiler: 1839-1924. ISBN 978-9-759-96109-1.
- Bu mulkkun ayol sultonlari: Vâlide sultanlar, xâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. ISBN 978-9-753-29623-6.
- Padishahlarning Ayollari va Qizlari. ISBN 9754378401, 9789754378405.