Kontent qismiga oʻtish

Kokain tarixi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Joorayeff (munozara | hissa)
571 edits
„История кокаина“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

24-Noyabr 2022, 17:58 dagi koʻrinishi

Kokainni iste'mol qilish tarixi besh ming yildan ko'proq vaqtni oladi[1] va uzoq vaqtdan beri mahalliy buta, koka barglaridan psixostimulyator sifatida foydalangan Janubiy Amerika hindulariga borib taqaladi[2]. Koka barglari Yevropaga Amerikani yevropaliklar uchun kashf etgan birinchi sayohatchilar tomonidan olib kelingan. 1859 yilda ulardan kokain deb nomlangan dori ajratildi, u 20-asrda ikkinchi eng muhim "muammoli dori " ga aylandi (suiiste'mol qilinishi muhim ijtimoiy-iqtisodiy muammo bo'lgan giyohvand moddalar).

Kokain Janubiy Amerikadagi

"Koka" so'zining o'zi Boliviya qabilalaridan birining tilidan olingan. Qadimgi afsonaga ko'ra, mahalliy ayollardan biri yovvoyi hayot kechirgan, buning uchun u o'ldirilgan va tanasi yarmi kesilgan. Tanadan buta o'sib chiqdi, u "Ona Koka"[3] deb nomlangan.

Shimoliy And tog'larining tub aholisi (bu erda tabiiy ravishda o'sadigan buta parvarish qilishni talab qilmaydi va yiliga bir necha marta hosil beradi) " Mama Koku " ni insonni yaxshi ko'radigan va o'z kuchi bilan unga soya soladigan yaxshi ma'buda sifatida hurmat qilishgan[4].

Inka imperiyasida koka maxsus etishtirilgan. Butun hosil imperatorning mulki hisoblangan[3]. Koka barglarini chaynash ruhoniylar, zodagonlar va bir qator davlat tuzilmalarida keng tarqalgan edi[2]. Inklar tog'lardan foydalanmadilar va barcha shoshilinch xabarlar charchoqni engish va chidamlilikni oshirish uchun quritilgan koka barglarini olib ketishgan xabarchilar tomonidan yetkazildi[2]. Jangchilarga uzoq yurishlardan oldin koka barglarining bir qismi berildi, bu harakatni tezlashtirdi va ularga katta masofalarni bosib o'tishga imkon berdi[5][2][6]. Koka barglarini chaynash jarayoni hindular hayotida shu qadar mustahkam o'rnatildiki, u o'ziga xos uzunlik va vaqt o'lchoviga aylandi.

Koka barglari hindular tomonidan dorivor va diniy maqsadlarda, shuningdek, charchoq va ochlikni yo'qotish vositasi sifatida ishlatilgan. O'simlikning tanaga ta'siri natijasida amalga oshirilgan ruhlar dunyosi bilan aloqa tanani va ruhni mustahkamlaydi, deb ishonilgan. Koka o'rim-yig'imi boshlanishidan oldin, hindular " Mama Coca " ni yaxshi kayfiyatda qo'yish uchun bir ayol bilan tunashardi. Shu bilan birga, kuchni oshirish va zavqni uzaytirish uchun o'simlik sharbatining uy sharoitida (tuprik) "eritmasi" erkak jinsiy a'zosiga surtildi[4].

16-asrda, Inka imperiyasi bosib olingandan so'ng, ispanlar koka barglarini chaynashni taqiqlashga harakat qilishdi, ammo mahalliy aholining ommaviy noroziligi va koka butalariga kirishni cheklashning iloji yo'qligi sababli, taqiqdan voz kechishga to'g'ri keldi. 1575-yildan boshlab evropaliklar koka barglari savdosini to'liq nazorat qilishdi. Perudagi evropaliklarning 82% u yoki bu sohada tugadi[7]. 1567-yilda Lima Ikkinchi Kengashi koka chaynashni butparastlik marosimi deb tan olib, uni taqiqlaganida, mashhur huquqshunos Xuan de Matienzo (hindlarning qattiq ekspluatatsiyasi tarafdori va koka etishtirish uchun lobbist) o'sha yili shunday deb e'lon qildi: " Agar koka yo'q, Peru ham bo'lmaydi ”[8], chunki koka Peru vitse-qirolligi va shunga mos ravishda Ispaniya imperiyasi uchun eng muhim daromad manbalaridan biri edi.

