Bechdel testi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Amerikalik karikaturachi Alison Bechdel mazkur testni yaratdi va uni oʻz ismi bilan nomladi.

Bechdel testi (BEK-dəl)[1],shuningdek, Bechdel-Wallace testi nomi ostida ham tanilgan, kino va boshqa fantastika janridagi ayollar namoyishining oʻlchovi hisoblanadi. Sinovga koʻra asarda erkak emas, balki boshqa narsa haqida suhbatlashadigan kamida ikkita ayol qahramon bor-yoʻqligi soʻraladi. Baʼzi iteratsiyalarda ikkita ayol qahramonga belgilar deb nom berish talabi qoʻyiladi[2].

Test badiiy adabiyotda ayollarning faol ishtiroki koʻrsatkichini aniqlash sifatida qoʻllaniladi. Badiiy asarning sinovdan oʻtgani yoki oʻta olmagani asardagi ayollarning umumiy vakilligini koʻrsatib bermaydi. Buning oʻrniga, test badiiy adabiyotda ayollarning faol mavjudligi (yoki ularning yoʻqligi) koʻrsatkichi sifatida foydalaniladi va badiiy adabiyotda gender tengsizligiga eʼtibor qaratish uchun ishlatiladi. Media sanoati tadqiqotlari shuni koʻrsatadiki, sinovdan oʻtgan filmlar oʻtmaganlarga qaraganda moliyaviy jihatdan yaxshiroq natija koʻrsatgan.

Sinov amerikalik karikaturachi Alison Bechdel tomonidan tuzilgan va uning sharafiga Bechdel testi deb nomlangan. Bu sinov ilk marotaba uning 1985-yilda "Dykes to Watch Out For test" komikslarida paydo boʻlgan. Bechdel bu gʻoyani doʻsti Liz Wallace va Virginia Woolflarga aytib bergan. Bechdelning soʻzlariga koʻra, dastlab test „muqobil feministik gazetadagi kichik lezbiyan hazil“ degan maʼnoda qoʻllanilgan[3], test 2000-yillarda kengroq muhokama qilina boshlangan. Garchi Bechdel buni hech qachon jiddiy qabul qilish kerak emasligini taʼkidlashda davom etsa ham, undan ilhomlangan bir qator yangi variantlar va testlar paydo boʻlgan[4].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ommabop badiiy adabiyotda gender tasviri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Virginia Woolf 1929-yilda yozgan A Room of Oneʼs Own (Oʻziga xos xona) nomli inshosida zamonaviy fantastikadagi ayollarning bir oʻlchovli tasviri haqida yozgan[5][6].

Toʻrtta tadqiqotga koʻra, filmdagi ayol va erkak qahramonlarning natijasi

1950-yildan 2006-yilgacha boʻlgan 855 ta moliyaviy jihatdan muvaffaqiyatli chiqqan AQSh filmlarida gender tasvirlarini oʻrganish shuni koʻrsatdiki, har bir ayol qahramon uchun oʻrtacha ikkita erkak qahramon bor, vaqt oʻtishi bilan bu nisbat barqaror boʻlib qoladi. Ayollar erkaklarga qaraganda ikki baravar koʻproq jinsiy aloqada boʻlishadi va vaqt oʻtishi bilan bu koʻpayishda davom etadi[7].

Mezonlar va variantlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirda Bechdel testi deb nomlanuvchi qoidalar birinchi marta 1985-yilda Alison Bechdelning Dykes to Watch Out komikslarida paydo boʻlgan. „Qoida“ deb nomlangan qismda kelajakdagi qahramonlar Mo va Ginger ismli ikki ayol[8] film tanlashni muhokama qilishadi va ulardan biri film faqat quyidagi talablarga javob bersagina koʻrishi mumkinligini aytadi

  • Filmda kamida ikkita ayol boʻlishi kerak;
  • ular bir-biri bilan erkaklardan boshqa mavzular haqida gaplashishlari kerak[9][10][11].

Ikkinchi ayol bu gʻoyaning juda qatiy, ammo yaxshi ekanligini tan oladi. Ular oʻz talablariga javob beradigan film topolmay, birgalikda uyga qaytishadi[8]. Kontekst kino va oʻyin-kulgilarda gʻayrioddiy ayollarning begonalashuviga ishora qiladi. Bu yerda gʻayrioddiy ayolning har qanday filmdagi qahramonlardan biri sifatida tasavvur qilinishining yagona yoʻli, agar ular test talablariga javob bersa, gʻayrioddiy boʻlishi mumkinligidadir[12].

Sinov „Bechdel-Wallace testi“[13] (Bechdelning oʻzi shuni afzal koʻradi[14]), „Bechdel qoidasi“[15], „Bechdel qonuni“[16], yoki „Mo filmi“ deb ham ataladi[11]. Alison Bechdel test gʻoyasini doʻsti va karate boʻyicha hamkori Liz Wallacega bergan, uning ismi test nomida chiziqcha bilan koʻrsatilgan[17][18]. Keyinchalik, Wallace Woolfning A Room of Oneʼs Own (Oʻziga xos xona) romanidan ilhomlanganiga ishonchi komil ekanligini yozgan.

