UEFA Yevropa chempionati

UEFA Yevropa chempionati
	; Yevropa chempionati kubogi
Asos solindi	1958 (66 yil avval)
Hudud	Europe
Jamoalar soni	24 (finals); 55 (eligible to enter qualification)
Hozirgi chempionlar	Italiya (2-chempionlik)
Eng muvaffaqiyatli jamoa(lar)	Germaniya; Ispaniya; (3 ta chempionlik)
Vebsayt	uefa.com/uefaeuro
	UEFA Euro 2024

UEFA Yevropa futbol chempionati,^[1] rasmiy Yevropa chempionati va norasmiy Yevro deb nomlanadigan Yevropa Futbol Assotsiatsiyalari Ittifoqi (UEFA) tomonidan tashkil etiladigan asosiy assotsiatsiya futbol turniridir. Musobaqada Yevropa qitʼa chempionini aniqlanadigan eng asosiy turnirdir. Turnirda UEFA aʼzolaridan iborat kattalar terma jamoalari ishtirok etadi. Bu futbol boʻyicha jahon chempionatidan keyin ikkinchi eng koʻp tomosha qilingan futbol turniridir. Yevro-2012 finalini 300 million atrofidagi jahon tomoshabinlari tomosha qilgan^[2]. Musobaqa 1960-yildan beri har toʻrt yilda bir marta oʻtkazib kelinmoqda, 2020-yildan tashqari, Yevropadagi COVID-19 pandemiyasi tufayli u 2021-yilga qoldirilgan, ammo Evro-2020 nomi saqlanib qolgan. FIFA Jahon oʻrtasida juft sonli yilda oʻtkazilishi rejalashtirilgan. Kubok turnirlari, u 1968-yilda hozirgi nomiga oʻzgartirilgunga qadar dastlab Yevropa Millatlar kubogi deb atalgan. 1996-yildan beri individual musobaqalar „UEFA Yevro [yili]“ deb nomlanadi.

Turnirga kirishdan oldin mezbon davlatlardan tashqari barcha jamoalar (avtomatik ravishda saralash bosqichida) saralash bosqichida ishtirok etadilar. 2016-yilgacha chempionlik gʻoliblari keyingi yilgi FIFA Konfederatsiyalar kubogida ishtirok etishlari mumkin edi, ammo bunga majburiy ishtirok etuvchi musoboqa emas edi^[3]. 2020-yilgi musoboqadan boshlab gʻoliblar KONMEBOL – UEFA Chempionlar Kubogida ishtirok etadi.

Oʻn oltita Yevropa chempionatida oʻnta milliy terma jamoa gʻolib chiqdi: Germaniya va Ispaniya uchtadan, Italiya va Fransiya ikkitadan, Sovet Ittifoqi, Chexoslovakiya, Niderlandiya, Daniya, Gretsiya va Portugaliya bittadan chempionlikni qoʻlga kiritgan. Shu kungacha Ispaniya terma jamoasi 2008 va 2012-yillarda ketma-ket chempionlikni qoʻlga kiritgan yagona jamoa boʻldi.

2021-yilda Yevropa boʻylab oʻtkazilgan eng soʻnggi chempionat (COVID-19 pandemiyasi tufayli 2020-yildan keyinga qoldirilgan) Italiya gʻolib boʻldi, u Londondagi „Wembley“ stadionidagi finalda Angliyani penaltilar seriyasida magʻlub etib, ikkinchi Yevropa chempionligini qoʻlga kiritdi^[4]^[5].

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang: UEFA Yevropa chempionati finallari roʻyxati

