Amedeo Preziosi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya


Amedeo Preziosi (inglizcha: Amedeo Preziosi' ( 1816-yil 2-dekabr - 1882-yil 27-sentyabr ) Maltalik rassom va sayohatchi bo'lib, Bolqon, Usmonli imperiyasi va Ruminiyaning akvarellari va gravyuralari bilan tanilgan.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amedeo Preziosi. Nadarning fotoportreti (1860-1870 yillar oralig'ida)

Amedeo Preziosi 1816 yilda Maltada tug‘ilgan. Uning otasi Jovanni Franchesko Preziosi mahalliy ma'muriyatda yuqori lavozimlarni egallagan. 1802-yilda u Amiens shartnomasi bo'yicha muzokaralarda Malta xalqining vakili edi. Amedeoning onasi Margareta Reynaud frantsuz edi[1].

Amedeo Preziosi oilasining birinchi farzandi edi. U suvga cho'mgan Vallettada va Aloysius-Rosary-Amadeus-Raymund-Andreas nomini oldi[2]. Uning ukasi Leandro Preziosi Maltada ilk fotografiya kashshoflaridan biriga aylandi[3].

Amedeo yoshligidanoq san'atga qiziqqan. Maltada juda hurmatga sazovor rassom[4]. Uning otasi Amedeoni huquqshunoslik bo'yicha o'qishini xohladi va uni Sorbonnaga huquqshunoslik o'qishiga yubordi. Ammo Amedeo ko'proq san'atga qiziqdi va Ecole des Beaux-Arts da rasm chizish bo'yicha o'qishni davom ettirdi[4]. Uyga qaytgach, Amedeo Maltada ijod uchun mos muhit topa olmadi. Otasi uning kasb tanlashini ma'qullamadi. Shuning uchun Amedeo orolni tark etishga va Yaqin Sharqqa ko'chib o'tishga qaror qildi, bu mintaqa Parijdagi hamkasblar tomonidan maqtovga sazovor bo'ldi. Uning Maltadan Istanbulga jo‘nab ketgani aniq noma’lum, ammo bu 1840-1842 yillar oralig‘ida sodir bo‘lgan deb taxmin qilinadi[4].

Preziosining bizgacha yetib kelgan Istanbul rasmlari 1842 yil noyabriga to‘g‘ri keladi. Ikki yil o'tgach, Istanbuldagi Britaniya elchisining shaxsiy kotibi Lord Stratford Canning Preziosiga "Konstantinopol liboslari" albomini yaratishni topshirdi. Bu albom hozirda Britaniya muzeyа kolleksiyasida[5].

Amedeo Preziosining " Usmonli darveshi ", taxminan 1860-yillar. Ruminiya milliy san'at muzeyi

Otkritkalar va fotosuratlar endigina paydo bo'lgan bir paytda Preziosi evropalik sayyohlar va Istanbulga tashrif buyuruvchilarga shahar va uning atrofidagi rasmlarni taklif qildi. 1858-yilda u o'zining eng mashhur asarlarini Lemercierning Parij ustaxonasida toshbosma ko'rinishida nashr etishga qaror qildi. 1861-yilda Istanbul, Sharqning yodgorligi nomi bilan qayta nashr etilgan Istanbul, Sharq hayotining xotiralari nomli xromolitografiya albomi Preziosining o'zi tomonidan litografik toshga chizilgan. Keyinchalik u Misrga safari chog'ida chizgan rasmlarini o'z ichiga olgan "Qohiraning yodgorligi" nomli ikkinchi albomini nashr etdi[5].

Preziosi Istanbullik yunon ayolga uylandi. Ularning to'rt farzandi bor edi: Matilda, Julia, Ketrin va Roberto. Oila dastlab Peredagi Hamalboshi Sokagida yashab, so'ngra shahar shovqinidan uzoqda joylashgan sokin San-Stefano qishlog'iga (bugungi Yeşilköy ) ko'chib o'tdi[6].

Preziosi mintaqa tillarida - yunon va turkiy tillarda, shuningdek, asosiy Evropa tillarida - ingliz, frantsuz va italyan tillarida so'zlashdi. U Buyuk Britaniya elchixonasida dragoman o'rinbosari va Gretsiya legatsiyasida birinchi dragoman bo'lib ishlagan[6].

Preziosining qabri Eski Rim-katolik qabristonidagi Yeşilköy (sobiq San Stefano), Istanbul, Turkiya

Preziosining ustaxonasiga Istanbuldan esdalik sovg'asini olib ketmoqchi bo'lgan sayyohlar muntazam tashrif buyurishdi. 1869-yil aprel oyida uning mehmonlari orasida Uels shahzodasi Edvard VII, Buyuk Britaniyaning bo'lajak qiroli ham bor edi, u undan bir nechta akvarel sotib oldi. 1866 yilda Ruminiyaning yangi shahzodasi Kerol I Istanbulga tashrif buyurdi, u erda Preziosi bilan uchrashdi va uni akvarel manzaralari va mamlakat aholisining portretlarini yaratish uchun Ruminiyaga taklif qildi[7].

Preziosi 1868-yil iyun oyida Ruminiyaga keldi va Buxarestdan, shuningdek, mamlakatning boshqa joylaridan, jumladan, shahzoda Kerol I tasvirlangan bir nechta sahnalarni chizishni boshladi. Keyinchalik u Istanbuldagi ustaxonasida chizgan eskizlarini akvarelga aylantirib, keyin Ruminiya shahzodasiga 300 dan 1200 frankgacha sotgan[8]. Keyingi yili, 30-maydan 15-iyulgacha Preziosi yana Ruminiyaga tashrif buyurdi. Uning qalam, siyoh va akvareldagi chizmalarini hozir Buxarest shahar muzeyida saqlanayotgan "La Valachie par Preziosi" eskiz daftarida topish mumkin[9].

Ruminiyaga so'nggi safaridan qaytganidan beri Preziosining hayoti haqida kam narsa ma'lum. U Istanbulda oʻz sanʼati bilan shugʻullanishda davom etdi, biroq fotografiya keng tarqalgach, uning akvarellari kamroq daromad keltirdi. Fotosurat bir tasvirning arzon va cheksiz nusxalarini yaratish imkonini berdi[10].

Preziosi ov paytida quroldan tasodifan oqishi natijasida vafot etdi. U Istanbulning Yeşilko'y shahridagi katolik qabristoniga dafn etilgan.

Meros[tahrir | manbasini tahrirlash]

O'limidan so'ng, uning ishi o'nlab yillar davomida unutildi. 1934-yilda uning asarlari Buxarestda yana ommaga taqdim etildi. 1985-yilda ularning ba'zilari Londondagi Viktoriya va Albert muzeyida unga bag'ishlangan ko'rgazmada namoyish etildi. 2003-yilda Buxarest muzeyida uning ishining yana bir ko'rgazmasi tashkil etildi[11].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Ionescu, p. 14
  2. ↑ Ionescu, p. 14-15
  3. ↑ Times of Malta, Leandro Preziosi
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Ionescu, p. 15
  5. ↑ 5,0 5,1 Ionescu, p. 16
  6. ↑ 6,0 6,1 Ionescu, p. 19
  7. ↑ Ionescu, p. 19-20
  8. ↑ Ionescu, p. 20; 25;27
  9. ↑ Ionescu, p. 28-29
  10. ↑ Ionescu, p. 40
  11. ↑ «Amedeo Preziosi: Painter of an Exotic, Vanished World», SE Times, July 14, 2003 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Amedeo_Preziosi&oldid=4282734" dan olindi