Bambi effekti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Oq dumli kiyik, Uolt Disneyning 1942-yilda suratga olingan Bambi animatsion filmidagi bosh qahramonning tabiatdagi hayvon turi.

„Bembi effekti“ – bu kiyik kabi „yoqimli“ yoki „jozibali“ deb qabul qilinadigan hayvonlarni oʻldirishga qarshi eʼtiroz holati. Shu bilan birga, yoqimsiz yoki jirkanch deb hisoblangan hayvonlarning azoblanishi (masalan choʻchqa) kamroq yoki umuman norozilik keltirib chiqarmaydi[1].

Koʻr kiyiklar ALF (Hayvonlarni ozod qilish fronti) faollari tomonidan vandal qilingan. Chexiya, 2020-yil.

Goʻyoki antropomorfizmning bir shakliga ishora qilib[2], bu atama Uolt Disneyning 1942-yilda suratga olingan Bambi animatsion filmidan ilhomlangan holda, bu yerda hissiy kulminatsiya – bu filmning antagonisti, ovchi qoʻlida bosh qahramonning onasining oʻlimi bilan yakun topadi[3][4][5].

Effektlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi sharhlovchilar bu taxmin qilingan natijani aholining ifloslanish xavfi toʻgʻrisida xabardorligini oshirish bilan izohladilar, masalan, Exxon Valdez neftining toʻkilishidan keyin dengiz otterlari taqdiri[6], va boshqa mamlakatlardagi aerodromlardan qushlarni qoʻrqitishda jamoatchilik manfaatlaridan ogohlantirish maqsadida bir qator bu effekt bilan bogʻliq tadbirlar amalga oshirilmoqda[7]. Invaziv turlar boʻlsa, Kaliforniya shtatidagi Point Reyes shahridagi oq kuzgi bugʻu kabi mahalliy boʻlmagan yovvoyi hayvonlarni yoʻq qilish harakatlariga toʻsqinlik qilishi mumkin[8]. Bu effekt zamonaviy kinoning antropomorfik sifatida ham tilga olinadi: zamonaviy Gʻarb sivilizatsiyasidagi koʻpchilik yovvoyi tabiat bilan tanish emas, faqat „televidenie yoki kino orqali, bu yerda ichkina jonivorlar kosa ustida doʻstlar kabi romantika, oʻz taqdirini hal qilishadi. Bu esa tabiiyki, davlat siyosatiga taʼsir koʻrsatadi va kinolarda atrof-muhitni ifloslantiruvchi yoki boshqacha tarzda zarar yetkazuvchi korxonalar imidjiga salbiy taʼsir qiladi[9].

Bu effekt haqida 2007-yilda AQShning Kolorado shtatida rekord darajadagi qor yogʻishidan soʻng sodir boʻlgan voqealarda ham maʼlumotlar keltirildi, oʻshanda xachirlar, shoxlar va bugʻular uchun oziq-ovqat juda kam boʻlib, ular och qola boshlagan. Kolorado yovvoyi tabiat departamenti fuqarolardan hayvonlarga yordam berish boʻyicha soʻrov va takliflar bilan toʻlib ketdi va och yovvoyi tabiatni oziqlantirish uchun deyarli 2 million dollar sarfladi[10]. Baʼzi qassoblar orasida Bambi effekti (va umuman olganda, Uolt Disneyning antropomorfik qahramonlari) vegetarianlar harakatini kuchaytirgan deb hisoblanadi[11]. Oshpazlar bu atamani mijozlarning, masalan, butun baliqqa boʻlgan qiziqishning yoʻqligini tasvirlash uchun ishlatishadi: “Bu Bambi effekti – mijozlar hayvonlaning qaragan koʻzlarni koʻrishni xohlamaydilar"[12].