Kino va televideniye sanoatida foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sinov 2010-yillarda asosiy tanqidga aylandi va „feministik tanqidchilar televideniye, filmlar, kitoblar va boshqa ommaviy axborot vositalarini baholaydigan standart“ deb taʼriflandi[19]. 2013-yilda The Daily Dot Internet-madaniyat veb-sayti buni „deyarli maishiy ibora, film ayollarga mos keladimi yoki yoʻqligini tasvirlash uchun umumiy stenografiya“ deb taʼriflagan[20]. Pasific Rim (2013-yil) kabi Gollivuddagi yirik spektakllarning sinovdan oʻta olmagani ommaviy axborot vositalarida chuqur muhokama qilingan[21]. 2013-yilda toʻrtta Shvetsiya kinoteatri va Skandinaviyadagi Viasat Film kabel televideniesi Bechdel testini oʻzlarining baʼzi reytinglariga kiritdilar, bu Shvetsiya kino instituti tomonidan qoʻllab-quvvatlangan[22].

2014-yilda Yevropa kino fondi Eurimages oʻz loyihalarida gender tengligi haqida maʼlumot toʻplash harakatlarining bir qismi sifatida Bechdel testini taqdim etish mexanizmini yoʻlga qoʻydi. Bu „skript oʻquvchilari tomonidan taqdim etiladigan skriptning Bechdel tahlilini“ talab qiladi[23].

2018-yilda ssenariy yozish boʻyicha dasturiy taʼminot ishlab chiquvchilari, yozuvchilarga oʻz skriptlarini gender vakilligi uchun tahlil qilish imkonini beruvchi funksiyalarni oʻz ichiga olgan dastur ishlab chiqara boshladilar. Bunday funksiyalarga ega dasturiy taʼminotga Highland 2, WriterDuet va Final Draft 11 kiradi[24].

Ilova[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filmlardan tashqari, Bechdel testi teleseriallar[25], video oʻyinlar[26][27][28] va komikslar singari boshqa ommaviy axborot vositalarida ham qoʻllanilgan[29]. Teatrda britaniyalik aktyor Beth Watson 2015-yilda sinovdan oʻtgan spektakllarni alohida belgilashni maqsad qilgan „Bechdel teatri“ kampaniyasi faoliyatini boshlagan[30].

2021-yilda Isroilning Partner TV deb nomlangan televideniye provayderi sinovdan oʻtgan filmlarga maxsus belgi qoʻshib, oʻz platformalarida ularni efirga uzatish orqali sinovni maʼqullashini maʼlum qilgan[31].

Oʻtish va muvaffaqiyatsizlik nisbati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bechdeltest.com veb-sayti foydalanuvchi tomonidan tahrirlangan 6500 ga yaqin filmlardan iborat maʼlumotlar bazasi boʻlib, ular testdan oʻtgan-oʻtmaganligi boʻyicha tasniflanadi va qoʻshimcha talablarga koʻra, ayollarga qahramonlar nomi berilishi kerak. 2015-yil aprel holatiga koʻra, ushbu filmlarning 58 foizi uchta sinovdan oʻtgan, 10 foizi bittadan, 22 foizi ikkitadan, 10 foizi uchtadan ham oʻta olmagan deb roʻyxatga olingan[32].

Entertainment Weekly nashri Mark Xarrisga koʻra, agar testdan oʻtish majburiy boʻlsa, 2009-yilgi eng yaxshi film uchun Akademiya mukofotining yarmini xavf ostiga qoʻygan boʻlardi[33]. Vocativ yangiliklar sayti 2013-yilda eng koʻp daromad keltirgan filmlarni Bechdel sinovidan oʻtkazar ekan, ularning qariyb yarmi (baʼzilari shubhali boʻlsa ham) oʻtgan, qolgan yarmi esa muvaffaqiyatsizlikka uchragan degan xulosaga keldi[34].

2018-yilda BBC tahlili shuni koʻrsatdiki, eng yaxshi film uchun Akademiya mukofotini qoʻlga kiritgan 89 ta filmdan 44 tasi (49%) Bechdel testi mezonlariga muvaffaqiyatli javob bergan[35]. Tadqiqot shuni koʻrsatdiki, 2018-yilga nisbatan 1930-yillarda eng yaxshi film gʻoliblarining koʻproq foizi oʻtgan. 2022-yilda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, soʻnggi 40 yil ichida jahon boʻylab eng mashhur 1200 ta filmning 49,6 foizi Bechdel sinovidan oʻtgan[36].

Yozuvchi Charles Strossning taʼkidlashicha, sinovdan oʻtgan filmlarning yarmiga yaqini ayollar nikoh yoki chaqaloq haqida gapirgani uchungina shunday boʻladi[37]. Sinovdan oʻta olmagan asarlar orasida asosan ayollarga bagʻishlangan yoki ayollarga moʻljallangan yoki koʻzga koʻringan ayol obrazlari aks etgan asarlar kiradi. „Sex and the City“ teleseriali toʻrtta ayol bosh qahramondan birining testdan oʻta olmaganini taʼkidlaydi: „Qanday qilib shunday toʻrtta aqlli ayolning yigitlaridan boshqa gaplashadigan narsasi yoʻq? Bu bank bilan ettinchi sinfga oʻxshaydi. hisoblar!“[17]

Fantastika va ilmiy fantastika kabi muqobil yoki kelajakdagi dunyoda tasvirlangan filmlar Bechdel testidan oʻtish ehtimoli koʻproq. Buning sababi, bu janrlar anʼanaviy gender rollari va stereotiplardan qochish ehtimoli koʻproq boʻlishi mumkin[36].