Yil	Mezbon	Gʻoliblar	Hisob va stadion	Ikkinchi oʻrin	Uchinchi oʻrin	Hisob va stadion	Toʻrtinchi oʻrin	Jamoalar soni
Yil	Mezbon	Final			Third place playoff			Jamoalar soni
1960	France	Sovet Ittifoqi	2–1 (q.v) Parc des Princes, Paris	Yugoslaviya	Chexoslovakiya	2–0 Stade Vélodrome, Marseille	Fransiya	4
1964	Spain	Ispaniya	2–1 Santiago Bernabéu, Madrid	Sovet Ittifoqi	Vengriya	3–1 (q.v) Camp Nou, Barcelona	Daniya	4
1968	Italy	Italiya	1–1 (q.v) 2–0 (replay) Stadio Olimpico, Rome	Yugoslaviya	Angliya	2–0 Stadio Olimpico, Rome	Sovet Ittifoqi	4
1972	Belgium	Gʻarbiy Germaniya	3–0 Heysel Stadium, Brussels	Sovet Ittifoqi	Belgiya	2–1 Stade Maurice Dufrasne, Liège	Vengriya	4
1976	Yugoslavia	Chexoslovakiya	2–2 (q.v) (5–3 p) Red Star Stadium, Belgrade	Gʻarbiy Germaniya	Niderlandiya	3–2 (q.v) Stadion Maksimir, Zagreb	Yugoslaviya	4
1980	Italy	Gʻarbiy Germaniya	2–1 Stadio Olimpico, Rome	Belgiya	Chexoslovakiya	1–1 ^{[lower-alpha 1]} (9–8 p) Stadio San Paolo, Naples	Italiya	8
1980	Italy	Gʻarbiy Germaniya	2–1 Stadio Olimpico, Rome	Belgiya	Magʻlubiyatga uchragan yarim finalchilar^{[lower-alpha 2]}			8
1984	France	Fransiya	2–0 Parc des Princes, Paris	Ispaniya	Daniya and Portugaliya			8
1988	West Germany	Niderlandiya	2–0 Olympiastadion, Munich	Sovet Ittifoqi	Italiya and Gʻarbiy Germaniya			8
1992	Sweden	Daniya	2–0 Ullevi, Gothenburg	Germaniya	Niderlandiya and Shvetsiya			8
1996	England	Germaniya	2–1 (q.v) Wembley Stadium, London	Chexiya	Angliya and Fransiya			16
2000	Belgium Netherlands	Fransiya	2–1 (q.v) De Kuip, Rotterdam	Italiya	Niderlandiya and Portugaliya			16
2004	Portugal	Yunoniston	1–0 Estádio da Luz, Lisbon	Portugaliya	Chexiya and Niderlandiya			16
2008	Austria Switzerland	Ispaniya	1–0 Ernst-Happel-Stadion, Vienna	Germaniya	Rossiya and Turkiya			16
2012	Poland Ukraine	Ispaniya	4–0 Olimpiyskiy, Kiyev	Italiya	Germaniya and Portugaliya			16
2016	France	Portugaliya	1–0 (q.v) Stade de France, Saint-Denis	Fransiya	Germaniya and Uels			24
2020^{[lower-alpha 3]}	Europe^{[lower-alpha 4]}	Italiya	1–1 (q.v) (3–2 p) Wembley Stadium, London	Angliya	Daniya and Ispaniya			24
2024	Germany		Olympiastadion, Berlin					24

Notes

↑ Qoʻshimcha boʻlimlar oʻynalmadi.
↑ 1980-yildan beri uchinchi oʻrin uchun oʻyinlar oʻtkazilmagan; yutqazgan yarim finalchilar alifbo tartibida keltirilgan.
↑ Yevropada COVID-19 pandemiyasi tufayli 2021-yilga qoldirildi.
↑ Ozarbayjon, Daniya, Angliya, Germaniya, Vengriya, Italiya, Niderlandiya, Ruminiya, Rossiya, Shotlandiya va Ispaniya kabi 11 davlat tomonidan tashkil etilgan Pan-Yevropa musoboqasi.

Chempionlar natijasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang: UEFA Yevropa chempionati rekordlari va statistikasi#Turnirlar boʻyicha jamoaviy natijalar

Team	Winners	Runners-up
Germaniya¹	3 (1972, 1980, 1996)	3 (1976, 1992, 2008)
Ispaniya	3 (1964 *, 2008, 2012)	1 (1984)
Italiya	2 (1968 , 2020 )	2 (2000, 2012)
Fransiya	2 (1984 *, 2000)	1 (2016 *)
Rossiya²	1 (1960)	3 (1964, 1972, 1988)
Chexiya³	1 (1976)	1 (1996)
Portugaliya	1 (2016)	1 (2004 *)
Niderlandiya	1 (1988)	Andoza:Sdash
Daniya	1 (1992)	Andoza:Sdash
Yunoniston	1 (2004)	Andoza:Sdash
Serbiya⁴	Andoza:Sdash	2 (1960, 1968)
Belgiya	Andoza:Sdash	1 (1980)
Angliya	Andoza:Sdash	1 (2020 *)

