Chechenistonda din

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qadim zamonlarda chechen qabilalari butparastlikni, asosan, olovga va quyoshga sig'inishni tan olishgan, e'tirof etishgan. Masalan, quyoshga sig'inish Melxiy birlashmasi(yoki ittifoqi)da kuzatilgan.

VII asrdan boshlab Arab xalifaligi Kavkaz hududida mustahkam oʻrnashib olishga harakat qiladi. Islomlashtirish, birinchi navbatda, Dog'iston va Kavkazortida sodir bo'ldi. Kavkazliklar uchun mutlaqo yangi bo`lgan din asta-sekin rivojlandi. Islom Dog'istonda asosiy dinga aylangan bo'lsa-da, Chechenistonda u deyarli noma'lum bo`lgani uchun o'sha kunlarda chechenlar orasida musulmonlar deyarli yo'q edi. Shunga qaramay, Checheniston hududida Qur'on oyatlari yozilgan VII-VIII asrlarga oid qabr toshlari topilgan.

Qadimgi ziyoratgohlardan topilgan gruzin alifbosi harflari bilan pergament varaqlarida yozilgan Zabur gruzin cherkovining Checheniston hududida nasroniylikni yoyishga urinishlaridan dalolat beradi. Bunday artefaktlar XIX asr oxiri XX asr boshlarida togʻli Ingushetiyadagi Txaba-Erda va Mago-Erda ibodatxonalarida topilgan. Bu vaqtda mahalliy butparast avliyolar eng hurmatli nasroniy avliyolaridan ba'zi odatlarni oldilar. O`zlariga aziz inson sharafiga chechen ustalari tomonidan qurilgan Tamysh-Erda ibodatxonasi ko'p jihatdan muqaddas Georgga o'xshaydi. Shunga qaramay, Chechenistonda nasroniylik keng tarqalmagan, masalan, dafn marosimlari butparastlarga xosligicha qolgan. XIII asrda tatar-moʻgʻullar bosqinidan soʻng gruzin cherkovi Shimoliy Kavkazga xristian dinini targʻib qila olmadi va missionerlik faoliyati susaydi.

Ramzan Qodirov rahbarligi davrida Chechenistondagi hayotni islomlashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shali shahridagi yangi masjid

2007-yil, 15-fevralda prezident Vladimir Putin Ramzan Qodirovni Checheniston prezidenti vazifasini bajaruvchi etib tayinlash haqidagi farmonni imzoladi [1] . Qodirov ko'pincha shariat qonunlari yoki shaxsiy qoidalarini qo'llab-quvvatlagan [2] [3] . Qodirovning prezidentligi davrida Grozniyda “Checheniston yuragi ” masjidi, Rossiya islom universiteti, hofizlik maktablari, islom tabobati klinikasi ochildi [4] .

2007-yilning kuzida Qodirov davlat muassasalarida ishlaydigan barcha ayollarning ro‘mol o‘rashini talab qilgan. 2007-yil oxiriga kelib, ayol teleboshlovchilar, davlat xizmatchilari, ombudsman apparati o‘qituvchilari va xodimlari ro‘mol o‘rashgan. 2007-yilda maktab va oliy o‘quv yurtlarida hijobsiz darslarga borish imkonsiz bo‘lib qoldi. 2009- va 2010-yillar davomida hijob o‘rash talabi jamoat joylariga, jumladan, ko‘ngilochar markazlar, kinoteatrlar va hokazolarga yoyildi. 2009-yilning iyul oyida islom normalarining amalga oshirilishini tanqid qilgan Natalya Estemirova Grozniyda o'g'irlab ketilgan va o'ldirilgan [5] .

Siyosatshunos Emil Pain Qodirov davridagi Chechen Respublikasining Rossiyaga sodiqligini e'lon qilgan, lekin aslida ochiq qarama-qarshilikka tayyor bo'lgan mustaqil teokratik davlat sifatida tavsifladi [6] . 2016-yilning 23-fevral kuni “Xalq erkinligi” partiyasi raisi o‘rinbosari Ilya Yashin Qodirov haqida “Milliy xavfsizlikka tahdid” nomli hisobotini taqdim etib, unda Chechenistondagi rejimni “Milliy xavfsizlikka tahdid” deb ta’riflagan edi.[7][8] . Qodirov islomlashuvining oqibatlaridan biri Chechenistonda eng qattiq shariat me'yorlariga rioya qilishga majbur bo'lgan ayollarning xo'rlangan holatlaridir, aks holda ular to'siq yoki zo'ravonlikka duchor bo'lishlari mumkin [2] . Qodirovning o'zi sharaf o'ldirilishini ma'qullagan holda gapirgan [9] . Huquq himoyachilari Qodirovning farmoyishlari bilan oʻrnatilgan baʼzi yangiliklarni shariatda aslida mavjud boʻlmagan, masalan, ayollarga nisbatan zulmni oqlash maqsadida muqaddaslashtirilgan bid'at deb hisoblaydi [10] .

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Мурадов, М. „Рамзан Кадыров намолил себе место“. Коммерсантъ (2007-yil 17-fevral). 2011-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 14-mart.
  2. ↑ 2,0 2,1 Литтелл 2012.
  3. ↑ Сейранян, Т.; Смирнов, С. „«Путин — мой идол!»“. Ведомости (2010-yil 26-oktyabr). 2013-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-aprel.
  4. ↑ Fuller, L. „The Unstoppable Rise Of Ramzan Kadyrov“. Радио «Свобода» (2015-yil 19-yanvar). 2016-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 13-iyun.
  5. ↑ „Исламизация Чечни“. 2018-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 15-mart.
  6. ↑ Смирнов, С. „«Сколько продержится на плаву этот корабль? Это задача для школьников»“. Русская планета (2013-yil 26-iyun). 2013-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 30-iyun.
  7. ↑ „Доклад Яшина о Чечне появился на странице Instagram Рамзана Кадырова“. Росбизнесконсалтинг (2016-yil 23-fevral). 2016-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 23-fevral.
  8. ↑ Горяшко, С. „Презентация на грани срыва“. Коммерсантъ (2016-yil 23-fevral). 2016-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 16-may.
  9. ↑ Berry, L. „Chechen leader imposes strict Islamic code“. The New York Times (2009-yil 2-mart). 2013-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 28-aprel.
  10. ↑ Васильева, В. „Северный Кавказ: изобретенные традиции“. Радио «Свобода» (2016-yil 12-aprel). 2016-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-iyun.

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Chechenistonda_din&oldid=4208215" dan olindi