Moliyaviy jihatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir nechta tahlillar shuni koʻrsatdiki, Bechdel testidan oʻtish filmning moliyaviy muvaffaqiyati bilan bogʻliq. Vocativ mualliflari 2013-yilda sinovdan oʻtgan filmlar Qoʻshma Shtatlarda jami 4,22 milliard dollar ishlab topganini, muvaffaqiyatsiz boʻlgan filmlar esa 2,66 milliard dollar ishlab topganini aniqladilar va bu ularni Gollivud uchun koʻproq pul topishning bir yoʻli boʻlishi mumkin degan xulosaga keldi. koʻproq ayollarni ekranga qoʻying"[34]. FiveThirtyEight kompaniyasi tomonidan 1990-yildan 2013-yilgacha chiqarilgan 1615 ga yaqin filmlar maʼlumotlariga asoslangan 2014-yilda oʻtkazilgan tadqiqot sinovdan oʻtgan filmlarning oʻrtacha byudjeti boshqalarnikiga qaraganda 35 foizga past degan xulosaga keldi. Sinovdan oʻtgan filmlar sinovdan oʻta olmagan filmlarga nisbatan Qoʻshma Shtatlarda sarmoyadan tushgan daromad (ROI) taxminan 37 foizga, xalqaro miqyosda esa teng ROIga ega ekanligi aniqlandi[38].

2018-yilda Creative Artists Agency va Shift7 Amerika Qoʻshma Shtatlarida 2014-2017-yillardagi eng koʻp daromad keltirgan 350 ta filmning daromadlari va byudjet maʼlumotlarini tahlil qildi. Ularning xulosasiga koʻra, ayollar boshchiligidagi filmlar moliyaviy jihatdan boshqa filmlardan ustun boʻlgan va Bechdel sinovidan oʻtgan filmlar (oʻrganilgan filmlarning 60 foizi) boshqalardan sezilarli darajada oshgan. Ularning taʼkidlashicha, 2012-yildan beri bir milliard dollardan ortiq daromad olgan filmlarning barchasi sinovdan oʻtgan[39][40].

2022-yildagi tadqiqot shuni koʻrsatdiki, ishlab chiqarish byudjeti 1980-yildan 2019-yilgacha boʻlgan 1200 ta film boʻyicha Bechdel sinovidan oʻtish ehtimoli bilan salbiy bogʻliq. Biroq, yillar davomida oʻtgan filmlarning kuzatilgan oʻsishi yuqori byudjetli filmlar uchun kuchliroq boʻlgan. 1980-yildan 2019-yilgacha Bechdel sinovidan oʻtgan filmlarning koʻpayishi daromadi yuqori boʻlgan va tomoshabin bahosi (IMDb reytinglari) yuqori boʻlgan filmlar uchun ham kuchliroq boʻldi[36].

Tushuntirishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻpgina filmlarning Bechdel testidan oʻtmaganligi haqidagi tushuntirishlar orasida ssenariy mualliflari va boshqa kino mutaxassislari orasida gender xilma-xilligining nisbiy yoʻqligi[17], shuningdek, „seluloid shift“ deb ham ataladi: 2012-yilda rejissyorlar, yozuvchilar va prodyuserlarning har oltitadan biri. Qoʻshma Shtatlardagi 100 ta eng muvaffaqiyatli tijorat filmlari ortida ayol bor edi[21].

2017-yilda Amerikaning konservativ jurnali National Reviewda kino tanqidchisi Kayl Smitning fikricha, Bechdel sinovi natijalarining sababi „Gollivud filmlari jamiyatning ekstremal odamlari – politsiyachilar, jinoyatchilar, super qahramonlar – odatda erkaklar haqida“. Smitning soʻzlariga koʻra, bunday filmlar koʻproq erkaklar tomonidan yaratilgan, chunki „ayollar filmi gʻoyalari“ asosan munosabatlar haqida boʻlgan va „Gollivud studiyalari uchun etarlicha tijoriy emas“. U Bechdel testini xuddi filmda kovboylar bor-yoʻqligini soʻrash kabi maʼnosiz deb hisobladi[41] He considered the Bechdel test just as meaningless as a test asking whether a film contained cowboys.[41] Smith’s article provoked vigorous criticism.[42]. Smitning maqolasi qattiq tanqidga sabab boʻldi. Alessandra Maldonado va Liz Bourke Smit ayol mualliflar „katta kino gʻoyalarini yaratadigan kitoblar yozmaydilar“ deb daʼvo qilishda notoʻgʻri boʻlganini yozgan va bunga qarshi misollar sifatida J. K. Rowling, Margaret Atwood va Nnedi Okoraforni keltirgan[43][44].

Cheklovlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bechdel testi faqat maʼlum darajada badiiy asarda ayollar bor yoki yoʻqligini koʻrsatadi. Asar testdan oʻtishi mumkin va hali ham seksistik tarkibni oʻz ichiga oladi va taniqli ayol qahramonlar ishtirokidagi asar testdan oʻta olmaydi. Asar gender tarafkashligiga bogʻliq boʻlmagan sabablarga koʻra testdan oʻta olmasligi mumkin, masalan, uning sozlamasi ayollarning qoʻshilishiga qarshi ishlaganligi (masalan, Umberto Ekoning oʻrta asr monastirida oʻrnatilgan „The Name of the Rose“) yoki umuman olganda kam sonli belgilar (masalan, faqat ikkita nomlangan belgilarga ega boʻlgan Tebranish)[45]. Belgi yoki suhbat sifatida nima hisoblanishi aniqlanmagan. Misol uchun, Sir Mix-a-Lot qoʻshigʻi „Baby Got Back“ Bechdel testidan oʻtgan deb taʼriflangan, chunki u vodiylik qizning boshqasiga „ey xudoyim, Bekki, uning dumbasiga qarang“ degani bilan boshlanadi[46][47][48].

Ishlarning testdan oʻtgan-oʻtmaganligini miqdoriy tahlil qilishga urinishda, kamida bitta tadqiqotchi Fayt Lourens natijalar test qanchalik qatʼiy qoʻllanilishiga bogʻliqligini taʼkidladi. Misol uchun, agar suhbatning istalgan nuqtasida erkak haqida gapirilsa, u boshqa mavzularni ham oʻz ichiga oladi, bu suhbatning testga mos kelishi yoki muvaffaqiyatsizligini anglatishi aniq emas. Yana bir savol – suhbatning boshlanishi va oxirini qanday aniqlash.

Tanqidlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kino tanqidida tobora koʻpayib borayotganiga javoban, Bechdel testi sinovdan oʻtkazayotgan asarlarning sifatini hisobga olmagani uchun („yomon“ filmlar undan oʻtishi mumkin, „yaxshi“ filmlar esa muvaffaqiyatsizlikka uchraydi) hamda, barcha filmlarni feministik dogmaga moslashtirish uchun syujet yaratilishi tanqid qilindi[49]. Andi Zaislerning soʻzlariga koʻra, bu tanqid sinovning foydaliligi "asl niyatidan boshqa maqsadlarni ham moʻljallay boshlaganini koʻrsatadi. Bunda Bechdel va Wallace testni filmning oddiy, oʻylamasdan meʼyoriy syujet chiziqlarini koʻrsatishning bir usuli sifatida ifodalagan. Lekin bu holat hozirda qandaydir tarzda „feminist boʻlish“ bilan sinonimiga aylanib qolgan. Test hech qachon feminizmning oʻlchovi boʻlishi kerak emas edi, balki madaniy barometr boʻlishi koʻzda tutilgandi". Zaislerning taʼkidlashicha, sinovdan oʻtgan asarning „feministik“ ekanligi haqidagi notoʻgʻri taxmin ijodkorlarni sinovdan oʻtish uchun yetarli darajada ayol personajlari va dialoglarini qoʻshib, „tizimni aldashga“ urinish holatlarini yuzaga keltirishi mumkin[49]. Shu bilan birga ayollarning tashqi muhitda muhim vakilligini inkor etish holatlari davom etmoqda. Xuddi shunday, tanqidchi Alyssa Rosenberg Bechdel testi oʻyin-kulgi sanoati uchun yana bir „fig leaf (anjir bargi)“ boʻlishi mumkinligidan xavotir olishini aytdi, filmlar testdan oʻtish uchun „bir necha yuz qirq daqiqalik CGI portlashlari toʻplamiga bir necha qator dialoglarni qoʻshimcha tarzda qoʻshib yuborishi“ mumkin. Ammo feministik sifatda filmning natijasi juda past hisoblanadi[50].

Olingan testlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bechdel testi boshqalarni, xususan, feministik va irqchilikka qarshilik qilgan tanqidchilar va muxlislarni, qisman boʻlsa ham Bechdel testining cheklovlari orqali badiiy asarlarni baholash mezonlarini shakllantirishga ilhomlantirdi[51]. FiveThirtyEight tomonidan oʻtkazilgan intervyularda kino va televideniye sanoatidagi ayollar Bechdel testi kabi boʻlgan va koʻproq xilma-xillikni oʻz ichiga olgan boshqa koʻplab testlar oʻtkazishni taklif qilishgan[52].

Gender va fantastika boʻyicha testlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mako Mori qahramoni (Rinko Kikuchi tomonidan oʻynagan) badiiy adabiyotda ayollar borligini oʻlchash uchun muqobil deb topilgan testni shakllantirgan.

„Teskari Bechdel testi“ asarda ayollardan boshqa mavzular haqida gaplashadigan erkaklar bor-yoʻqligini soʻraydi. 2022-yilda oʻtkazilgan, soʻnggi 40 yildagi 341 ta mashhur filmni tahlil qilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, filmlarning deyarli barchasi (95%) teskari Bechdel testidan oʻtgan, bu erkaklarning ayollarga qaraganda ancha koʻp vakolatga ega akanligini koʻrsatadi.