Diego de Robles (1570-yillar) Peru haqidagi ma'ruzasida: " And kokasi hindular uchun juda zararli ... undan ko'p odamlar halok bo'ldi ", deb yozgan edi, bu noqulay sharoitlarda o'sadigan koka yig'ishda juda yuqori o'limga ishora qiladi. inson hayoti uchun, bu hindlarning yuqumli kasalliklar tomonidan ommaviy mag'lubiyati tufayli yuzaga kelgan, ularning tashuvchilari, qoida tariqasida, chivinlar edi[9]. Rasmiy Fernando Santillanning Ispaniya qiroliga bergan hisobotida ham xuddi shunday deyilgan, u Inkalar davrida koka etishtirish hamma joyda keng tarqalmagani, u faqat Inkaning o'zi va bir qator yuqori martabali amaldorlar uchun yig'ib olinganligi haqidagi ma'lumotni keltirgan. encomendero ispanlari hindularni koka o'sadigan joylarga uni yig'ish va yig'ib olish uchun hayday boshladilar[10], ya'ni Ispaniya istilosi bilan mahalliy aholi orasida kokadan ommaviy foydalanish boshlandi.

Peruda kokadan foydalanish Ispaniya hukumati tomonidan qonuniylashtirilgach, barglarning bir qismi ishchilarga kuniga 3-4 marta, qisqa dam olish vaqtida iste'mol qilish uchun tarqatildi[4]. Katolik cherkovi daromadlar ustidan nazoratni o'z zimmasiga oldi[7]. 1539-yilda Kuzko yepiskopi har bir yangi koka hosili uchun majburiy 10% soliqni joriy qildi[11]. Bu vaqtga kelib, o'zgartirilgan Ispaniya qonunchiligi yangi konkistador yer egalariga 15-asrda Inka hindulari tomonidan yaratilgan deyarli barcha yirik koka plantatsiyalarini egallashga imkon berdi[7].

Ilmiy manbalarda koka haqida birinchi eslatma 1708-yilga to'g'ri keladi va nemis botaniki Hermann Boerhaave ("Institutions Medicae")[7] ga tegishli.

18-asr davomida Evropada koka obro'si barqaror ravishda o'sib bordi. 1814-yilda Britaniyaning "Jentlmen jurnali" olimlarni o'simlikni o'rganish bilan shug'ullanishga chaqirdi, shunda "odam oziq-ovqat o'rniga koka ishlatishi mumkin, vaqti-vaqti bilan bir oy davomida kerak bo'lganda ovqatlanishni to'xtatadi"[4].

1821-yilda shifokor va Peru prezidenti Ipolito Unanue Nyu-Yorkda hisobot o'qib chiqqandan so'ng, kokaning xususiyatlari Qo'shma Shtatlarda ma'lum bo'ldi[12]. Evropada 1850-yilgacha kokadan foydalanish juda cheklangan edi[5][6].

Ko'pgina evropalik olimlar faol koka alkaloidini ajratish uchun kurashdilar. 1855-yilda buni birinchi bo'lib nemis kimyogari Fridrix Gaedke ( nemischa: Friedrich Gaedcke ). Olingan alkaloid C 32 H 20 NO 8 eritroksilin ( eritroksilin ) deb nomlanib, uning batafsil tavsifini "Archiv der Pharmazie" jurnalida e'lon qildi.

