Batumi tarixi

Batumi (gruzincha: თუმათუმი) — Qora dengizning sharqiy qirgʻgʻida joylashgan janubiy-gʻarbiy Gruziyadagi avtonom respublika, Ajariyaning poytaxti.

Batumi tarixi Ajariya bilan uzviy bogʻliqdir. Yunonistonning Bofiy koloniyasi oʻrnida joylashgan boʻlib, u Oʻrta asrlar Gruziya qirolligida joylashgan kichik mustahkam shahar edi. XVII asrda Batumi Usmonlilar imperiyasi tomonidan zabt etildi va 1878-yilda usmonlilar shaharni Rossiya imperiyasiga topshirishdan voz kechdi. Aynan Rossiya hukmronligi ostida Batumi Yevrosiyo chorrahasida yirik port shahriga aylandi. Birinchi jahon urushi oxirida ketma-ket Usmonli va Buyuk Britaniyaning bosib olinishidan soʻng, Batumi va uning mintaqasi 1920-yilda Gruziya Demokratik Respublikasi tarkibiga oʻtdi. 1921-yilda Gruziya Sovetlashtirilganidan soʻng, Ajariya avtonom respublika maqomiga ega boʻldi va Batumi uning poytaxtiga aylandi. Poti bilan birga Batumi Gruziyaning eng muhim portlaridan biridir. Shuningdek, u muhim madaniy va siyosiy markazdir.

Dastlabki tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Batumi Kolxida sohilidagi yunon mustamlakalaridan birining oʻrnida joylashgan deb taxmin qilinadi^[1]. Uning atrofida qadimgi yunonlar Bathus Limen yoki Bathys Limen (yaʼni „chuqur port“, Batumining oʻzi turgan koʻrfazga tegishli qoʻllanma) deb nom berilgan, bu shaharning zamonaviy nomi hisoblanadi^[2] .

Hozirgi Batumi hududida eng qadimgi arxeologik tasdiqlangan turar-joy miloddan avvalgi VII-VII asrlarga toʻgʻri keladi. U Karolitsxali daryosi boʻyida joylashgan boʻlib, u hozirgi kunda xalq orasida Oʻrta asrlarda Gruziya malikasi Tamara (1184-1213) (Tamara qalʼasi) deb nomlanadi. Bir qator topilgan chet eldan olib kelingan buyumlar, ular orasida amfora parchalari bu yerda yunonlarning taʼsiri haqida guvohlik beradi.

Oʻrta asrlarda Batumi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻrta asrlardagi Batumi tarixi, yoki gruzincha Batomi. Gruziyaliklar uni XX asrning boshlariga qadar shunday deb atashgan,shahar nomi zamonaviy manbalarda deyarli qayd etilmagan. Biroq, u XV asrda ham Gruziya, ham Yevropa manbalarida qayd qilingan.

Usmonlilar hukmronligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

XV asr oxirida Gruziya qirolligi parchalanib ketganidan soʻng, Batumi shahri va tumani Guriya knyazlari Guriyalik gruziyalik aslzodalar hukmronligiga oʻtgan. Kaxaber II Guriyali davrida (1469–1483) Usmonlilar Batumini egallab olishdi, ammo uni oʻz qoʻlida ushlab tua olmadilar. Batumini birinchi boʻlib 1564-yilda knyaz Rostom Guriyeli qaytarib oldi, u koʻp oʻtmay Batumi nazoratini yana yoʻqotib qoʻydi va yana 1609-yilda Mamiya II Guriyeli tomonidan qaytarib olindi. Biroq, Gʻarbiy Gruziya qirgʻogʻiga oʻrnatilgan Usmonlilarning dengiz blokadasi Mamiya II ni 1614-yil 13-dekabrdagi shartnomada Batumi va Ajariyani Usmoniylar qoʻliga topshirishga majbur qildi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Room, A. (2005), Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites. McFarland & Company, Inc., Publishers, Jefferson, North Carolina, and London, ISBN 0-7864-2248-3, p. 361
↑ Braud David, "Georgia", in: Wilson, Nigel Guy (ed., 2006). Encyclopedia of Ancient Greece, p. 320. Routledge, ISBN 0-415-97334-1.

[Adrian_Room-1] Room, A. (2005), Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites. McFarland & Company, Inc., Publishers, Jefferson, North Carolina, and London, ISBN 0-7864-2248-3, p. 361

[2] Braud David, "Georgia", in: Wilson, Nigel Guy (ed., 2006). Encyclopedia of Ancient Greece, p. 320. Routledge, ISBN 0-415-97334-1.

[1]

[2]