Tumblr foydalanuvchisi „Chaila“[53] tomonidan ishlab chiqilgan va 2013-yilda suratga olingan Pasific Rim filmi yagona muhim ayol qahramon nomi bilan atalgan „Mako Mori testi“ ayol qahramonda erkakning hikoyasini qoʻllab-quvvatlash bilan bogʻliq boʻlmagan hikoyasi bor-yoʻqligini soʻraydi[54]. Komikslar muallifi Kelly Sue DeConnick „sexy lamp test“ ni taklif qiladi: „Agar siz oʻzingizning ayol xarakteringizni shahvoniy chiroq bilan almashtira olsangiz va hikoya hali ham davom etayotgan boʻlsa, ehtimol sizga boshqa qoralama kerak boʻladi“ deb aytadi[55][56].

Boshqa xususiyatlar boʻyicha testlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

LGBTQ+ odamlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

GLAAD LGBT tashkiloti tomonidan yaratilgan „Vito Russo testi“ filmlarda LGBT qahramonlarining namoyon boʻlishini sinab koʻradi. Testda shunday soʻraladi: „Filmda aniq LGBT boʻlgan yoki asosan ularning jinsiy orientatsiyasi yoki jinsining oʻziga xosligi bilan belgilanmagan, shuningdek, syujetga ularni olib tashlanishi sezilarli taʼsir koʻrsatadigan tarzda bogʻlangan personaj bormi?“[57][58]

Teri rangi turfacha boʻlgan odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Teletanqidchi Eric Deggans tomonidan taklif qilingan testda irq haqida boʻlmagan filmda asosiy tarkibda kamida ikkita oq tanli boʻlmagan personaj bormi, degan savol soʻraladi[59] va shunga oʻxshab, yozuvchi Nikesh Shukla „ikki etnik oʻzgacha qahramonlar irqdan boshqa mavzularda besh daqiqadan koʻproq vaqt davomida gaplashadimi yoki yoʻqmi?“ degan savolni beruvchi testini taklif qiladi[60][61]. Riz Ahmadning 2017-yildagi nutqi badiiy adabiyotda musulmonlar tasvirining tabiati haqidagi Riz testini shakllanishiga sabab boʻldi[62]. Shuningdek, Johanson tahlili rang-barang ayollarni tasvirlash boʻyicha filmlar reytingini shakllantira boshladi[63].

Pravoslav yahudiylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Televizorda pravoslav yahudiyligini notoʻgʻri koʻrsatish boʻyicha bahs-munozaralardan soʻng, „Shahardagi Yahudiy“ notijorat tashkiloti badiiy adabiyotda pravoslav yahudiylarni tasvirlash uchun „Iosiflar testi“ ni taklif qildi[64]. Test toʻrtta savolni oʻz ichiga oladi:

  • Hissiy va psixologik jihatdan barqaror boʻlgan pravoslav belgilar bormi?
  • Diniy hayoti xarakterli, ammo syujet nuqtasi yoki muammosi boʻlmagan pravoslav qahramonlar bormi?
  • Pravoslav qahramoni diniy yahudiy sifatida oʻzlarining baxtli hayotlarini topa oladimi?
  • Va agar asosiy syujet nuqtalari diniy marosimlar tufayli ziddiyatli boʻlsa – har qanday personajlar Hasidik yoki Haredi emasmi va yozuvchilar oʻzlari tasvirlamoqchi boʻlgan jamiyatning amaldagi aʼzolarining haqiqiy diniy marosimlarini oʻrganganmi?[65]

Badiiy adabiyot boʻyicha testlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bechdel testi, shuningdek, noaniq adabiyotlar uchun gender bilan bogʻliq testlarni ilhomlantirdi. Laurie Voss, npm kompaniyasining texnik direktori vaqtida, dasturiy taʼminot uchun Bechdel testini taklif qildi: agar u boshqa ayol ishlab chiquvchi tomonidan yozilgan funktsiyani chaqiruvchi ayol dasturchi tomonidan yozilgan funktsiyani oʻz ichiga olgan boʻlsa, manba kodi ushbu testdan oʻtadi[66]. AQSh davlat agentligi 18F ushbu koʻrsatkich boʻyicha oʻz dasturiy taʼminotini tahlil qilgandan soʻng, matbuot xabari jalb qilindi[67][68] after the U. S. government agency 18F analyzed their own software according to this metric.[69].

Bechdel testi, shuningdek, jurnalistlarga fandagi ayollar[70] haqidagi maqolalarda gender tarafkashlikdan qochishga yordam beradigan Finkbeiner testini va Danielle Kranjecning Tavrot tadqiqidagi biron bir manba varagʻida erkak boʻlmagan kishi tomonidan yozilgan manbalarni oʻz ichiga olgan „Kranjec testi“ni ilhomlantirdi[71].

