47 Ursae Majoris b

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

47 Ursae Majoris b (qisqartirilgan 47 UMa b), rasmiy nomi Taphao Thong /təˌpaʊ ˈtɒŋ/, [1] — gazli sayyora va Yerdan taxminan 46 yorugʻlik yili uzoqlikdagi, Katta ayiq yulduz turkumida joylashgan va quyosh tizimidan tashqaridagi sayyora [2]. Uning massasi Yupiternikidan kamida 2,53 marta ogʻirroq.

Nomi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2014 yil iyul oyida Xalqaro Astronomiya Ittifoqi NameExoWorlds ni ishga tushirdi. Bu maʼlum ekzosayyoralar va ularning yulduzlariga tegishli nomlar berish jarayoni [3]. Jarayon yangi nomlar uchun jamoatchilik tomonidan takliflarni ilgari surish va ovoz berishdan iborat edi [4]. 2015- yil dekabr oyida IAU ushbu sayyoraga Thong (taycha: ตะเภาทอง  [tā.pʰāw.tʰɔ̄ːŋ]) nomini tanlashdi [5]. Ushbu nom Tailanddagi Tailand Astronomiya Jamiyati tomonidan taklif etilgan. Taphaothong Tailand xalq ertaklaridagi ikki opa-singildan birining ismi[6].

Kashf qilinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taphao Thong sayyoraning tortishish kuchi yulduzni atrofga tortishi natijasida yulduzning radial tezligidagi oʻzgarishlarni aniqlash orqali kashf etilgan. Bunga Chalavan spektrining Doppler siljishini kuzatish orqali erishildi. Quyoshga oʻxshash yulduz Dimidium atrofida birinchi quyoshdan tashqari sayyora kashf etilgandan soʻng, astronomlar Geoffrey Marcy va R. Poul Butler oʻzlarining kuzatuv maʼlumotlari orqali quyoshdan tashqari sayyoralar belgilarini qidirdilar va tez orada ikkitasini topdilar: Taphao Thong va 70 Virginis b . Taphao Thong kashfiyoti 1996-yilda eʼlon qilingan [7].

Orbitasi va massasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

47 Ursae Majoris tizimidagi sayyoraning orbitalari. 47 UMa b — eng ichki sayyora.

47 Ursae Majoris b oʻz yulduzidan 2,10 AU masofada aylanib, oʻz aylanish davrini yakunlash uchun 1078 kun yoki 2 yil-u 9.5 oy kerak boʻladi[2]. Bu asosiy ketma-ketlik yulduzi atrofida kashf etilgan birinchi uzoq davrli sayyora edi. Bizga maʼlum boʻlgan quyosh tizimimizdan uzoq masofadagi aksariyat sayyoralardan farqli oʻlaroq, 47 Ursae Majoris b orbitasining ekssentriklik darajasi past.

47 Ursae Majoris b ni aniqlash uchun ishlatiladigan radial tezlik usulining cheklovi shundaki, sayyora massasining faqat pastki chegarasini hisoblash mumkin. Hipparcos sunʼiy yoʻldoshi tomonidan oʻtkazilgan dastlabki astrometrik oʻlchovlar sayyora orbitasi koinot tekisligiga 63,1 ° burchak ostida egilganligini koʻrsatadi, bu esa radial tezlik oʻlchovlari bilan belgilangan pastki chegaradan 12 % kattaroq va uning haqiqiy massani bildiradi [8]. Biroq, ishlatilgan maʼlumotlarni qisqartirish usullarini keyingi oʻrganish shuni koʻrsatadiki, Giparcos oʻlchovlari yulduz yoʻldoshlarining orbitalarini yetarli darajada tavsiflash uchun yetarli darajada aniq emas va orbitaning haqiqiy moyilligi nomaʼlum deb hisoblanadi [9].

Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

UMa b ning surati

Sayyoraning katta massasini hisobga olsak, 47 Ursae Majoris b qattiq yuzasiga ega boʻlmagan gaz giganti boʻlishi mumkin. Sayyora faqat bilvosita aniqlanganligi sababli, uning radiusi, tarkibi va harorati kabi xususiyatlari nomaʼlum. Uning massasi tufayli u Yerdan 6-8 marta kuchli tortishish kuchiga ega boʻlishi mumkin. Tarkibi Yupiternikiga oʻxshash va sayyoraning yuqori atmosferasida Yupiterga xos boʻlgan ammiak bulutlari emas balki, suvli bulutlardan iborat boʻlishi mumkin [10].

47 Ursae Majoris b oʻz yulduzining yashash zonasidan tashqarida boʻlsa-da, uning tortishish taʼsiri yashash zonasining tashqi qismidagi sayyoralar orbitasini vayron qiladi[11]. Bundan tashqari, u yerdagi sayyoralarning shakllanishiga salbiy taʼsir koʻrsatgan va har qanday vaziyatda ichki sayyoralarga suv yetkazib berishni kamaytirgan boʻlishi mumkin[12]. Shuning uchun, 47 Ursae Majorisning yashash zonasida joylashgan sayyoralardan kichik va quruq boʻlishi mumkin.

47 UMa b dan yorugʻlik aks etishi va infraqizil emissiyalari, toʻlqinlar taʼsiri bilan birga, sayyora odatdagi yashash zonasidan tashqarida boʻlishiga qaramay, uning atrofidagi orbitadagi har qanday yoʻldoshi yashash mumkin boʻlgan darajada isitishi mumkinligi nazariyasi mavjud [13][14]

Maʼlumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Thai Astronomical Society, Chalawan, Taphao Thong, Taphao Kaew — First Thai Exoworld Names
  2. ↑ 2,0 2,1 „Exoplanet-catalog“. Exoplanet Exploration: Planets Beyond our Solar System. Qaraldi: 2020-yil 15-avgust.
  3. ↑ NameExoWorlds: An IAU Worldwide Contest to Name Exoplanets and their Host Stars.
  4. ↑ „NameExoWorlds The Process“. 2015-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  5. ↑ Final Results of NameExoWorlds Public Vote Released, International Astronomical Union, 15 December 2015.
  6. ↑ „NameExoWorlds The Approved Names“. 2018-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-dekabr.
  7. ↑ R. P. Butler et al. (1996). "A Planet Orbiting 47 Ursae Majoris". Astrophysical Journal Letters 464 (2): L153–L156. doi:10.1086/310102. 
  8. ↑ I. Han; D. C. Black; G. Gatewood (2001). "Preliminary Astrometric Masses for Proposed Extrasolar Planetary Companions". Astrophysical Journal Letters 548 (1): L57–L60. doi:10.1086/318927. 
  9. ↑ D. Pourbaix; F. Arenou (2001). "Screening the Hipparcos-based astrometric orbits of sub-stellar objects". Astronomy and Astrophysics 372 (3): 935–944. doi:10.1051/0004-6361:20010597. 
  10. ↑ D. Sudarsky et al. (2000). "Albedo and Reflection Spectra of Extrasolar Giant Planets". Astrophysical Journal 538 (2): 885–903. doi:10.1086/309160. 
  11. ↑ B. Jones et al. (2005). "Prospects for Habitable "Earths" in Known Exoplanetary Systems". Astrophysical Journal 622 (2): 1091–1101. doi:10.1086/428108. 
  12. ↑ S. Raymond (2006). "The Search for other Earths: limits on the giant planet orbits that allow habitable terrestrial planets to form". Astrophysical Journal Letters 643 (2): L131–134. doi:10.1086/505596. 
  13. ↑ „In Search Of Habitable Moons“. Pennsylvania State University. Qaraldi: 2009-yil 5-may.
  14. ↑ „Stellar Data for 47 Ursa Majoris“. 2009-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-may.
Manba xatosi: <ref> tag with name "Gregory2010" defined in <references> is not used in prior text.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=47_Ursae_Majoris_b&oldid=3772044" dan olindi