Akreya katakgulqanoti
| Akreya katakgulqanoti | |
|---|---|
.jpg) | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Oila: | Nymphalidae |
| Urugʻ: | Katakgulqanot |
| Turlari: | Akreya katakgulqanoti |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Melitaea acraeina Staudinger, 1886 | |
Akreya katakgulqanoti [1] yoki katakgulqanot akreinasi [2] yoki Farg‘ona sahro katakgulqanoti [3][4] ( Melitaea acraeina ) — kunduzgi kapalaklar katakgulqanotlilar turkumiga mansub (Melitaea) bo‘lib, Nimfalidlar oilasiga kiradi. Lotin tilining o‘ziga xos nomi turli mualliflar tomonidan mustaqil oila yoki nimfalidlar ichida kichik oila sifatida ko‘rib chiqiladigan kichik akreidlar (Acraeini yoki Acraeidae), guruhining kapalaklariga tashqi o‘xshashligini ifodalaydi.
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Erkaklarning old qanotining uzunligi 21-22 mm, urg‘ochilarniki 24-25 mm bo‘ladi. Qanotlari och-jigarrang sariq rangda. Qanotining tashqi qirrasida bir qancha uchburchak qora dog‘lar bor. Oldingi qanotda median hujayraning uchidan tashqariga qarab 3-4 ta qora dog‘lar va yana bitta nuqta qanotning ichki chetida hujayra uchi ostida joylashgan. Erkaklari urg‘ochilarga nisbatan quyuqroq rangga ega.
Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻzbekiston endemiki [1] . Bunday kapalaklarning Turning yagona ma’lum turkumi Oqoltin qishlog‘i (Andijon viloyati) yaqinida yashaydi. Qo‘qon shahri va Yozyovon qishlog‘i atrofidagi populyasiyasi 1940-yillarda qirilib ketgan. Dastavval ularning yashash joylari bo‘lmish tekislik suv havzalari qirg‘oqlaridagi to‘rang‘i to‘qaylarida yo‘q bo‘lib ketgan; hozirgi kunda agrolandshaftlarda, zovurlarning yonbag‘irlarida, to‘qay majmualarining mayda qoldiqlari tevaraklarida uchraydi [1] . Tur faqat donli o‘simliklar uyushmalari bilan chegaralangan [1] .
Yashash tarzi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bir yilda bir marta nasl beradi. Uchishi va tuxum qo‘yishi – aprel-may, ba’zan iyul oylarigacha. Qurti may-iyun oylarida takasoqolda (Dodartia orientalis) yashaydi, iyuldan diapauzaga kiradi va tuproqda qishlaydi, O‘simlik qoldiqlari orasida g‘umbakka aylanadi [1][2] .
Muhofaza etish[tahrir | manbasini tahrirlash]
SSSR Qizil kitobiga kiritilgan [3] . Tur O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan. Muhofazasini tashkil qilish, yashash joylarida zovurlarni ekskavatorlar bilan tozalashni man qilish lozi [1] .
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Красная книга Республики Узбекистан. — Т. II — Животные. — Ташкент: Chinor ENK, 2009. — 218 с.
- ↑ 2,0 2,1 Крейцберг А.В.-А. Распространение и биология редкого вида нимфалид (Lepidoptera, Nymphalidae) — шашечницы-акреины (Меlitаеа acraeina Staudinger, 1886) Бюллетень Московского общества испытателей природы. Отдел биологический 1998 том 103 выпуск 1. М.: Изд-во Московского Университета. — 76 c. — ISSN 0027-1403
- ↑ 3,0 3,1 Красная книга СССР: Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. Том 1 / Главная ред. коллегия: А. М. Бородин, А. Г. Банников, В. Е. Соколов и др. — 2-е изд. — М.: Лесная промышленность, 1984. — С. 240. — 392 с.
- ↑ Алексеев В. Н., Бабенко В. Г. Бабочки. М. Росмэн, 2010