Bolgariyadagi turklar
Bolgariyadagi turklar (shuningdek bolgar turklari — turkcha: Bulgaristan Türkleri, bolgarcha: Турци в България) hozirgi Bolgariya Respublikasi aholisida bolgarlardan keyin ikkinchi yirik etnik, til va diniy guruhdir. 2011-yilda oʻtkazilgan soʻnggi aholini roʻyxatga olishga koʻra, turklar mamlakat aholisining 8,5 foizini yoki 588 ming kishini tashkil qilgan. Diniga koʻra, asosan sunniy musulmonlar, shuningdek, shialar — taxminan 50 000 kishi va oz sonli nasroniylar (pravoslavlar, protestantlar va katoliklar) ham mavjud. Ular mamlakatning janubi-sharqida (Frakiya) ixcham yashaydilar; Kyrdjali shahrida ular aholining 62 foizini, Kyrdjali viloyatida — 66,2 foizini tashkil qiladi. Koʻpgina turklar, shuningdek, Razgrad, Shumen, Silistra kabi shaharlarda va mamlakatning shimoli-sharqidagi qishloq joylarida (Janubiy Dobruja), Razgrad viloyatida — 50% yashaydi. Ona tili turk tili, koʻpchilik bolgar tilida (Bolgariyadagi oʻrta taʼlim tili), koʻpchilik rus, nemis va boshqa tillarda gaplashadi.
Mamlakatning janubi-sharqidagi bolgar turklari koʻchmanchi turklar (yuryuklarning) avlodlari; mamlakat shimoli-sharqida — assimilyatsiya qilingan bolgarlarning va eng xilma-xil koʻchmanchi turkiy qabilalar vakillarining avlodlari (kumanlar, pecheneglar, qipchoqlar, turklar, urumlar, turli xil muhojirlar va boshqalar).
Bolgariyadagi turklar va loʻlilarning aniq sonini aniqlash qiyin, chunki aholini roʻyxatga olish jarayonida musulmon etnik ozchiliklarining (loʻlilar, cherkeslar, pomaklar) baʼzi vakillari oʻzini turklar sifatida tanishtiradi[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uzoq vaqt davomida Usmonli Bolgariya jamiyatida imtiyozli mavqega ega boʻlgan, 1878-yilda Bolgariya mustaqillikka erishgach, siyosiy hokimiyatning qoʻllab-quvvatlovini yoʻqotish va Bolgarlashtirish siyosatining bosqichma-bosqich amalga oshirilishini musulmonlar, xususan, turklar umumiy qabul qilishga majbur boʻldilar. Jivkov hukumatining Tiklanish jarayoni deb nomlanuvchi kampaniyasi ayniqsa mashhur boʻlib, turklar oʻz ismlarini bolgar ismlariga oʻzgartirishga majbur boʻldilar. Ularning koʻpchiligi Turkiyaga koʻchib oʻtishni maʼqul koʻrdi, u yerda hozirda 326 ming Bolgariya turklari istiqomat qiladi.
Hozirda[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oxirgi bir necha yil davomida Bolgariyadagi turklar davlat telekanalida har kuni 10 daqiqalik turk tilida yangiliklar koʻrsatuvini tashkil qilish uchun rasmiylardan ruxsat soʻrab muvaffaqiyat qozona olmadi. Bunga „Hujum“ milliy ittifoqi va uning rahbari Volen Siderov qarshi chiqmoqda, Bolgariyaning „Fuqarolar Yevropa taraqqiyoti tarafdori“ hukmron partiyasi rahbari Boyko Borisov esa bu masalani hal qilish uchun umumxalq referendumini oʻtkazish kerak, deb hisoblaydi[2].
Bolgariyadagi turk ozchiligining manfaatlarini „Huquq va erkinlik uchun harakat“ va „Demokratlar Mas’uliyat, xavfsizlik va bagʻrikenglik uchun“ (DOST) partiyalari himoya qiladi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ "It is important to note, that it is difficult to establish accurately the number of representatives from each group, as some Roma, Tatars, Circassians and Pomaks tend to identify themselves as Turk" Ethno-Nationalism during Democratic Transition in Bulgaria: Political Pluralism as an Effective Remedy for Ethnic Conflict. March 2007 (ingl.)
- ↑ „Türkçe haber için referandum hazırlığı“ (tr). Aygazete.com (2009-yil 15-dekabr). 2012-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-dekabr.