Duranta erecta
| Duranta erecta | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| Oʻsimliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Asterids | |
| Lamiales | |
| Chamandagul | |
| Duranta | |
D. erecta
| |
| Binar nomi | |
| Duranta erecta | |
| Sinonimlar | |
|
Duranta repens L. | |
Duranta erecta — Meksikadan Janubiy Amerika va Karib havzalariga qadar choʻzilgan hududda oʻsuvchi Verbenaceae oilasiga mansub gullaydigan buta. U butun dunyo boʻylab tropik va subtropik bogʻlarda manzarali oʻsimlik sifatida keng tarqalgan. Umumiy nomlar orasida oltin shudring, kaptar berry va skyflower mavjud .
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Duranta erecta — keng tarqalgan buta yoki (kamdan-kam hollarda) kichik daraxt shaklida oʻsadi. U 6 m (20 ft) gacha oʻsishi mumkin. Yetuk namunalarida tikanlari mavjud. Barglari och yashil rangda, elliptik to tuxumsimon, qarama-qarshi, 7.5 cm (3.0 in) gacha oʻsadi.
Gullar och-koʻk yoki lavanda rangida boʻlib, qoʻltiq osti poyalaridagi toʻpgullarda joylashgan. Mevasi kichik sharsimon sariq yoki toʻq sariq rezavor meva, diametri 11 mm (0.43 in) gacha yetadi[1].
Taksonomiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turkumning nomi oʻn beshinchi asrda yashagan italiyalik botanik Kastor Durante sharafiga berilgan[2]. Lotin yilida erecta „tik“ degan maʼnoni anglatadi. Oʻsimlik, shuningdek, D. repens nomi bilan ham tanilgan, lotincha „oʻrmalovchi“. Oxirgi nom dastlab turning kichik bargli navlari uchun ishlatilgan[3].
Ekologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Duranta erectaning vataniga Amerika, Meksika va Karib dengizi janubidan Braziliya va Argentinagacha boʻlga hudud kiradi. Oʻsimlik Amerika Qoʻshma Shtatlarining janubida, Florida, Luiziana, Texas, Arizona va Kaliforniyada oʻsadi[4].
Tabiiy holatida u odatda toʻliq quyoshli tosh yoki qumli qirgʻoq hududlarida yoki quruqlikdagi nam, buzilgan joylarda oʻsadi.
Kultivatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oltin shudring tropik va issiq subtropik mintaqalarda manzarali oʻsimlik sifatida oʻstiriladi[5]. Uning ajoyib gullari va mevalari kapalak va kolibrilarni oʻziga jalb qiladi[5]. „Alba“, „Aurea“, „Aussie Gold“, „Oltin mound“, „Geisha Girl“, „Sapphire Showers“ va „Variegata“ kabi turli xil navlar mavjud[6].
Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻsimlikning barglari va pishmagan mevalari zaharli boʻlib, it va mushuklarni oʻlim holatiga olib keladi[7]. Biroq, qushlar uchun meva zaharli emas[8]. Odamlarda zaharlanishning hujjatlashtirilgan holatlari kam uchraydi, koʻplab ikkilamchi manbalarda bolalar oʻsimlikni isteʼmol qilishdan vafot etganligi aytiladi. Bu maʼlumotlarga 1895-yilda Avstraliyada toʻrt yoshli bolada Duranta erecta (sobiq Duranta plumieri) bilan zaharlangani bilan bogʻliq xabarlar sabab boʻlgan[9]. Bola oʻlimi haqida yozilgan maʼlumotlar:
"Soat 15:30 atrofida u o‘zini juda charchagani va uyqusi kelayotganini aytdi. Uning yuzi juda qizarib ketgan va koʻz qorachigʻi kengaygan, lablari va qovoqlari shishgan edi.Soat 19:00 da bolaning ichi ketdi. Axlati yopishqoq, kul-kulrang rangda edi. [Til iflos-kulrang moʻyna bilan qoplangan va nafasi yoqimsiz hidga ega edi. Dudoqlar biroz shishgan va yorilib ketgan, ammo rangi oʻzgarmagan, bodomsimon bezlar va farenksning orqa qismi juda qizarib ketgan. Koʻz qorachigʻi kengaygan va ular yorugʻlikka befarq edi. Harorat 105,4 °F, puls 200 edi. Ertalab soat 5 larda unda talvasa boshlandi, spazmlar tonik xarakterga ega. Spazmlar paytida koʻzlar keng ochilib, koʻz qorachigʻi kamroq kengaygan, bunda [yuz mushaklari] umumiy spazmda ishtirok etmaydi va jagʻlar mahkam siqilmagan. Ertalab soat 7 da harorat 101 ° F ga, puls esa 160 ga tushdi. Bola qusdi. Qusuq siyohga oʻxshash suyuq, uning suyuq qismi rangsiz, qattiq qismi esa kofe qoldigʻiga oʻxshaydi. Bola 10:45 da vafot etdi. Axlatning kichik bir qismi oʻlimdan chorak soat oldin oʻtib ketdi, toʻshakdagi kiyimdan qirib tashlangan va yuvilganida, unda Duranta plumierining b qisman hazm qilingan rezavorlari topilgan. [Men Duranta toksikologiyasi tekshirilganligini bilmayman, lekin yuqorida tavsiflangan alomatlar, harakatlarda rezavorlar mavjudligi bilan qabul qilingan, taʼsir va sabab munosabatlariga ega[10].