* mezbon

¹ 1990-yilgacha Gʻarbiy Germaniya deb nomlangan

² Sovet Ittifoqi va MDHni ifodalovchi natijalarni oʻz ichiga oladi

³ Chexoslovakiyani ifodalovchi natijalarni oʻz ichiga oladi

⁴ Yugoslaviya va FR Yugoslaviyani ifodalovchi natijalarni oʻz ichiga oladi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „Regulations of the UEFA European Football Championship 2018–20“. UEFA.com. Union of European Football Associations (2018-yil 9-mart). 2021-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 11-may.
↑ Roxborough, Scott. „Amid FIFA Scandal, EBU Buys Euro 2016 Rights“. The Hollywood Report (2015-yil 24-iyun). Qaraldi: 2016-yil 13-iyun.
↑ „2005/2006 season: final worldwide matchday to be 14 May 2006“. FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association (2004-yil 19-dekabr). 2012-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-yanvar.
↑ Mustafa, DJ Kamal „Italy wins on penalties UEFA EURO 2020 Final, Italy vs England highlights“. EMEA Tribune (2021-yil 12-iyul). Qaraldi: 2021-yil 12-iyul.
↑ „Italy wins Euro 2020, beats England in penalty shootout“. AP News (2021-yil 11-iyul). Qaraldi: 2021-yil 12-iyul.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

UEFA European Championship history at Union of European Football Associations
European Championship results at the RSSSF

[6] Qoʻshimcha boʻlimlar oʻynalmadi.

[7] 1980-yildan beri uchinchi oʻrin uchun oʻyinlar oʻtkazilmagan; yutqazgan yarim finalchilar alifbo tartibida keltirilgan.

[8] Yevropada COVID-19 pandemiyasi tufayli 2021-yilga qoldirildi.

[9] Ozarbayjon, Daniya, Angliya, Germaniya, Vengriya, Italiya, Niderlandiya, Ruminiya, Rossiya, Shotlandiya va Ispaniya kabi 11 davlat tomonidan tashkil etilgan Pan-Yevropa musoboqasi.

[regulations-1] „Regulations of the UEFA European Football Championship 2018–20“. UEFA.com. Union of European Football Associations (2018-yil 9-mart). 2021-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 11-may.

[2] Roxborough, Scott. „Amid FIFA Scandal, EBU Buys Euro 2016 Rights“. The Hollywood Report (2015-yil 24-iyun). Qaraldi: 2016-yil 13-iyun.

[3] „2005/2006 season: final worldwide matchday to be 14 May 2006“. FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association (2004-yil 19-dekabr). 2012-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-yanvar.

[4] Mustafa, DJ Kamal „Italy wins on penalties UEFA EURO 2020 Final, Italy vs England highlights“. EMEA Tribune (2021-yil 12-iyul). Qaraldi: 2021-yil 12-iyul.

[5] „Italy wins Euro 2020, beats England in penalty shootout“. AP News (2021-yil 11-iyul). Qaraldi: 2021-yil 12-iyul.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[lower-alpha 1]

[lower-alpha 2]

[lower-alpha 3]

[lower-alpha 4]

k m t UEFA Yevropa chempionati
Turnirlar	Fransiya 1960 Ispaniya 1964 Italiya 1968 Belgiya 1972 Yugoslaviya 1976 Italiya 1980 Fransiya 1984 Gʻarbiy Germaniya 1988 Shvetsiya 1992 Angliya 1996 Belgiya / Niderlandiya 2000 Portugaliya 2004 Avstriya / Shvesariya 2008 Polsha / Ukraina 2012 Fransiya 2016 Pan-European 2020^† Germaniya 2024 BB / Isrlandiya 2028 Italiya / Turkiya 2032
Saralash	1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024
Finallar	1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020
Tarkiblar	1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024
Takliflar	2004 2008 2012 2016 2020 2024 2028 2032
Statistikalar	1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024
Namoyish huquqi	2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024
Umumiy rekordlar	Team appearances Player appearances Gol mualliflari Hat-tricks Own goals Penalty shoot-outs Red cards Winning players Winning managers
Turli xil	Sovrinlar Musiqa Maskotlar Toʻplar Video oʻyinlar Saralash translyatsiya huquqi
^† Postponed to 2021 due to the COVID-19 pandemic in Europe Turkum Commons