BELL LABORATORIYASI

Bell laboratoriyasi

"Bell laboratoriyasi"-  (Bell Laboratories, shuningdek, Bell Labs nomi bilan ham tanilgan, sobiq AT&T Bell Laboratories, Bell Telefon Laboratories) sobiq amerikalik, hozir Finlandiya-Amerika korporatsiyasi, telekommunikatsiya, elektron va kompyuter tizimlari sohasidagi yirik tadqiqot markazi bo'lib hisoblanadi. Bell Labs shtab-kvartirasi AQShning Nyu-Jersi shtatidagi Murray Hill shahrida joylashgan.

Kompaniya tarixi

1883-yilda AT&T Bostonda muhandislik boʻlimiga asos soldi.inglizcha: Mechanical Department); Keyinchalik u dizayn boʻlimi deb oʻzgartirildi (inglizcha: Engineering Department). 1907-yilda Western Electric va AT&T tadqiqot guruhlari Gʻarbiy elektr muhandislik boʻlimiga (Nyu-York) birlashtirildi, ular 1925-yil 1-yanvarda AT&T muhandislik boʻlimi bilan birlashib, Bell Telephone Laboratories, Inc deb nomlangan tadqiqot markazini tashkil qildilar.

1996-yil 30-sentabrda Lucent Technologies AT&T kompaniyasidan chiqib, Bell Labs va Western Electricni oʻz ichiga oladi.

2002-yilda fizik Yan Hendrik Shon 2000-yillarning boshlarida koʻplab tadqiqotlarni soxtalashtirishda ayblanib, Bell laboratoriyasidan ishdan boʻshatildi. Bu kompaniya tarixidagi birinchi bunday fakt edi.

2003-yilda Nyu-Jersi nanotexnologiya laboratoriyasi Myurrey Hillda tashkil etilgan.

2006-yil 1-dekabrda Lucent Technologies Fransiyaning Alcatel kompaniyasi bilan birlashib, Alcatel-Lucentga aylandi. Bell Labs Alcatel-Lucent korporatsiyasining tadqiqot markaziga aylandi.

2008-yilda materialshunoslik va yarimoʻtkazgichlar fizikasi sohasidagi fundamental ilmiy tadqiqotlar cheklanayotgani eʼlon qilindi. Buning oʻrniga, tadqiqot markazi bosh kompaniya Alcatel-Lucent uchun eng katta tijoriy ahamiyatga ega boʻlgan texnologiyalarga eʼtibor qaratadi.

2016-yilda Alcatel-Lucentni sotib olish natijasida Bell Labs Finlandiyaning Nokia kompaniyasi nazoratiga oʻtdi.

Kashfiyotlari va ishlanmalari

Yillar davomida kompaniya radioastronomiya, tranzistor, lazer, kvarts soati, axborot nazariyasi, UNIX operatsion tizimi va C, C++ dasturlash tillari kabi koʻplab inqilobiy texnologiyalarni ishlab chiqdi. Bell Labs olimlari yettita Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan:

• 1937-yil — Klinton Jozef Devisson fizika boʻyicha Jorj Tomson bilan „elektronlarning kristallar diffraktsiyasini eksperimental kashfiyoti uchun“ materiyaning toʻlqin tabiatining birinchi eksperimental isboti boʻlganligi uchun boʻlishdi. Ushbu fundamental ish zamonaviy qattiq elektron elektronikada qoʻllanilishini topdi.
• 1956-yil — Jon Bardin, Uilyam Bredford Shokli va Uolter Xauzer Brattain 1947-yilda tranzistor ixtirosi uchun Nobel mukofotiga sazovor boʻlishdi.
• 1977-yil — Filipp Uorren Anderson Nevill Frensis Mott va Jon Xasbrouk Van Vlek bilan birgalikda „magnit va tartibsiz tizimlarning elektron tuzilishini fundamental nazariy tadqiqotlari uchun“ mukofotini oldi.
• 1978-yil — Arno Allan Penzias va Robert Vudro Uilson Katta portlash nazariyasida mavjudligi oldindan bashorat qilingan kosmik mikrotoʻlqinli fon radiatsiyasini kashf etgani uchun Nobel mukofotining yarmini olishdi. Mukofotning ikkinchi yarmi Petr Leonidovich Kapitsaga topshirildi.
• 1997-yil — Stiven Chu Klod Koen-Tannoudji va Uilyam Deniel Filips bilan „atomlarni lazer nurlari bilan sovutish va ushlab turish usullarini ishlab chiqqani uchun“ fizika mukofotiga sazovor boʻldi.
• 1998-yil — Horst Lyudvig Stormer, Robert Betts Laflin va Daniel Chi Tsui kasr kvant Xoll effektini kashf etganliklari va tushuntirishlari uchun mukofot oldilar.
• 2009-yil — Uillard Boyl va Jorj Elvud Smitga „optik yarimoʻtkazgich sensorlari — CCD massivlarini ishlab chiqish uchun“ fizika boʻyicha mukofotning yarmi berildi.

1930-yillar

• 1933-yilda Karl Yanskiy galaktika markazidan kelayotgan radiotoʻlqinlarni kashf etdi — va radioastronomiyaning asosini yaratdi.