Gruziya qirolligi
| Gruziya qirolligi საქართველოს სამეფო (gruzincha) | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
_Sphere_of_influence.png) Gurjiston qirolligi oʻzining eng keng hududlariga ega boʻlgan davri (~ 1220-yillar) | |||||||||
| Poytaxti | Kutaisi (1008-1122) Tbilisi (1122-1490) | ||||||||
| Til(lar)i | Gruzin tili | ||||||||
| Dini | Xristianlik | ||||||||
| Maydoni | 250,000 (1213-1245) | ||||||||
| Aholisi | 2,4-2,5 million (1254) | ||||||||
| Boshqaruv shakli | Feodal monarxiya | ||||||||
| Qirol | |||||||||
| - 1008-1014 | Bagrat III | ||||||||
| - 1417-1476 | George VIII | ||||||||
| Tarix | |||||||||
| - 1008-yil | Asos solingan | ||||||||
| - 1122-1226 | Gurjiston oltin asri | ||||||||
| - 1245-1247 | Boʻlinish | ||||||||
| - 1247-1329 | Sharq va Gʻarb boʻlinishi | ||||||||
| - 1329 | Qayta birlashuv | ||||||||
| - 1490 | Qirollik tugatilgan | ||||||||
Gruziya qirolligi (gruzincha: საქართველოს სამეფო) shuningdek Gruziya imperiyasi sifatida mashhur[1] dir. Gruziya qirolligi 1008-yillarda paydo boʻlgan oʻrta asr Yevroosiyo monarxiyasi edi. U oʻzining siyosiy va iqtisodiy qudratining Oltin asriga XI-XIII asrlarda qirol David IV va qirolicha Tamara hukmronligi davrida erishgan. Gruziya nasroniy sharqining eng koʻzga koʻringan mamlakati boʻlgan va oʻz yerida oʻz dinini mahkam saqlab qolgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gruziya davlatlarining birlashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]
X asrning oxirida Taolik David III Kartliga bostirib kirib, uni tarbiyalagan oʻgʻli Bagrat IIIga berdi va otasi Gurgenni oʻzining hukmdori etib tayinladi, u 994-yilda "Iberiyaliklar qiroli" sifatida ham toj kiydi. Gurgenning merosixoʻri sifatida Abxaziya qiroli Bagrat qoldi.
1008-yilda Gurgen vafot etdi va Bagrat uning oʻrniga "Iberiya qiroli" oʻrnini egalladi va shu bilan Abxaziya va Iberiya birlashgan qirolligining qiroli boʻldi. Oʻzining hukmronligini taʼminlagandan soʻng, Bagrat Gruziyaning sharqiy qismida joylashgan Kaxeti-Hereti qirolligiga koʻz olaytirdi va 1010-yil atrofida yoki ikki yillik jangovar va tajovuzkor diplomatiyadan soʻng uni oʻz davlati qoʻshib oldi. Uning fikriga koʻra, eng xavfli ichki xavf Bagrationlarning Klarjeti chizigʻidan kelib chiqqan. Oʻgʻli George I ni oʻz merosxoʻriga aylantirish uchun Bagrat yarashtiruvchi uchrashuv bahonasida amakivachchalarini aldab, ularni 1011-yilda qamoqqa tashlagan. Ularning mol-mulklari Bagrat va uning avlodlariga oʻtdi. Ularning farzandlari - Sumbat oʻgʻli Bagrat va Gurgenning oʻgʻli Demetre Konstantinopolga qochib ketishdi, u yerdan Vizantiya yordami bilan ota-onalik yerlarini qaytarib olishga harakat qilishadi, oxirgi marta 1032-yilda harakat qilishdi, ammo natija bermadi[2].
Amir Temur Yurishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Temuriylar bosqini[tahrir | manbasini tahrirlash]
Brilliant George V davrida birlashish va tiklanish davri boʻlgan, ammo 1386-1403-yillarda Amir Temurning sakkizta hujumi Gruziya qirolligiga katta zarba berdi. Temurning Kavkazda birinchi paydo boʻlishi Toʻxtamishning 1385-yilda Kavkaz yerlari orqali Shimoliy Eronga kirib borgani va u yerdagi talon-torojiga javob boʻldi.