Kokainni kashf qilish va ommalashtirish

1856-yilda "Novara" fregatida dunyo bo'ylab sayohat qilgan olim doktor Karl Sherzer 1859-yilda Perudan koka barglari sandiqini olib kelishni Voler laboratoriyasiga topshirdi va u kimyogar Ниман, Альберт (химик) [Альберту Ниману; Albert Niemann (Chemiker)] ) topshirildi. Albert Niemann ) Germaniyaning Göttingen universitetidan[13]. Alkaloidni tozalash jarayonini ishlab chiqdi va takomillashtirib, uni kokain[6] deb nomladi. Kokain mumi ham olindi - C 66 H 66 O 4 va boshqa bir qator mahsulotlar. Niemann o'zining jarayonini bosqichma-bosqich o'zining "Koka barglari tarkibidagi yangi organik asos to'g'risida" ( nemischa: Über eine neue organische Base in den Cocablattern ). Asar 1860-yilda nashr etilgan va unga doktorlik unvonini bergan[14]. Nieman boshlagan ishni oxiriga etkazmay vafot etdi. Maisch va Uilyam Lessenning tadqiqotlari (inglizcha: Maisch, William Lessen ) aniq formulani aniqlash imkonini berdi: C 17 H 21 NO 4 . Kokainning to'liq sintezi 1897-yilda Richard Wilstetter tomonidan Eynxorn[15] laboratoriyasida amalga oshirilgan.

1859-yilda italiyalik shifokor Paolo Mantegazza Perudan koka barglari bilan qaytib, ular bilan tajriba o'tkaza boshladi, bu haqda u avval Milan matbuotida, so'ngra "Kokaning gigienik va tibbiy afzalliklari" kitobida e'lon qildi. Barglarni chaynashda paydo bo'lgan his-tuyg'ularni tasvirlab, muallif o'simlikdan "til va gazlardagi blyashka bilan kurashda, shuningdek, tishlarni oqartirishda" foydalanish mumkinligini taklif qildi[13].

Alphonse Mucha tomonidan 1897-yil "Inca sharobi" reklama litografiyasi (212 x 77 sm)

Ushbu tibbiy va yaqin tibbiy nashrlarning ta'siri ostida Evropada koka barglarida damlamani o'z ichiga olgan tonik ichimliklar paydo bo'la boshladi. Koka o'z ichiga olgan birinchi toniklar va vinolar 1860-yillarda Frantsiyada paydo bo'lgan. Ular uchun moda tezda butun Evropaga tarqaldi. Bu ichimliklar har bir porsiyada (stakanda) 3 dan 160 milligrammgacha faol alkaloid (kokain) bo'lishi mumkin. Koka barglari sharoblari odatda har stakanda 35 dan 70 milligrammgacha kokainni o'z ichiga oladi. Ko'rsatkichlarning bunday tarqalishi nafaqat retseptlardagi farqlarga, balki barglardagi faol alkaloidning haqiqiy tarkibiga ham bog'liq bo'lib, ular massasining 0,1 dan 1,5% gacha bo'lishi mumkin edi[16] :290 . 1863-yilda nashr etilgan P. Mantegazza kimyogari Anjelo Mariani " Mariani sharobi" ( Mariani sharobi ) deb nomlangan sharob ishlab chiqarishni boshladi, bu koka barglarida damlamaning bir turi bo'lib, unda spirtli ichimliklar erituvchi bo'lib, barglardan kokainni chiqarishga yordam beradi (o'rtacha 6 dona). untsiya uchun mg )[17]. 18 untsiyali shisha sharob retsepti ikki untsiya koka barglarini talab qildi [16] :290 . Rim papasi Leo XIII hamma joyda o'zi bilan bir shisha Mariani kokain sharobini olib yurgan. U ichimlik yaratuvchisi Anjelo Marianini Vatikanning Oltin yulduzi bilan taqdirladi [18]. Marianining o'zi iste'molchilar, shu jumladan siyosatchilar, aktyorlar va "Yevropa qirollik oilalariga xizmat qilgan deyarli barcha shifokorlar" dan 13 jildlik minnatdorchilikni nashr etishga tayyorligini aytdi[19].

1879-yildan boshlab , V. tajribalaridan so'ng. TO. Anrepa Würzburg universitetida[20] kokainni anesteziyada qo'llash imkoniyatlari bo'yicha tadqiqotlar boshlandi. Karl Koller kokainni oftalmologiyada qo'llashni boshladi, Heinrich Quincke kokainni umurtqa pog'onasini davolashda anestetik sifatida ishlatdi[13] [21].

