Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy

Abu Ali Hasan ibn Sohib ibn Humayd al-Hofiz ash-Shoshiy
Shaxsiy maʼlumotlar
Vafoti	milodiy 926-yil (hijriy 314-yil) Shosh
Dini	Islom
Tanilgan sohasi	hofiz, muhaddis

Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy (arabcha: أبو علي الحافظ الشاشي — Abu Ali Hasan ibn Sohib ibn Humayd al-Hofiz ash-Shoshiy) — hofiz va muhaddis.

Shoshda tug‘ilib, voyaga yetgan. Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy imom, hofiz, ko‘p yurtlarni kezgan sayyoh boʻlib, ilm talabida Xuroson, Iroq, Shom, Haramayn (Makka va Madina), Yaman, Misrdagi turli tabaqa sohiblari bo‘lgan muhaddislardan hadislar eshitgan.

Iqtibos

Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy hakida Irshād" asari muallifi quyidagicha bayon qilgan:

U Xuroson shayxlarining kitoblarida zikr etilgan katta hofiz edi.

Faoliyati

Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy nafaqat hadislar, balki yuqorida aytilganidek, o‘zi safar qilgan mamlakatlar, shuningdek, katta olimlar, shayxlar to‘g‘risida tarixiy maʼlumotlar qoldirgan. Jumladan, Imom Shofeʼiydan Qur’on haqida quyidagilarni eshitgan: „Uf, uf, Qur’on Allohning kalomidir. Kimki, uni maxluq desa, kofir bo‘ladi (isnodi sahih)“. O‘sha davr­da muʼtaziliylar tomonidan „Qur’on maxluqmi yoki yo‘qmi?“, degan masalada ixtiloflar chiqqan. Imom Shofeʼiydan bu haqda so‘ralganida, u „uf“ tortib, keyin javob bergan.

Al-Halimiyning aytishicha, Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy katta hofiz boʻlib, Xuroson shayxlaridan hadislar yozib olgan. „Tarӣx Bag‘dād“ kitobida Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiyning Xuroson shaharlari va tog‘lari, Iroq, Hijoz, Shom haqida turli maʼlumotlar yozganligi qayd etilgan.

Hadislari

Maʼlumki, Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy al-Jaziraga ham safar qilib, u yerda shayx, faqih, alloma Abu-l-Qosim Umar ibn Muhammad ibn Ikrima ibn Bazriy al-Jazariyga shogird tushgan. O‘z navbatida, Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiydan Abu Ali an-Naysoburiy, Abu Bakr Muhammad ibn aj-Juabiy, Muhammad ibn Ismoil al-Varroq, Abu Bakr Qaffol ash-Shoshiy, Abu Ali Hofiz, Muhammad ibn Muzaffar va boshqalar hadis rivoyat qilganlar. Buyuk alloma Abu Bakr Qaffol ash-­Shoshiy Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiydan quyidagi ha­disni rivoyat qilgan: „Sheʼrni o‘rganinglar, chunki unda hikmat va masallar bordir“.

923-yil (hijriy 311-yil)da Bag‘dodga kelib, Ali ibn Xashram, Ishoq ibn Mansur, Abu Zur’a ar-Roziy, Amir ibn Abdulloh al-Udiy, Muhammad ibn Avf al-Himsiy, Abdo ibn Sulaymon al-Basriy, Iso ibn Gʻiylon, Hubayra ibn al-Hasan Zohid, Muhammad ibn Abdulaziz ad-Daynuriy va boshqalardan hadis ri­voyat qilgan.

Eʼtirof

„Tarӣx Bag‘dād“, „Tabaqāt al-huffāz“, „Tazkira al-huffāz“, „Al-Ansāb“, „Si­yar aʼlām an-nubalā“, „Irshād“ kabi qator arab manbalarida Abu Ali al-Hofiz ash-Shoshiy nomi „al-Hofiz“, deb hurmat bilan tilga olinib, ishonchli muhaddis sifatida eʼti­rof etilgan.

Adabiyotlar

1. Az-Zahabiy. Siyar. „Muassasa ar-risola“, 1985. XIII, 205, 325; XIV, 431;
2. Al-Xatib. Tarӣx Bag‘dād. — Bayrut: „Dor al-kutub al-’ilmiyya“, 1996. VII, 33;
3. N. Muhamedov. Shosh vohasi olimlarining ilmiy-maʼnaviy merosi. — T.: „Toshkent islom universiteti“, 2007. 69.