Tojikistonda din erkinligi

Tojikistonda din erkinligi — Tojikiston konstitutsiyasida belgilangan. Mamlakat qonun bilan dunyoviy hisoblanadi. Biroq, soʻnggi yillarda diniy erkinlikka boʻlgan hurmat pasayib, ayrim tashvishlarni keltirib chiqardi.

Tojikiston siyosati islom ekstremizmi bilan bogʻliq xavotirni aks ettirib bergan edi, bu esa aholining koʻp qismiga tegishli hisoblanadi. Hukumat diniy muassasalar faoliyatini ochiqdan-ochiq siyosatga aylanib qolmasligi uchun faol nazorat qiladi. Tojikiston Taʼlim vazirligi siyosatiga koʻra, qizlarning davlat maktablarida hijob oʻrashlari taqiqlangan. Hukumat roʻyxatga olish jarayonidan ayrim tashkilotlarning diniy faoliyatiga toʻsqinlik qilish uchun foydalanadi. Ayrim diniy tashkilotlar va shaxslar hukumat organlari tomonidan taʼqiblar, vaqtinchalik hibsga olishlar va soʻroqlarga duch kelishadi. Tojikiston hukumati, jumladan prezident Imomali Rahmon faol dunyoviylik siyosatini eʼlon qilishda davom etmoqda.

Diniy demografiyasi

Gʻarb mamlakatlari, Koreya, Hindiston va boshqa mamlakatlardan kelgan xristian missionerlari oz sonli boʻladi. Avvalroq DRA mustaqillikka erishgandan beri nasroniylikni qabul qilganlar sonini 3000 kishigacha hisoblagan edi. Ushbu hisobot qamrab olgan davrda islomiy missionerlar guruhlari ham mamlakatga tashrif buyurdi.

Huquqiy va siyosiy asos

Tojikiston konstitutsiyasi diniy eʼtiqod erkinligini taʼminlaydi va hukumat amalda bu huquqni umuman hurmat qiladi, biroq hukumat diniy muassasalar faoliyatini ochiqdan-ochiq siyosiy boʻlib qolmasligi yoki „ekstremistik tendentsiyalarni“ qoʻllab-quvvatlamasligi uchun nazorat qiladi va baʼzi mahalliy maʼmuriy idoralar „dunyoviy davlat“ atamasini hukumatdan dinga nisbatan tarafkashlikni talab qilish uchun talqin qiladi.

Qonuni Jumhurii Tojikiston „Dar borai din va tashkilothoi dini“ 1-dekabr 1994-yil qonun qabul qilgan. Qonun fuqarolarning oʻz dinini tanlash va oʻzgartirish va oʻzi xohlagan dinga eʼtiqod qilish huquqini beradi. Qonun shuningdek, shaxslarning prozelitizm huquqini ham himoya qiladi. Qonun diniy erkinlikni himoya qiladi, lekin amalda hukumat, jumladan Tojikiston adliya tizimi ham qonunni har doim ham kamsitmasdan qatʼiy tatbiq etavermas edi.

Diniy erkinlikni cheklash

Hukumat „Hizb ut-Tahrir“ ekstremistik islomiy siyosiy tashkilotini taqiqlaydi va uning aʼzolari qoʻporuvchilik uchun hibsga olinadi va qamoqqa olinadi.

DRA diniy guruhlarni roʻyxatdan oʻtkazishni rad etmagan boʻlsada, hujjatlar yoʻqligi yoki boshqa texnik sabablarga koʻra baʼzi arizalarni qabul qilishdan bosh tortdi. Mahalliy hokimiyat organlari baʼzi hollarda ayrim guruhlar tomonidan faoliyatni oldini olish uchun roʻyxatga olish talabidan foydalanadilar. Hukumat aniq diniy guruhlarni taqiqlamaydi yoki ularni rad etmaydi. Baʼzi diniy rahbarlar  din toʻgʻrisidagi yangi qonun loyihasi qabul qilingunga qadar yangi roʻyxatga olishlarga amalda moratoriy qoʻyilganligini daʼvo qilishdi.

Diniy erkinlikni suiisteʼmol qilish

Tojikiston hukumatining xabar berishicha, 2006-yilda 61 kishi XT aʼzosi sifatida hibsga olingan va sudlangan. XT aʼzolari 12 yilgacha qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin. Baʼzilar hukumat oʻz muxolifatini, jumladan ziyolilar va oʻqituvchilarni hibsga olish uchun HT yorligʻidan foydalangan, deya taxmin qilishdi.

Diniy erkinliklarni takomillashtirish va ijobiy oʻzgarishlar

Asta-sekin rasmiylar 2001-yilda Dushanbe meriyasi tomonidan masjidlarda ovoz kuchaytirgichlardan foydalanishga qoʻyilgan taqiqlarni toʻxtatdi. Taqiqlar hech qanday markaziy koʻrsatmaga asoslanmagan koʻrinadi. Dushanbe shahar hokimiyati masjidlarga ovoz kuchaytirgichlardan foydalanishga ruxsat berdi, agar ovoz masjidning ichki qismiga qaratilgan boʻlsa, Soʻgʻd va Khatlon viloyatlaridagi masjidlar masjiddan uzoqqa yoʻnaltirilgan ovoz kuchaytirgichlardan ochiqchasiga kundalik azon aytish uchun javobgarlikka tortilmasdan foydalanishgan.

Ijtimoiy huquqbuzarliklar va kamsitishlar

Musulmon yetakchilari vaqti-vaqti bilan ozchilikdagi diniy guruhlar milliy birlikka putur yetkazdi, degan fikrni bildiradi va qonun va qoidalar diniy ozchiliklarga ustunlik berayotganidan shikoyat qiladi. Aksariyat fuqarolar oʻzini musulmon deb hisoblasada, aholining aksariyati islomga qarshi emas, hukumat va aholi orasida islom ekstremizmidan qoʻrqish keng tarqalgan. Ayrim fuqarolar, jumladan, Tojikiston hukumati ham dunyoviy davlatni diniy urf-odatlardan xoli boʻlishi kerak boʻlgan laik davlat deb talqin qilishadi. Baʼzi ozchilik guruhlari, ehtimol, diniy kamsitish bilan bogʻliq hodisalar haqida xabar berishdi.

Diniy eʼtiqodi

Tojikiston mamlakatida islom diniga eʼtiqod qiluvchilar ko‘pchilikni tashkil etgani uchun ham diniy birlashmalarning aksariyatini masjidlar tashkil etadi. Mamlakat bo‘yicha 4000 dan ortiq masjidlar amal qiladi. Xo‘janddagi 48 ta diniy birlashmadan 40 tasi masjidlar hisoblanadi.

Yana qarang

• Tojikistonda din;
• Tojikistonda inson huquqlari.

Havolalar

• Amerika Qoʻshma Shtatlari Demokratiya, inson huquqlari va mehnat byurosi. Tojikiston: Xalqaro diniy erkinlik hisoboti 2007 . Ushbu maqola jamoat mulki boʻlgan ushbu manbadan matnni oʻz ichiga oladi.