1386-yil kuzning oxirida Temurning ulkan qoʻshini Gruziyaga hujum qildi. Temur oʻzining bosqinlarini mintaqadagi musulmon boʻlmaganlarga qarshi jihod deb eʼlon qildi. 1386-yil 22-noyabrda qattiq kurashdan soʻng Tbilisi qamalga olindi va shahar qamalga chiday olmay taslim boʻldi. Shahar talon-toroj qilindi va Bagrat V va uning oilasi qamoqqa tashlandi. Ushbu bosqindan foydalangan holda qirollik vassali Imereti gersogi Aleksandr oʻzini mustaqil hukmdor deb eʼlon qildi va 1387-yilda Gelati monastirida Imereti qiroli tojini kiydi.
Gruziyani bosqindan saqlab qolish uchun koʻp urunishlar amalga oshirildi. Bagratning oʻgʻli va vorisi George VII qattiq qarshilik koʻrsatdi va uning hukmronligining koʻp qismini (1395-1405) temuriylar bosqiniga qarshi kurashishga sarflashga majbur boʻldi. Amir Temur Gruziya ustidan butunlay nazorat oʻrnata olmagan boʻlsa-da, ammo temuriylar mamlakat hech qachon qayta tiklana olmaydiga kuchli zarbani berdi. George VII Amir Temurning tinchlik shartlarini qabul qilishga va oʻlpon toʻlashga majbur boʻlgan paytga kelib, mamlakat shaharlari vayronaga aylangan edi[3].
Meros[tahrir | manbasini tahrirlash]
Badiiy meros[tahrir | manbasini tahrirlash]
-
Kommunistlar tomonidan oʻgʻirlangan qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan Xobi monastirining oltin teotokoslari -
Xaxuli triptixi -
Xaxuli triptixining tafsiloti -
Atskuri triptixi -
Rim shahidlari Qaysariyalik Mammesni yodga olgan gruzin tondosi -
David IV ning protsessual xochi -
Mestiya xochga mixlash -
Gruziyaning Ubisi shahridagi Fresko -
Ubisining so'nggi kechki ovqatlari -
Ubisi eʼlon qilinishi -
Gelati monastiri -
Rimning kuchli taʼsirini koʻrsatadigan Xobi monastiri devorlari -
Kvataxevi monastiri -
Betaniya monastiri -
![Pitareti monastiri.[4]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Algetis-xeobis-kulturuli-dzeglebi-rfitareti.jpg/90px-Algetis-xeobis-kulturuli-dzeglebi-rfitareti.jpg)
Pitareti monastiri.[4]
.jpg)
.jpg)
![Pitareti monastiri.[4]](/wiki/Fayl:Algetis-xeobis-kulturuli-dzeglebi-rfitareti.jpg)
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Chufrin, Gennadiĭ Illarionovich. The Security of the Caspian Sea Region. Stockholm, Sweden: Oxford University Press, 2001 — 282 bet. ISBN 0199250200. ; Waters, Christopher P. M.. Counsel in the Caucasus: Professionalization and Law in Georgia. New York City, USA: Springer, 2013 — 24 bet. ISBN 978-9401756204. ; Suny, Ronald Grigor. The Making of the Georgian Nation. Bloomington, IN, USA: Indiana University Press, 1994 — 87 bet. ISBN 0253209153. ; Ronald G. Suny (1996) Armenia, Azerbaijan, and Georgia DIANE Publishing pp. 157-158-160-182
- ↑ Toumanoff, Cyril (1967). Studies in Christian Caucasian History, p. 498. Georgetown University Press.
- ↑ Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation, p. 45. Indiana University Press, ISBN 0-253-20915-3
- ↑ Antony Eastmond. Royal Imagery in Medieval Georgia. Penn State Press, 1998. p 61