Iqtiboslarni takomillashtirishga moʻljallangan Grey testi olim Kishonna Grey nomi bilan atalgan va yaratgan[72]. Bu ilmiy noaniq matnlarda „kamida ikkita ayol va ikkita oq tanli boʻlmagan mualliflarning stipendiyasiga iqtibos keltirilishini, lekin matnning asosiy qismida uni mazmunli ravishda eslatib oʻtishini“ talab qiladi[73]. Bechdel testi singari, bu ham „mas’uliyatli iqtibos uchun yalangʻoch minimumni oʻrnatish uchun boshlangʻich test sifatida yaratilgan; bu eng yaxshi amaliyotlar uchun intilish testi emas“. U olimlar va akademik jurnallar tomonidan veterinariya maqolalari uchun foydalaniladi[74][75][76][77][78].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Alison Bechdel Audio Name Pronunciation“. TeachingBooks.net. 2017-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-dekabr.
  2. ↑ Raalte, Christa van „1. No Small-Talk in Paradise: Why Elysium Fails the Bechdel Test, and Why We Should Care“,. Media, Margins and Popular Culture (en) Savigny: . Springer, 2015. ISBN 9781137512819. 
  3. ↑ Morlan, Kinsee. „Comic-Con vs. the Bechdel Test“. San Diego City Beat (2014-yil 23-iyul). 2015-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-avgust.
  4. ↑ Trent. „Alison Bechdel Claims Feminist Bechdel Test Was Originally A Joke, Dismayed About Films Taking Shortcuts With "Strong Female Characters"“ (en-US). Bounding Into Comics (2023-yil 5-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 9-noyabr.
  5. ↑ „Bechdel-Test: Frauen spielen keine Rolle“. Kurier (2012-yil 8-avgust). 2012-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-avgust.
  6. ↑ Woolf, Virginia „Chapter V“,. A Room of One's Own. Hogarth Press, 1929. 
  7. ↑ Bleakley, A.; Jamieson, P. E.; Romer, D. (2012). "Trends of Sexual and Violent Content by Gender in Top-Grossing U.S. Films, 1950–2006". Journal of Adolescent Health 51 (1): 73–79. doi:10.1016/j.jadohealth.2012.02.006. PMID 22727080. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Martindale, Kathleen. Un/Popular Culture: Lesbian Writing After the Sex Wars. Albany, NY: State Univ. of New York Press, 1997 — 69 bet. ISBN 978-0791432891. 
  9. ↑ Bechdel, Allison. Dykes to Watch Out For. Firebrand Books (October 1, 1986). ISBN 978-0932379177
  10. ↑ „'The Rule' comic page posted on Alison Bechdel's online photostream“ (2005-yil 16-avgust). 2015-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-may.
  11. ↑ 11,0 11,1 Alison Bechdel. „The Rule“. DTWOF: The Blog (2005-yil 16-avgust). 2018-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-sentyabr.
  12. ↑ „The Bechdel Test Is And Always Has Been Queer“. www.intomore.com. Qaraldi: 2020-yil 11-dekabr.
  13. ↑ Lawrence. „SPARQLing Conversation: Automating The Bechdel–Wallace Test“. Paper presented at the Narrative and Hypertext Workshop, Hypertext 2011 (2011-yil iyun). 2013-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
  14. ↑ On the Fresh Air program on NPR on August 17, 2015, in response to a question from host Terry Gross, Bechdel said she would prefer the test be referred to as the „Bechdel–Wallace test“.
  15. ↑ Wilson, Sarah. „Bechdel Rule still applies to portrayal of women in films“. The Oklahoma Daily (2012-yil 28-iyun). 2014-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-aprel.
  16. ↑ Stross. „Bechdel's Law“. Charlie's Diary (2008-yil 28-iyul). 2012-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Ulaby. „The 'Bechdel Rule,' Defining Pop-Culture Character“. NPR (2008-yil 2-sentyabr). 2018-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 2-iyul.
  18. ↑ Friend, Tad (11 April 2011). „Funny Like a Guy: Anna Faris and Hollywood's woman problem“. The New Yorker. 55-bet. 2014-07-01da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2011-09-17.
  19. ↑ Steiger, Kay „No Clean Slate: Unshakeable race and gender politics in The Walking Dead“,. Triumph of The Walking Dead. BenBella Books, 2011 — 104 bet. ISBN 9781936661138. 
  20. ↑ Romano, Aja. „The Mako Mori Test: 'Pacific Rim' inspires a Bechdel Test alternative“ (2013-yil 18-avgust). 2015-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 McGuinness, Ross. „The Bechdel test and why Hollywood is a man's, man's, man's world“ (2013-yil 18-iyul). 2015-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
  22. ↑ „Swedish cinemas take aim at gender bias with Bechdel test rating“. The Guardian. Associated Press (2013-yil 6-noyabr). 2014-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 8-noyabr.
  23. ↑ „Gender equality within Eurimages: current situation and scope for evolution“. European Women's Audiovisual Network. 2015-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-avgust.
  24. ↑ Ryzik, Melena. „Is your script gender-balanced? The new test helping filmmakers get it right“. The Independent (2018-yil 21-may). 2018-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 20-iyun.
