Amazon daryosi

Amazon daryosi
portugalcha: Rio Amazonas
Tavsif
Uzunligi	6 400 km
Suv sarfi	209 000 m³/s (Quyilish joyi)
Suv oqimi
Boshlanishi	And togʻlari
· Boshlanish joyi	Nevado Mismi
· Balandligi	110 m
Quyilishi	Atlantika okeani
· Balandligi	0 m
Joylashuvi
	; Amazon daryosining havzasi
Davlat	Peru, Kolumbiya va Braziliya
Vikiomborda "Amazon daryosi" nomli sahifa mavjud

Amazon daryosi yoki Amazonka (portugalcha: Rio Amazonas) – Janubiy Amerikadagi daryo, sersuvligi va havzasi maydonining kattaligi jihatidan dunyoda birinchi oʻrinda, uzunligi jihatidan (6,4 ming km, Ukayali irmogʻi bilan taxminan 7 ming km) Nil daryosidan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Amazon 7180 ming km² maydondan suv yigʻadi. Asosiy irmogʻi – Maranon. Sharqiy Kordilera togʻ tizmasini kesib oʻtgandan keyin Amazonka payette-kisligiga chiqadi va Ukayali daryosi bilan qoʻshilib Amazonni hosil qiladi. Amazonga taxminan 500 irmoq quyiladi, koʻpchiligi yirik daryo hisoblanadi. Oʻng tomondan Ukayali, Jurua, Madeyra, Tapajos, Shingu, chapdan – Isa, Yapura, Riu-Negru daryolari qoʻshilib kengaya boradi, oʻrta oqimida 5 km, dengizga quyilish oldida 80–150 km gacha kengayadi. Amazonning chuqurligi oʻrta oqimida taxminan 70 m, quyilish joyida 15–45 m. Dare doim sersuv, may – iyunda toshadi. Amazon yil davomida oʻz havzasidan 1 mlrd. t loyka oqizib keladi. Oʻrtacha suv sarfi 220 ming m³/sek. Aling irmoqlarida yirik viktoriya-re-giya oʻsimligi oʻsadi, suv hayvonlaridan lamantinlar, delfinlar, suv choʻchqalari yashaydi. 2000 baliq turi bor. Amazon kemalar qatnay oladigan qismining uz. 4300 km. Manaus shahrigacha (okeandan 1690 km) yirik okean kemalari qatnaydi. Asosiy portlari: Ikitos, Manaus, Obidus, Santa-rel, Belen.^[3]