„Bambi“ effekti odamlarni yovvoyi tabiatni boshqaradigan tashkilotlarga qarshi kurashishga majbur qiladi. Biroq, ularning aralashuvi koʻpincha ekotizimning hayot doirasiga oʻz taʼsirini turli holda oʻtkazishi mumkin va shuning uchun koʻpincha ularning harakatlari samarasiz boʻladi. Misol uchun, bu hodisa odamlarni Smokey Bear Campaign kabi mahalliy tashkilotlarni ochilishiga undashi mumkin. Ushbu kompaniya yongʻinlar sonini kamaytirdi, ammo natijada ekotizimda kutilmagan oʻzgarishlarga olib keldi[13]. „Bambi“ effekti (Vilks, 2008-yil) tadqiqot bilan tasdiqlangan boʻlib, unda koʻproq tajovuzkor va doʻstona boʻlmagan yovvoyi hayvonlarni koʻproq sevishga yordam berish va ularning muhitida yaxshilanishlarni koʻrish uchun ular uchun yanada yoqimli va begunoh multfilmlar yaratilishi va sotilishi kerakligi aniqlangan[14].

Shuningdek qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maʼlumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Nash, Susan Smith. Leadership and the E-Learning Organization. Texture, 2006 — 222 bet. ISBN 978-0-9712061-6-8. 
  2. ↑ Petersen, Hanne. Dependency, autonomy, sustainability in the Arctic. Ashgate, 1999 — 286 bet. ISBN 978-1-84014-701-8. 
  3. ↑ „The Bambi Effect“. Portland Mercury. Qaraldi: 2007-yil 25-sentyabr. „This is the Bambi Effect: our adverse reaction to cute critters being harmed.“.
  4. ↑ „Anti-hunting sentiment on the wane.“. Times Community Newspapers. 2006-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 25-sentyabr.
  5. ↑ Boardman, Robert. Canadian environmental policy: context and cases. Oxford UP, 2002. ISBN 978-0-19-541590-2. 
  6. ↑ Keeble, John. Out of the channel: the Exxon Valdez oil spill in Prince William Sound. Eastern Washington UP, 1999 — 4, 164 bet. ISBN 978-0-910055-53-6. 
  7. ↑ Davenport, Julia L.. The ecology of transportation: managing mobility for the environment. Springer, 2006 — 28 bet. ISBN 978-1-4020-4503-5. 
  8. ↑ Slobig, Zachary. „Easy Target: There's a plan afoot to eradicate the white fallow deer in Point Reyes – but could there be another way to keep rangers, ranchers, animal lovers, Hindus and venison diners on the same side?“. San Francisco Chronicle (2007-yil 6-may). Qaraldi: 2009-yil 1-dekabr.
  9. ↑ Polakovich, Gary. „Column One: Seeing a Greener Big Screen; Erin Brockovich has plenty of company as films increasingly cast polluters as the villain. But businesses call the depictions slanted and say firms do their part for the environment“. Los Angeles Times (2001-yil 27-mart), s. A.1. Qaraldi: 2009-yil 1-dekabr.
  10. ↑ Irvine, Leslie. Filling the Ark: Animal Welfare in Disasters. Temple UP, 2009 — 128 bet. ISBN 978-1-59213-834-0. 
  11. ↑ Janssens. „Meepraten: Bambi-effect“. Slagerswereld (2008-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2009-yil 1-dekabr.
  12. ↑ Beale, Lewis. „Turkeys on the menu: Chefs recall dishes they love – but customers hate“. New York Daily News (2004-yil 2-aprel). Qaraldi: 2009-yil 1-dekabr.
  13. ↑ "What's the draw?: illustrating the impacts of cartoons versus photographs on attitudes and behavioral intentions for wildlife conservation". Human Dimensions of Wildlife. Archived from the original on 2021-05-02. https://web.archive.org/web/20210502195021/https://ag.purdue.edu/extension/hellbender/Documents/Osinski%20et%20al%202019%20-%20What%20s%20the%20draw.pdf. Qaraldi: 2021-03-22. Bambi effekti]]
  14. ↑ wilks. "Different portrayals of koalas on Kangaroo Island: What gets whose attention (and what doesn't).". Mosman, Australia: Royal Zoological Society of New South Wales. 

Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bambi_effekti&oldid=4129571" dan olindi