  25. ↑ „Does 'Andor' Pass the Bechdel Test?“.
  26. ↑ Gray, Kishonna. Race, Gender, and Deviance in Xbox Live: Theoretical Perspectives from the Virtual Margins. Routledge, 2014 — 28 bet. ISBN 978-1317521808. 
  27. ↑ Anthropy, Anna. Rise of the videogame zinesters: How freaks, normals, amateurs, artists, dreamers, dropouts, queers, housewives, and people like you are taking back an art form, Seven Stories Press 1st, Seven Stories Press, 2012. ISBN 9781609803735. 2014-yil 20-aprelda qaraldi. 
  28. ↑ Agnello, Anthony John. „Something other than a man: 15 games that pass the Bechdel Test“. Gameological (2012-yil iyul). 2012-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
  29. ↑ Zalben, Alex. „Witchblade/Red Sonja #1 Passes The Bechdel Test“. MTV Geek! (2012-yil 22-fevral). 2012-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
  30. ↑ Jo Caird. „Does your show pass the Bechdel test? | Opinion“ (en-US). The Stage (2015-yil 14-oktyabr). 2016-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 5-fevral.
  31. ↑ „פרטנר TV במהלך מפתיע: זו הקטגוריה שתיפתח ביום האישה“ (he). Ice. Qaraldi: 2022-yil 4-may.
  32. ↑ „Statistics“. bechdeltest.com. 2016-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 13-noyabr.
  33. ↑ Harris, Mark. „I Am Woman. Hear Me... Please!“ (2010-yil 6-avgust). 2012-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
  34. ↑ 34,0 34,1 Sharma, Versha; Sender, Hanna. „Hollywood Movies With Strong Female Roles Make More Money“ (2014-yil 2-yanvar). 2014-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 2-yanvar.
  35. ↑ Elsesser, Kim „These Stats On Oscars' Best Picture Nominees Reveal Serious Gender Bias“ (en). Forbes. Qaraldi: 2023-yil 11-oktyabr.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 Appel, Markus; Gnambs, Timo (2022-09-01). "Women in fiction: Bechdel-Wallace Test results for the highest-grossing movies of the last four decades." (en). Psychology of Popular Media 12 (4): 499–504. doi:10.1037/ppm0000436. ISSN 2689-6575. http://doi.apa.org/getdoi.cfm?doi=10.1037/ppm0000436. 
  37. ↑ Power, Nina. One-dimensional woman. Zero Books, 2009 — 39 et seq bet. ISBN 978-1846942419. 
  38. ↑ Hickey, Walt. „The Dollar-And-Cents Case Against Hollywood's Exclusion of Women“ (2014-yil 1-aprel). 2014-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-aprel.
  39. ↑ „Female-led films outperform at box office for 2014-2017“. Shift7. 2018-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-dekabr.
  40. ↑ Desta, Yohana. „Female-Led Movies Have Outperformed Male-Led Movies for the Last Three Years“ (en) (2018-yil 11-dekabr). Qaraldi: 2018-yil 23-dekabr.
  41. ↑ 41,0 41,1 Smith, Kyle. „If You Like Art, Don't Take the Bechdel Test“ (en). National Review (2017-yil 10-iyul). 2017-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-iyul.
  42. ↑ Gettell, Oliver. „Conservative Film Critic Slammed for Bechdel Test Takedown“. EW.com (2017-yil 11-iyul). 2017-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-iyul.
  43. ↑ Maldonado, Alessandra. „"National Review" mansplainer tries to take down Bechdel Test with "cowboy test"“. Salon (2017-yil 11-iyul). 2017-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-iyul.
  44. ↑ Bourke, Liz. „Sleeps With Monsters: Stop Erasing Women's Presence in SFF“. Tor.com (2017-yil 18-iyul). 2017-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-iyul.
  45. ↑ Ellis, Samantha. „Why the Bechdel test doesn't (always) work“. The Guardian (2016-yil 20-avgust).
  46. ↑ The Bechdel Test, and Other Media Representation Tests, Explained (Wayback Machine saytida 2018-04-18 sanasida arxivlangan), by Nick Douglas, at Lifehacker; published October 10, 2017; retrieved April 17, 2018
  47. ↑ This Bechdel Test Simulator Shows How Easy It Is to Predict Who Makes Sexist Movies (Men) (Wayback Machine saytida 2017-10-17 sanasida arxivlangan), by Kara Brown, at Jezebel; published January 15, 2016; retrieved April 17, 2018
  48. ↑ Gomez Maureira, M.A.; Rombout, L.E. „Sonifying Gender Representation in Film“,. Entertainment Computing - ICEC 2015: 14th International Conference, ICEC 2015, Trondheim, Norway, September 29 - October 2, 2015, Proceedings. Springer, 2015 — 546 bet. ISBN 9783319245898. 
  49. ↑ 49,0 49,1 We Were Feminists Once: From Riot Grrrl to CoverGirl¨, the Buying and Selling of a Political Movement. PublicAffairs, 2016 — 55–57 bet. ISBN 9781610395892. 
  50. ↑ Rosenberg, Alyssa. „In 2019, it's time to move beyond the Bechdel test“ (en). The Washington Post (2018-yil 21-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 11-may.
  51. ↑ We Were Feminists Once: From Riot Grrrl to CoverGirl¨, the Buying and Selling of a Political Movement. PublicAffairs, 2016 — 55–57 bet. ISBN 9781610395892. 
