Ssink gekkoni

Ssink gekkoni
Ilmiy tasniflash
Olam:	Hayvonlar
Tip:	Xordalilar
Sinf:	Sudralib yuruvchilar
Oila:	Gekkonsimonlar
Urugʻ:	Teratoscincus)
Turlari:	Ssink gekkoni
Xalqaro ilmiy nomi
Teratoscincus scincus Schlegel, 1858

Ssink gekkoni ( lotincha: Teratoscincus scincus) — gekkonlar oilasiga mansub kaltakesaklar turkumiga kiruvchi mansub kaltakesaklar turi snaladi.

O‘rta kattalikdagi gekkonlar. Katta, keng va baland bosh, tumshug‘i to‘mtoq va ko‘zlari bo‘rtib chiqqan.

Ular xarakterli chiyillash, shuningdek, tirnoq plitalari ustiga surtilganda paydo bo‘ladigan dumining tez harakatlanishidan yoriq paydo bo‘ladi.

Gekkonlar qumli massivlarda yashaydi. Ular tunda faollashadi. Skink gekkonlari hududiy va tajovuzkor bo‘lib, juftlash mavsumida erkaklar o‘rtasidagi to‘qnashuvlar tez-tez uchraydi. Sentyabr oyining oxiridan noyabr oyining boshidan mart oyining o‘rtalariga qadar qishlashda davom etishadi.

Ular jinsiy voyaga tuxumdan chiqqandan keyin 18-20 oy o‘tgach erishishadi, tana uzunligi taxminan 70 mm. Uyalarga teshik qazishadi. Aprel oxiri - may oyining o‘rtalarida juftlash, iyun oyining boshida 1-2 tuxum tuxum qo‘yishadi.

Tarqalishi

Farg‘ona vodiysining janubi. O‘zbekistondan tashqarida Tojikistonning chegaradosh hududlarida uchraydi.

Yashash joyi

Cho‘lning sochiluvchan, qisman va butkul mustahkamlashgan qumli massivlari, sho‘rxok taqirlar va tog‘ etaklaridagi zich tuproqli yerlarda uchraydi.

Soni

1980-yillarda bir gektarda o‘rta hisobda 12-24 donagacha uchrar edi (Oqqum, Yozyovon cho‘llari). 1999 yilda Yozyovon tabiiy yodgorligi hududida 2,5 km oraliqda 39 ta hisobga olingan. Hozirda yashash joylarining aksariyatida yo‘q bo‘lib ketgan.

Hayot tarzi

Mart-oktyabr oylarida tunlari faol hayot kechiradi. Kunduzi qumning nam qatlamigacha yetadigan iniga yashirinadi, o‘sha yerda qishlaydi. Juftlashishi aprel oyida sodir bo‘ladi. Yiliga 2 marta (iyun-avgustda) 1-2 tadan tuxum qo‘yadi. Bolasi iyul oyining o‘rtasidan sentyabr boshigacha tuxumdan chiqadi va hayotining ikkinchi yilida jinsiy voyaga yetadi. Mayda hasharot va o‘rgimchaksimonlar bilan oziqlanadi.

Himoya choralari

Yozyovon tabiat yodgorligi hududida muhofaza qilinadi. Barcha tirik qolgan populyasiyalar ro‘yxatini tuzish, aholini ro‘yxatga olish va bu populyasiyalarning uzoq muddatli monitoringini tashkil etish kerak. Farg‘ona vodiysi hududida mikroqo‘riqxonalar tarmog‘ini yaratish. Tutqunlikda bu turni ko‘paytirish, barqaror guruhlarini shakllantirish uslublarini ishlab chiqish.

Manbalar

Ананьева Н. Б., Боркин Л. Я., Даревский И. С., Орлов Н. Л. Пятиязычный словарь названий животных. Амфибии и рептилии. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., 1988. — С. 204. — 10 500 экз. — ISBN 5-200-00232-X.

Adabiyot

• Ананьева Н. Б., Орлов Н. Л., Халиков Р. Г., Даревский И. С., Рябов С. А., Барабанов А. В. Атлас пресмыкающихся Северной Евразии (таксономическое разнообразие, географическое распространение и природоохранный статус). — СПб.: Зоологический институт РАН, 2004. — 232 с. — 1000 экз. — ISBN 5-98092-007-2.
• Гекконы фауны СССР и сопредельных стран / Щербак Н. Н., Голубев М. Л. — Киев: Наук. думка, 1986, 232 с. — с. 35-42

Havolalar

• Teratoscincus scincus - sudraluvchilar ma'lumotlar bazasi
• zooclub.ru: teri gekkonlarini parvarish qilish
• ecosistema.ru: Skink gekko
• O‘zbekiston Respublikasining Qizil Kitobi 2022 (Wayback Machine saytida 2022-08-19 sanasida arxivlangan)