Transiordaniya amirligi
| Transiordaniya amirligi arabcha: إمارة شرق الأردن Imārat Sharq al-Urdun Millatlar Ligasi mandati Falastin mandati ostida boshqariladi | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 Amirlik tomonidan boshqariladigan mintaqa | |||||||||
| Poytaxti | Amman | ||||||||
| Til(lar)i | Arabcha | ||||||||
| Tarixiy davr | Urushlararo davr | ||||||||
| Boshqaruv shakli | Mutloq monarxiya | ||||||||
| Sulola | Hoshimiylar | ||||||||
| Amir | |||||||||
| - 1921—1946-yillar | Abdulloh I | ||||||||
| Rezidentlar | |||||||||
| - 1921-yil | Albert Abramson | ||||||||
| - 1921-yil | T. E. Lourens | ||||||||
| - 1921—1924-yillar | Sent-Jon Filbi | ||||||||
| - 1924—1939-yillar | Genri Fortnem Koks | ||||||||
| - 1939—1946-yillar | Alek Kirkbrayd | ||||||||
| Tarix | |||||||||
| - Qohira konferensiyasi | 1921-yil mart | ||||||||
| - Tashkil etilgan | 1921-yil 11-aprel | ||||||||
| - Mustaqillik eʼlon qilinishi | 1923-yil 25-aprel | ||||||||
| - Angliya-Transiordaniya shartnomasi | 1928-yil 20-fevral | ||||||||
| - Qirollik deb eʼlon qilinishi | 1946-yil 22-mart | ||||||||
| - To‘liq mustaqillik | 1946-yil 25-may | ||||||||
.svg){kind=small}
Transiordaniya amirligi (arabcha: إمارة شرق الأردن Imārat Sharq al-Urdun; inglizcha: Emirate of Transjordan; Rasmiy: Amirate of Trans-Jordan) — 1921-yil aprelda Qohira konferensiyasidan keyin (1921) tuzilgan Britaniya protektorati. Amirlikni Hoshimiylar sulolasi boshqargan, u qo‘shni Iroqda ham hukmronlik qilgan. Rasmiy ravishda bu hudud Britaniyaning Falastin mandati tarkibiga kirgan, ammo butunlay muxtoriyat edi[1]. 1946-yilda amirlik Transiordaniya Hoshimiylar Qirolligi deb nomlangan mustaqil davlatga aylandi. Abdulloh I podshoh etib tayinlandi. 1949-yilda Arab-Isroil urushi va yangi konstitutsiya qabul qilingandan soʻng Abdulla I davlat nomini Iordaniya Hoshimiylar Qirolligiga oʻzgartirdi[2].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tarixidan oldin[tahrir | manbasini tahrirlash]
Usmonlilar imperiyasi davrida Transiordaniyaning katta qismi Suriya viloyati tarkibiga kirgan[3]. Mamlakatning shimoliy qismi anʼanaviy ravishda Suriya bilan, janubiy qismi esa Arabiston yarim oroli bilan chegaradosh.
Birinchi jahon urushi paytida Transiordaniya hududida janglar boʻlib oʻtdi. Makka sharifi Husayn ibn Ali ingliz zobiti T. E. Lourensning yordami bilan Usmonlilar imperiyasining magʻlubiyati va qulashiga hissa qoʻshgan muvaffaqiyatli qoʻzgʻolon uyushtirdi.
Britaniya nazoratining oʻrnatilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sayks-Pikoning maxfiy kelishuviga koʻra, kelajakdagi Transiordaniya hududi Buyuk Britaniyaga oʻtkazildi[4]. Huquqiy jihatdan nazoratni topshirish Millatlar Ligasi tomonidan chiqarilgan Britaniyaning Falastin uchun mandati bilan belgilandi.
Chegaralari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Transiordaniyaning maydoni taxminan 42 000 km² edi.
Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jami aholisi 240 ming kishi boʻlib, shundan 220 mingga yaqini musulmon va nasroniylar, 10 ming arab va 10 ming kavkazliklar, shuningdek cherkeslar edi[5][6]. 1877—1878-yillardagi rus-turk urushidan keyin Turkiya hukumati tomonidan u yerga koʻchirilgan.
Infratuzilmasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qohira-Bag‘dod havo yo‘nalishi amirlik hududidan o‘tgan va Ammanda aerodrom mavjud edi.
Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
1924—1925-yillardagi davlat daromadlari: 217 000 Misr funti va Buyuk Britaniyaning hissasi (1923—1924-yillarda 150 000 Misr funti) edi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Wasserstein, Bernard (2004). Israel and Palestine: Why They Fight and Can They Stop?. Profile Books. ISBN 1-86197-534-1
- Avi Shlaim. "Lion of Jordan"(aniqlanmagan). — Allen Lane, 2007.
- Lewis, B. Dějiny Blízkého východu. Nakladatelství Lidové noviny, Praha, 1997, 384 s. ISBN 978-80-7106-926-3
- Sachar, H.M. Dějiny Státu Izrael. Regia, Praha, 1998, 768 s. ISBN 80-902484-4-6
- Schubert, K. Dějiny Židů. NS Svoboda, Praha, 2003, 132 s. ISBN 80-205-1036-2
- Renon, Alain. Géopolitique des états du monde(frans.) / Editions Complexe. — 1996. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISBN 978-2870276235.
- Kauffer, Rémi. La saga des Hachémites(frans.) / Stock. — 2009. — Andoza:Бсокр. — ISBN 978-2234059788.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Wright, Esmond. Abdallah's Jordan: 1947-1951(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — 1951. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- ↑ „Transjordan, the Hāshimite Kingdom, and the Palestine war“ (en). britannica.com.
- ↑ Y. Ben Gad (1991) p 105.
- ↑ Peter Gruber, (1991) Historical Dictionary of the Hashemite Kingdom of Jordan p 45-46.
- ↑ Reem Khamis-Dakwar, Karen Froud. Perspectives on Arabic Linguistics XXVI: Papers from the annual symposium on Arabic Linguistics. New York, 2012(ingl.). — Andoza:Нп3, 2014. — Andoza:Бсокр. — ISBN 9027269688.
- ↑ „The Circassians — Rough Guides | Rough Guides“. 2015-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-oktyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Jordan — History: The making of Transjordan, история Трансиордании на официальном сайте короля Хусейна
- U.S. Library of Congress country study[oydinlashtirilsin]
- Transjordan countrystudies.us
- worldstatesmen
- Nordisk Familjebok, Uggleupplagan, bind 38 (1926); sp. 928—929; opslag: Transjordanien
- Enciclopèdia de l’Islam, X, 955 i 956
- http://www.pm.gov.jo/arabic/index.php?page_type=pages&part=1&page_id=124 история Трансиордании на официальном сайте премьер-министра Иордании(ar.)