Kokain bilan vino

1883-yilda Teodor Aschenbrandt ( nemischa: Theodor Aschenbrandt ) kokainni Bavariya armiyasidan foydalanishni tavsiya qildi va u manevrlar paytida askarlarning chidamliligini oshirishini aniqladi. Aschenbrandtning kuzatuvlari bo'yicha nashr etilgan ma'ruza muammoga umumiy tibbiyot hamjamiyatining e'tiborini tortdi; Zigmund Freyd unga qiziquvchilar orasida edi. 1884-yilda Freyd kokainning psixostimulyatorlik xususiyatlari bo'yicha tadqiqotlarni boshladi, uning klinik ta'sirini birinchi qo'ldan sinab ko'rdi. U kokainni depressiya, turli nevrozlar, sifilis, alkogolizm, morfinga qaramlik, jinsiy kasalliklarni davolovchi vosita sifatida targ'ib qilgan maqolasini ("Über Coca") nashr etdi va o'zining psixoterapevtik amaliyotida kokaindan faol foydalana boshladi. Kokain, Freyd yozganidek, sabab bo'ladi:

1869-yilda koka Nyu-Yorkka yo'l oldi: o'simlikning birinchi urug'lari Kew Gardens bozorlariga etib keldi. 1876-yilda koka barglari sport dopingining bir turiga aylandi: 1885-yilgacha britaniyalik poygachilar barglarni yo'lda chaynashdi va shu bilan yaxshilangan natijalarga erishdilar[7]. 1880-yillardan beri kokain anesteziyani inqilob qildi[20] va shifokorlar tomonidan o'ziga xos panatseya sifatida qabul qilindi: bozorda kokain bo'lgan yuzlab dorilar paydo bo'ldi; ular travmatologiya, ginekologiyada qo'llanila boshlandi; og'riq bilan bog'liq bir yo'l yoki boshqa deyarli barcha kasalliklar uchun bir chora sifatida e'lon[15][20]. Kokain "bolalar sog'lig'ini yaxshilash uchun", "miya uchun oziq-ovqat" va umuman "barcha holatlar uchun" vosita sifatida tavsiya etilgan. Kokainni yuborishning yangi usullari mashhur bo'la boshladi: intranazal va tomir ichiga yuborish, bu an'anaviy og'iz va inhalatsiya usullari bilan solishtirganda uning biologik mavjudligini sezilarli darajada oshirdi. Ba'zida kokain o'z ichiga olgan mahsulotlar atropin, fizostigmin, morfin kabi agonistlar bilan chiqariladi. O'sha davrdagi pichan isitmasi va astmaga qarshi ba'zi dorilar tarkibida kokaindan boshqa hech narsa yo'q edi[16] :292. Eng yirik farmatsevtika kompaniyalari kokain ishlab chiqarish bilan shug'ullangan: Merck, Le Pharmacie Centrale de France, Parke-Davis[20] . Ikkinchisi kokainni turli shakllarda sotishni boshladi, shu jumladan igna bilan kelgan tomir ichiga yuborish eritmasi[22]. Kompaniyaning reklamasida mahsulot "ovqatingizning o'rnini bosadi, qo'rqoqni jasur qiladi, jim - notiq ... azob-uqubatni og'riqsiz qiladi". 1900-yilda Qo'shma Shtatlarda kokain eng ko'p sotiladigan dorilarning beshtaligiga kirdi[17].

Kokain bilan Coca-Cola reklamasi, 1900-yil

1885-yilda Jon Pembertonning ixtirosi, kokain bo'lgan gazlangan Coca-Cola ichimligi bozorga kirdi. Ushbu ichimlikning tarkibiga koka barglari va kola yong'oqlari kiritilgan, bu ichimlikning nomiga sabab bo'lgan. 1906-yilda Qo'shma Shtatlarda "Oziq-ovqat va dori vositalarining tozaligi to'g'risida" federal qonun qabul qilingandan so'ng ( Eng. ), kokain ichimlikdan butunlay olib tashlandi; ogohlantiruvchi tarkibiy qism sifatida faqat kofein saqlanib qoldi[23].

