Arpagədik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Arpagədik (ozarb: Arpagadik, arm. Արփագետիկ) — Ozarbayjonning Xoʻjavend viloyati Chaylakkala/Xtzaberd qishlogʻi maʼmuriy-hududiy okrugidagi[1].

Qishloqni 1993-yil 9-noyabrdan 2020-yil kuzigacha nazorat qilgan tan olinmagan Togʻli Qorabogʻ Respublikasining maʼmuriy-hududiy boʻlinishiga koʻra, u NKRning Hadrut viloyatida joylashgan.

Qorabogʻ urushi paytida qishloq tan olinmagan DQR nazoratiga oʻtgan. 2020-yil 9-noyabrda Ikkinchi Qorabogʻ urushi paytida Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev Arpagədik qishlogʻi ozod qilinganini eʼlon qildi[2].

Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arpagədik qishlogʻi birinchi marta XII asr manbasida Arpa nomi bilan tilga olingan[3]. Oykonim "arpa" (Ozarbayjon arpa, ruscha-ячмень) va "gadik" (Ozarbayjon gadik - "tog'ning tekis joyi, tog'dagi yo'l") so'zlaridan tuzilgan. Qishloq o'z nomini yaqin atrofdagi Arpadushu tepaligidan oldi (Ozarb: Arpadöşü)[3].

Karing qishlog'ining armancha nomi (armancha: Քարինգ). Qishloqni hujjatlarga yozib, Arpagadik, Arpagedik, Arpagetik, Arpagyaduk, deb talaffuz qilish mumkin edi.

Turkiyaning Hatay viloyati Arsuz tumanida Arpagyadik degan qishloqlar bor .

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya imperiyasi tarkibiga kirgunga qadar Arpagyadik qishlog'i hududi Qorabog' xonligining Dizak Mahalining bir qismi bo'lgan.

Arpagədik qishlog'i aholisining bir qismi tub aholi, qolganlari 1905-yilda NKRning Kashatog' viloyatining Harar qishlog'i va boshqa aholi punktlaridan kelgan. Yangi qishloq XIX asr oxiri XX asr boshida paydo bo'lgan. Spitakashen qishlog'i kabi Xtsaberdning aholi punktlaridan biri.

1905-yilgi toʻqnashuvlarda qishloq vayron boʻlgan va yondirilgan[4]. Aholisi qisqa qarshilikdan so'ng Xtsaberdga qochib ketishdi. Tegirmonga yashiringan atigi 14 nafar yigit tatarlarga ikki kun qarshilik ko‘rsatdi, ammo tegirmon yonib ketdi va ularning hammasi halok bo‘ldi[4].

1950-yillarda Hadrut viloyatining janubidagi qishloqlar aholi punktlarini tashlab, Toʻgʻa va Tagutga joylashdi[5] .

Sovet davrida qishloq NKAOning Hadrut viloyati tarkibiga kirgan. Birinchi Qorabog' urushidan keyin qishloq tan olinmagan NKRning Hadrut viloyati tarkibiga kirgan. 1991-yilda u Ozarbayjon qurolli kuchlari tomonidan vayron qilingan, qishloqning 7 nafar tinch aholisi otib tashlangan, ulardan 5 nafari pensionerlar edi. Urush tugagach, qishloqda qayta tiklash ishlari olib borildi .

Qishloq 2020-yilda Ikkinchi Qorabogʻ urushi paytida Ozarbayjon nazoratiga oʻtgan.

Tarix va madaniyat yodgorliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qishloqning 600 m janubi-sharqida XI-XIII asrlarga oid "Yehtsun Dzor" cherkovi joylashgan[6], X—XIII asrlarga oid qishloq aholi punkti qoldiqlari, XI—XIII asrlarga oid “Yehtsun Dzor” xachkarlari. Qishloqning sharqiy chekkasida XVII—XX asrlarga oid qabriston, Xakari daryosining chap qirgʻogʻida Shusha shahrining 23 km janubida Arpagetik qal'asi[6] bo'lgan.

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sovet davrida qishloq aholisining asosiy qismini armanlar tashkil etgan. 2009-yil holatiga ko'ra qishloqda 12 kishi, 2010-yilda 17 kishi[7], 2015-yilda 24 kishi[8] yashagan.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Azarbayjon Respublikasining sarayaalinmasi 2009-cu il. men bolam. BakI 2010-yil.
  • Ozarbayjon // A - Savol berish. — M: Buyuk rus entsiklopediyasi, 2005. - S. 257-270. - (Buyuk rus entsiklopediyasi: [35-jildda] / ch. ed. Yu. S. Osipov; 2004-2017, 1-jild). — ISBN 5-85270-329-X .

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi. „İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı“ (az). Azərbaycan Respublikasının Dövlət Standartı (2019-2020).
  2. ↑ „Xocavəndin işğaldan azad olunmuş yaşayış məntəqələri | Azərbaycan Respublikası Xocavənd Rayon İcra Hakimiyyəti“. www.xocavend-ih.gov.az. Qaraldi: 2022-yil 26-noyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti, Баку, 2007. ISBN 978-9952-34-155-3. 
  4. ↑ 4,0 4,1 А-До, Армяно-тюркские столкновения на Кавказе, 1907, стр. 241-242
  5. ↑ Мартин Манукян (2020). Районы, города, села Арцахской (Нагорно-Карабахской) Республики . Ереван: ПОСЛОВИЦА. стр. 189–190
  6. ↑ 6,0 6,1 {{{заглавие}}}.
  7. ↑ „Nagorno-Karabakh Republic (self-proclaimed)“. pop-stat.mashke.org. Qaraldi: 2022-yil 26-noyabr.
  8. ↑ „(Հայերեն) Տեղեկատու ԼՂՀ վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի“. ARTSAKH E-LIBRARY. Qaraldi: 2022-yil 26-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Arpagədik&oldid=3441158" dan olindi