Repeninlar deb ataladigan antioksidant kumarinolignoidlar Duranta erectadan ajratib olingan[11].
Mevada alkaloidlar, izokinolin va 5,6-dihidro-7H-2- piridinning hosilasi, monoterpenlar va durantozid I, durantozid va repenosid aniqlangan.
D. repens barglari va mevalarida saponin glikozid va gidrosiyan kislotasi mavjud. Izokinolin hasharotlar uchun halokatli.
Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]
-
Duranta erecta -
Duranta Bush -
"Saphhire Blue" navi -
Meva bilan oziqlanayotgan qush -
Katta buta -
Gullarning yaqindan olingan surati -
Kichik toʻsiq -
Kichik daraxt sifatida oʻsadi -
Hindistondagi keng tarqalgan buta
_1200.jpg)
_1200.jpg)
.jpg)
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening 2: 117. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.
- ↑ „Duranta erecta“. Missouri Botanical Garden. Qaraldi: 2008-yil 11-dekabr.
- ↑ Culbert, D. F. „Add drops of Gold to Florida Yards“. University of Florida Institute of Food and Agricultural Sciences. Qaraldi: 2008-yil 11-dekabr.
- ↑ Christman, Steve. „Floridata: Duranta erecta“. Floridata (2003-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2008-yil 11-dekabr.
- ↑ 5,0 5,1 Francis, John K. „Duranta erecta“. United States Forest Service. Qaraldi: 2008-yil 11-dekabr.
- ↑ Culbert, D. F. „Duranta cultivars“. University of Florida Institute of Food and Agricultural Sciences. Qaraldi: 2008-yil 11-dekabr.
- ↑ Thompson, N (2007). Poisonous Plants in Australia: Enabling consumers to buy safe plants. WWF-Australia. pp. 10. Archived from the original on 2014-01-10. https://web.archive.org/web/20140110103830/http://awsassets.wwf.org.au/downloads/sp127_poisonous_and_invasive_plants_in_australia_1jul07.pdf. Qaraldi: 2008-12-11.Duranta erecta]]
- ↑ Francis, John K. „Duranta erecta“. United States Forest Service. Qaraldi: 2008-yil 11-dekabr.
- ↑ Wheeler, J. A. (20 Aug 1895). "A Fatal Case of Poisoning, Presumably by Berries of Duranta Plumieri". The Australasian Medical Gazette XIV: 338–339. https://archive.org/details/australasianmed12unkngoog/page/338/mode/2up.
- ↑ Wheeler, J. A. (20 Aug 1895). "A Fatal Case of Poisoning, Presumably by Berries of Duranta Plumieri". The Australasian Medical Gazette XIV: 338–339. https://archive.org/details/australasianmed12unkngoog/page/338/mode/2up.
- ↑ Ahmad, Nisar; Zeb, Fozia; Ahmad, Ijaz; Wang, Fanghai (2009-07-01). "Repenins A-D, four new antioxidative coumarinolignoids from Duranta repens Linn". Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 19 (13): 3521–3524. doi:10.1016/j.bmcl.2009.05.006. ISSN 1464-3405. PMID 19464173.