Moskvada nemis kokaini dorixonalarda sotilgan[5]. 20-asrning boshlarida Tennessi shtatining Memfis shahrida kokain oddiy dorixonalarda sotilgan va paket o'lchamiga qarab 5 dan 10 sentgacha bo'lgan. Missisipi qirg'oqlari bo'ylab ishchilar kokainni ogohlantiruvchi vosita sifatida ishlatishgan, oq tanli ish beruvchilar hamma joyda qora tanlilarni undan foydalanishga undashgan[24]. "Uning rag'batlantiruvchi va yoqimli xususiyatlari Amerika milliy xarakterini o'zining tashabbuskorligi, shijoati, cheksiz faolligi va cheksiz nekbinligi bilan mustahkamlashga xizmat qiladi[19] yozgan psixolog Ronald Sigel.

"Kokain vahimasi" va kokainni taqiqlash

Kokainning giyohvandlikka olib kelishi haqidagi birinchi xabarlar 1880-yillarning oxirida paydo bo'lgan; ammo, AQSh jamoatchiligi bu haqda faqat 20-asrning boshlarida xavotirda edi. Mamlakatni keyinchalik ta'kidlanganidek, ijtimoiy va irqiy ohanglarga ega bo'lgan "kokain vahima" qamrab oldi[19]. Bu yerda 1900-yilda kokainga qarshi kampaniya boshlangan. Uch yil o'tgach, Journal of Pharmacy "kokain foydalanuvchilarining ko'pchiligi qimor o'yinchilari, bohemlar, yuqori va quyi tabaqadagi fohishalar, tungi yuk tashuvchilar va yuk tashuvchilar, o'g'rilar, reketlar, sutenyorlar va noaniq maoshli ishchilar"[19], deb asossiz da'vo qildi. Bu preparatni ommaviy ishlab chiqarishning rivojlanishiga ta'sir qilmadi. 1910-yilda Amsterdamda asosiy ishlab chiqarish kompaniyalari - Merck, Sandoz va Hoffmann-La Roche sa'y-harakatlari bilan Kokain ishlab chiqaruvchilari sindikati deb nomlangan birinchi kokain karteli yaratildi[4]  va uning mavjudligi keng jamoatchilikdan sir tutilgan. Bir necha yil o'tgach, Yava orolida Gollandiya koka plantatsiyalari egalari tomonidan raqib sindikat tashkil etildi[3].

Ayni paytda Amerika matbuotida kokainga qarshi kampaniya kuchaydi. 1914-yilda doktor Kristofer Kox (inglizcha: Christopher KochPensilvaniya farmatsevtlar jamiyati vakili Kristofer Kox matbuotda ta'kidlaganidek, "janubdagi oq tanli ayollarga qilingan hujumlarning aksariyati kokainning negr miyasiga ahmoqona ta'sirining bevosita natijasidir"[19]. Ushbu ommaviy isteriya ortida oq tanli aholining negr tartibsizliklari ehtimolidan qo'rquvi bor edi. "Kokain qandaydir g'ayritabiiy kuch, o'ziga xos ayyorlik va mahorat bergani haqida mish-mishlar bor edi ... Bu xayollar kokainning haqiqiy ta'siri bilan emas, balki oq tanlilarning qo'rquvi bilan bog'liq edi va ular zulmni kuchaytirishning yana bir sababi edi. qora tanlilar”[19], — deb yozgan Д. Мусто(ingl.)oʻzb. . 1912-yilda kokain Opiy konventsiyasida (Gaaga konventsiyasi (de La Haya)[12] ) boshqa giyohvand moddalar qatorida ko'rib chiqilgan. Ma'lum bo'lishicha, bu o'limga olib keladigan moddadir: faqat AQShda o'sha vaqtga qadar 5 ming kishi o'lim bilan bog'liq edi. uning foydalanish bilan[7] 1914-yilda, Harrison Narkotik soliq qonun jiddiy Qo'shma Shtatlarda kokain tarqatish cheklab , u rasman dori deb e'lon qilindi va 1922-yilda noqonuniy[25].

XX asrning ikkinchi yarmi - XXI asr boshlari

1963-yilda koka va kokain Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan taqiqlangan moddalar ro'yxatiga kiritilgan. Shunga qaramay, preparatni turli xil modifikatsiyalarida qo'llash faqat o'sdi. 1970-yillarda matbuot Janubiy Amerikadagi "kokain epidemiyasi" haqida gapira boshladi. Dorining bazuka deb ataladigan yangi chekish navi bu yerda keng tarqaldi. Peru farmakologlari birinchi bo'lib uning xavfi haqida gapirishdi; Giyohvand moddalarga qaram bo'lganlar ( ispancha: basuco pastaleros ), ular doimiy chekish orqali o'zlarini aqldan ozish va ko'pincha o'limga olib kelishadi[25].