  52. ↑ „Creating The Next Bechdel Test“. FiveThirtyEight (2017-yil 21-dekabr). 2017-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-dekabr.
  53. ↑ Wilson, Lena. „Pacific Rim Inspired the "Mako Mori Test." Uprising Gives the Character a Far Less Inspiring Arc.“ (en). Slate Magazine. 2018-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-aprel.
  54. ↑ We Were Feminists Once: From Riot Grrrl to CoverGirl¨, the Buying and Selling of a Political Movement. PublicAffairs, 2016 — 55–57 bet. ISBN 9781610395892. 
  55. ↑ Hudson. „Kelly Sue Deconnick on the Evolution of Carol Danvers to Captain Marvel [Interview“]. ComicsAlliance (2012-yil 19-mart). 2015-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-aprel.
  56. ↑ Helvie. „The Bechdel Test and a Sexy Lamp“. Sequart Organization (2013-yil 21-noyabr). 2015-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-aprel.
  57. ↑ „GLAAD introduces 'Studio Responsibility Index', report on LGBT images in films released by 'Big Six' studios“. GLAAD (2013-yil 20-avgust). 2015-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 24-avgust.
  58. ↑ John, Arit. „Beyond the Bechdel Test: Two (New) Ways of Looking at Movies“. The Atlantic (2013-yil 21-avgust). 2013-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
  59. ↑ We Were Feminists Once: From Riot Grrrl to CoverGirl¨, the Buying and Selling of a Political Movement. PublicAffairs, 2016 — 55–57 bet. ISBN 9781610395892. 
  60. ↑ Shukla, Nikesh. „After the Bechdel Test, I propose the Shukla Test for race in film“. New Statesman (2013-yil 18-oktyabr). 2016-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-noyabr.
  61. ↑ Dawn, Randee. „Gender and race issues are slowly fading as more filmmakers consider three key tests“. Los Angeles Times (2016-yil 17-noyabr). 2016-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-noyabr.
  62. ↑ Yusuf. „Finally, There's a Bechdel Test for Muslim Representation“ (en-CA). Vice (2018-yil 24-avgust). Qaraldi: 2019-yil 21-fevral.
  63. ↑ Johanson. „Where Are the Women? rating criteria explained (updated!)“ (en-US). FlickFilosopher.com (2016-yil 21-aprel). Qaraldi: 2020-yil 15-iyul.
  64. ↑ „After NBC airs tone deaf episode of 'Nurses,' Orthodox Jews hold AMA“. The Jerusalem Post | JPost.com (2021-yil 12-mart). Qaraldi: 2021-yil 17-mart.
  65. ↑ Levy, Yael „Want to Represent Orthodox Jews Accurately? Take This Test Before Production Begins“. Jew In The City (2021-yil 4-mart). Qaraldi: 2021-yil 17-mart.
  66. ↑ Laurie Voss [@seldo]. „Does your project pass the Bechdel test? To pass, a function written by a woman dev must call a function written by another woman dev.“ (2015-yil 27-fevral).
  67. ↑ Williams, Lauren C. (March 19, 2015), There's Now A Bechdel Test For The Tech World, ThinkProgress, 2015-03-24da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2015-03-24
  68. ↑ Kolakowski, Nick (Mar 24, 2015), A Bechdel Test for Tech?, Dice.com, 2018-11-12da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2018-11-12
  69. ↑ Elaine Kamlley; Melody Kramer „Does 18F Pass the Bechdel Test for Tech?“ (2015-yil 17-mart). 2015-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.
  70. ↑ Brainard, Curtis. „'The Finkbeiner Test' Seven rules to avoid gratuitous gender profiles of female scientists“ (2013-yil 22-mart). 2013-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 31-mart.
  71. ↑ Hanau, Shira „How a Bechdel test for Jewish texts is shaking up the beit midrash“ (en-US). Times of Israel. Qaraldi: 2021-yil 8-yanvar.
  72. ↑ Belcher, Wendy. Writing Your Journal Article in Twelve Weeks: A Guide to Academic Publishing Success, Second, University of Chicago Press, 2019. ISBN 9780226499918. 
  73. ↑ Belcher, Wendy Laura (2021-03-24). "Reflections: Are We Global Yet? African and the Future of Early Modern Studies" (en). Eighteenth-Century Fiction 33 (3): 413–446. doi:10.3138/ecf.33.3.413. https://www.utpjournals.press/doi/abs/10.3138/ecf.33.3.413. 
  74. ↑ Mira Kafantaris, „Why Race before Race Now?“ Petites Nouvelles (Ohio State University Center for Medieval and Renaissance Studies) 1 (September 21, 2020), 5-7.
  75. ↑ „Submit to Can I Play That?“ (en-US). Can I Play That?. Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  76. ↑ August 18, Katherine D. Harris; Pm, 2019 at 4:02 „Cultivating a Conscientious Citation Practice“ (en-US). Unwritten Histories (2019-yil 7-may). Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  77. ↑ Mira, Assaf „Why Race Before Race Now?“ (en). Medium (2020-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  78. ↑ Murat Öğütcü, „Who speaks for history?“ ResearchGate (August 24, 2020).

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vikilugʻatda Bechdel test nomli maqola mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bechdel_testi&oldid=4079789" dan olindi