Kontent qismiga oʻtish

Burgas koʻli

Koordinatalari: 42°30′0″N 27°24′0″E / 42.50000°N 27.40000°E / 42.50000; 27.40000
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Burgas koʻli
bolgarcha: Бургаско езеро
42°30′0″N 27°24′0″E / 42.50000°N 27.40000°E / 42.50000; 27.40000
MamlakatBolgariya Bolgariya
RegionBurgas viloyati
TumanBurgas
Yuzasi27,6[1] km²
Eng katta chuqurligi1,3[1] m
Shoʻrlik1,7–45 ‰[1]
Tushuvchi daryoAytoska

Burgas koʻli (bolgarcha: Бургаско езеро) – Burgas shahri yaqinidagi Qora dengizning gʻarbiy sohilidagi liman[1][2]. Maydoni 27,6 km², chuqurligi 1,3 metrgacha yetadi[1].

Koʻl suvining minerallashuv darajasi 1,7-45‰[1].

Koʻl Pliotsen oxirida Qora dengiz sathining muzlashdan keyingi davrda koʻtarilishi natijasida liman sifatida shakllangan, bu daryolar ogʻizlarining suv bosishi va koʻrfaz shakllanishiga olib kelgan. Oʻrta asrlarning oxirida dengiz sathining pasayishi bilan Burgas koʻrfazi gʻarbining koʻp qismi bir nechta kichik daryolar tomonidan olib boriladigan daryo choʻkindilari bilan toʻldirilgan[3].

1784-yilda mintaqaga tashrif buyurgan fransuz zobiti André-Joseph Lafitte-Clavet, Burgasni koʻrfaz sohilidagi eng katta shahar deb taʼriflaydi va birinchi marta koʻrfaz nomini Burgas deb ataydi va shahar ilgari Poros nomi bilan atalganini taʼkidlaydi. Shuningdek, u shaharning gʻarbiy qismida joylashgan Burgas koʻlini, uni Qora dengiz bilan bogʻlovchi tabiiy kanalni esa Burgas daryosi deb ataydi[4].

1921-yilda Burgas shahri va butun mintaqani rivojlantirish uchun joy boʻshatish maqsadida botqoqlarni drenajlash boshlangan. Botqoqliklar koʻllarga aylantirilib, daryo suvlari bilan toʻldirilgan, botqoqlar toʻldirilgan, qirgʻoqlar mustahkamlangan. 1940-yillarning ikkinchi yarmi va 1980-yillarda koʻl qirgʻoqlari mustahkamlanib, Burgas shahrining zamonaviy mikrorayonlari oʻzlashtirilgan[3].

Hozirgi kunda suvning shoʻrligi taxminan 4÷11% ni tashkil etadi va sezilarli yillik va mavsumiy tebranishlarga ega. Koʻl shlyuzli kanal orqali dengiz bilan bogʻlangan. Mandra koʻlidan olingan chuchuk suv tufayli suv havzasining gidrologik rejimi saqlanadi. Limanning gʻarbiy qismida Vaya qoʻriqxonasi tashkil etilgan boʻlib, u hozirda koʻl maydonining 12% ni egallaydi. 2003-yilda Burgas koʻli Ramsar konvensiyasiga muvofiq, Burgas koʻllari tabiatni muhofaza qilish hududining bir qismi sifatida xalqaro ahamiyatga ega boʻlgan suv-botqoq hududi deb eʼlon qilindi[5].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Бурга́ско е́зеро // Енциклопедия : България : А–Я (bg). Sofiya: Bolgariya fanlar akademiyasi, 1974 — 975 bet. 
  2. ↑ „Известия. Институт рыбных ресурсов. Варна. 1994.“ (ru). Qaraldi: 2019-yil 3-oktyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Езерата на Бургас“ (bg) (deadlink). 2017-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 6-may.
  4. ↑ vij: Karayotov/Raychevski/Ivanov: str. 68, 274, 297; André-Joseph Lafitte-Clavé, M. Duverne de Presle: Reconnoissance nautique et militaire du Golfe de Bourgas, au Nord-Est de Constantinople. v: Annales des sciences et des arts. tom 3. Colas, 1810, str. 58-59.(bolg.)
  5. ↑ „Орнитологични важните места. Бургаското езеро“ (bg). Птиците в България. 2020-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 29-avgust.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Michev, Nikolay; Tsvetko Mihaylov; Ivan Vaptsarov; Svetlin Kiradzhiev. Geographical dictionary of Bulgaria. Sofia: Nauka i izkustvo, 1989. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Burgas_koʻli&oldid=4531673" dan olindi