1976 va 1980-yillar oralig'ida Qo'shma Shtatlarga import qilinadigan kokain miqdori ikki baravar ko'paydi. Kokain narxi qisman Boliviyadagi davlat to'ntarishi ( Markaziy razvedka boshqarmasi tomonidan ilhomlantirilgan, ko'pchilik ishongan) tufayli keskin tushib ketdi. 1982-yil oktyabr oyida Prezident Ronald Reygan rasman kokainga qarshi urush e'lon qildi va "bu giyohvandlik tahdidini yo'q qilish uchun zarur bo'lgan hamma narsani qilishga" qat'iy qarorini e'lon qildi[25]. Bu ko'rinadigan natijalarga olib kelmadi.

Kokain ishlatgan tarixiy shaxslar

Kokain an'anaviy ravishda yuqori jamiyat va bohem dorisi hisoblanadi[26][27] va 19 va 20-asrlarning ko'plab mashhurlari tomonidan ishlatilgan. Garchi kokainni iste'mol qilish Viktoriya davrining oxirida ijtimoiy illat deb hisoblangan bo'lsa-da, qirolicha Viktoriyaning o'zi[28] va yosh Uinston Cherchill[29] uni o'z ichiga olgan mahsulotlardan foydalanganliklari haqida xabarlar mavjud. Ulysses S. Grant, o'z xotiralari ustida ishlayotganda har kuni "kokain sharobidan" foydalangan[19]. Zigmund Freyd 1884-yilda kokainning psixostimulyator xususiyatlari bo'yicha tadqiqotlarni boshladi, uning klinik ta'sirini o'z tajribasida sinab ko'rdi[30]. U eyforiya va "jinsiy organlarni ogohlantiruvchi ta'sir" haqida ishtiyoq bilan yozgan, "Über Coca" inshosini nashr etgan, ammo do'stlaridan biri haddan tashqari dozadan vafot etganida, kokainga bo'lgan munosabatini o'zgartirgan[31]. "Amerika jarrohligining otasi" deb ataladigan Uilyam Xelsted kokainning anestetik xususiyatlarini boshdan kechirdi, giyohvandlikka aylandi; qutulmoqchi bo‘lib, umrining oxirigacha ishlatgan morfinga o‘tdi[32] .

1909-yilda Ernest Shaklton o'zi bilan Antarktidaga Forced March kokain tabletkalarini olib ketdi.

Aleksandr Vertinskiy "Aziz uzoq" xotiralar kitobida kokain haqida gapirdi [33] .

Jurnalistlar tomonidan kokain iste'mol qilishda bir necha bor ayblangan Jorj Bush o'z intervyusida giyohvand moddalarni iste'mol qilishni o'zining xatosi deb atadi[34]. Diego Maradona kokain iste'mol qilgani uchun diskvalifikatsiya qilindi, kokain saqlashda ayblandi[35][36][37][38].

