Stanisława Nikodym

Stanisława Nikodym
Tavalludi	2-iyul 1897-yil Varshava, Polsha
Vafoti	25-mart 1988-yil(1988-03-25) (90 yoshda) Varshava, Polsha
Fuqaroligi	AQSh
Sohasi	Continuum nazariyasi
Ish joylari	Varshava politexnika, Kenyon kolleji
Tezis sarlavhasi	O rozcinaniu płaszczyźny przez zbiory spójne i kontinua
Akademik rahbarlari	Stefan Mazurkiewicz
Turmush oʻrtogʻi	Otto M. Nikodym

Stanisława Nikodym (1897-yil 2-iyul — 1988-yil 25-mart) — polshalik matematik va rassom. Continuum nazariyasi, ayniqsa Jordan continuumlari boʻyicha koʻrsatgan natijalari bilan mashhur.

Hayoti

Stanisława Dorota Liliental Varshavada etnograf Regina Lilientalowa va Natan Liliental oilasida tugʻilgan. Stanisławaning Antoni ismli ukasi boʻlgan (1908-yilda tugʻilgan). Helena Skłodowska-Szalayning boshlangʻich maktabi va Varshavadagi ayollar maxsus maktabida 7 yil oʻqigan. 1916-yilda Varshava universitetiga qabul qilingan hamda Stefan Mazurkiewicz, Zygmunt Janiszewski va Wacław Sierpińskilardan matematika boʻyicha saboq olgan.

1924-yil Krakovda matematik Otto M. Nikodymga turmushga chiqqan. Mazurkiewicz rahbarligida 1925yilda Yagellon universitetida doktorlik darajasi berilgan. Polshada matematika fanlari nomzodi ilmiy darajasini olgan birinchi ayoldir.

Parijda oʻqish uchun hukumatdan mablagʻ olib, eri bilan 1926-yildan ikki yil davomida Sorbonnada oʻqishgan. 1930-yilda ular Varshavaga qaytishgan. Varshava politexnika institutida ishlagan va 1936-yilgacha Franciszek Leja bilan birga ishlagan.

Ukasi, kimyogar va Polsha armiyasining ofitseri Antoni 1940-yilda Katin qirgʻini paytida ruslar tomonidan oʻldirilgan. Germaniya fashistlarining Polshani bosib olishi ostida „keraksiz“ kasblar, jumladan, oliy taʼlim ham cheklangan. Nikodymlar jazo xavfiga qaramay, matematikadan yashirin darslar oʻtkanganlar. 1944-yilgi Varshava qoʻzgʻolonida eri bilan oʻzlarining mol-mulkini, jumladan, nashr etilmagan bir nechta matematik ishlarini yoʻqotganlar. 1946-yilda matematiklar kongressida qatnashish uchun Belgiyaga koʻchib oʻtishgan va Otto Amerika Qoʻshma Shtatlarining Ohio shtati Gambier shahriga joylashishdan oldin Yevropaning turli shaharlarida maʼruzalar oʻqigan.

1974-yilda turmush oʻrtogʻi vafotidan soʻng, oʻz qogʻozlari va rasmlarini Austindagi Texas universiteti Brisko Amerika tarixi markaziga sovgʻa qilgan. Stanisława Nikodym 1988-yilda Varshavada vafot etgan.

Adabiyotlar

• Ciesielska, Danuta (2018). "A mathematician and a painter Stanisława Nikodym and her husband Otton Nikodym". in Kjeldsen, T.H.; Oswald, N.; Tobies, R.. Women in Mathematics: Historical and Modern Perspectives. Mathematisches Forschungsinstitut Oberwolfach. doi:10.4171/OWR/2017/2. https://vbn.aau.dk/da/publications/2a37399a-1f2a-449b-942d-7a63fc348caf. 
• Domoradzki, Stanisław; Stawiska, Małgorzata (2018). Polish Mathematics and Mathematicians in World War I. doi:10.4467/2543702XSHS.19.004.11010. 
• Piotrowski, Walerian (2014). "Jeszcze w sprawie biografii Ottona i Stanisławy Nikodymów" (pl). Wiadomości Matematyczne 50 (1). https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/wiadomosci-matematyczne/article/viewFile/653/694. 
• Stamp, Tom (1995). "Let Us Now Praise Not-So-Famous Women". Kenyon College Alumni Bulletin (Spring). https://bulletin.kenyon.edu/article/let-us-now-praise-not-so-famous-women/. 
• Szymanski, Waclaw (1990). "Who Was Otto Nikodym?". Mathematical Intelligencer 12 (2).