Manbalar

  1. ↑ Kaye A.D., Weinkauf J.L. „The cocaine-addicted patient“,. Perioperative Addiction: Clinical Management of the Addicted Patient. New York: Springer New York, 2012. ISBN 978-1-4614-0169-8. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Марлин Добкин де Риос.. Растительные галлюциногены, 5000 экз, КСП, 1997. ISBN 5-88694-035-9. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Karch 2005.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 „The History Of Cocaine“. www.a1b2c3.com. 2010-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Кокаин. История. Способы употребления. Механизмы действия кокаина. Психическая и физическая зависимость.“. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 29-sentyabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Веселовская Н. В., Коваленко А. Е.. Наркотики. Свойства, Действие, Фармакокинетика, Метаболизм. Пособие для работников наркологических больниц, наркодиспансеров, химико-токсикологических и судебно-химических лабораторий. Москва: Триада-Х, 2000 — 75—76 bet. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 „Cocaine Timeline“. www.myaddiction.com. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  8. ↑ Juan de Matienzo de Peralta. «Gobierno de Perú»
  9. ↑ Coleccion de Documentos ineditos de Indias. Tomo XI. — Мадрид, 1869, стр. 40
  10. ↑ Fernando de Santillan. „Relacion del origen, descendencia, politica y gobierno de los inca (1555)“. 2012-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 2-noyabr.
  11. ↑ „Drug that spans the ages: The history of cocaine“. The Independent (UK) (2006). 2010-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 29-sentyabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Cocachasqui - Cronología Cocachasqui coca Perú Peru coke cocaine drugs drogas cocaina drug peace“ (es). 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-yanvar.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Ида Гадаскина. „Яды — вчера и сегодня“. 2011-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 13-oktyabr.
  14. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named nie1860
  15. ↑ 15,0 15,1 Орехов 1955.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Committee for the Substance Abuse Coverage Study, Institute of Medicine. Treating Drug Problems. Washington, D. C.: National Academies Press, 1992. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Myers R. L.. The 100 Most Important Chemical Compounds: a reference guide. London: Greenwood Press, 2007 — 88—91 bet. ISBN 978–0–313–33758–1. 
  18. ↑ „Leo XIII on coke“. www.cocaine.org. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 Bernardo Alexander Attias. „Cocaine“. St. James Encyclopedia of Pop Culture (2002). 2010-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Hurtado J. „History of cocaine. Cocaine the Legend“ (en). 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  21. ↑ П. Ю. Столяренко. „История обезболивания в стоматологии“. www.critical.ru. 2014-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  22. ↑ „Parke-Davis injection kit“ (en). www.cocaine.org. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  23. ↑ „«Кока-Кола» — история успеха“. 2010-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 31-oktyabr.
  24. ↑ Barlow, William. «Looking Up At Down»: The Emergence of Blues Culture. Temple University Press (1989), p. 207. ISBN 0-87722-583-4.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Bernardo Alexander Attias. „Cocaine. Page 2“. St. James Encyclopedia of Pop Culture (2002). Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  26. ↑ Джонатан Даффи. „Знаменитости предпочитают кокаин“ (ru). BBC. 2014-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-yanvar.
  27. ↑ Роман Уколов. „Русские яппи любят "кокс"“. Независимая газета. 2011-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-yanvar.
  28. ↑ „The Pleasures of Cocaine“. 2013-yil 9-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 19-iyun.
  29. ↑ „BBC News Magazine: 100 years of the war on drugs“. 2015-yil 24-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 11-yanvar.
  30. ↑ „Freud and Cocaine“. www.artandpopularculture.com. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  31. ↑ „Famous Users“. www.thegooddrugsguide.com. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  32. ↑ „Notes on John Halsted“. www.ncbi.nlm.nih.gov. 2021-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  33. ↑ „Александр ВЕРТИНСКИЙ: «Дорогой длинною…»“ (ru). moles.ee (2004-yil 19-sentyabr). 2013-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-yanvar.
  34. ↑ „О Буше написали еще одну биографию, припомнив ему кокаин и спиртное“ (ru). Lenta.ru (2004-yil 7-sentyabr). 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-yanvar.
  35. ↑ „Viaje al fondo de Maradona“ (es). elmundo.es (1996-yil 22-sentyabr). 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 26-dekabr.
  36. ↑ „Diego Maradona sale de otro round en la dura pelea contra la adicción y el fantasma de la muerte“ (es). perfil.com (2007-yil 29-mart). 2011-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 13-aprel.
  37. ↑ „Марадона третий раз попался на допинге“ (ru). Спорт-Экспресс (1997-yil 30-avgust). 2014-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 13-aprel.
  38. ↑ „Dio positivo el control antidoping a Diego Maradona“ (es). Clarin. 2011-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 13-aprel.

Adabiyot

  • Steven B. Karch.. A Brief History of Cocaine, 2, CRC Press, 2005. ISBN 9781420036350. 
  • Орехов А. П.. Химия алкалоидов, 2-е, дополненное и переработанное, Москва: Издательство Академии наук СССР, 1955 — 153—154 bet. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kokain_tarixi&oldid=3310088" dan olindi