Sogvo-arigi

Sogvo-arigi, arig-sokpo (moʻgʻ.: Согво ариг) — XXRning Tsinxay provinsiyasi hududida istiqomat qiluvchi xoshutlarga mansub boʻlgan moʻgʻullarning etnik guruhi hisoblanadi. Sogvo-ariglar soni kamligi va amdo mintaqasida uzoq vaqt yashaganliklari sababli tibetliklar til va madaniy jihatdan assimilyatsiya qilingan. Biroq, sogvo-arigilar oʻzlarining moʻgʻul gʻoyalarini saqlab qolishgan. Ularning soni 50 ming nafarini tashkil etgan.^[1]^[2].

Etnonim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tibetlik moʻgʻul-xoshutlarni sokpo (sogvo) deb atashgan. Arig esa oʻz navbatida, amdo qabilasining nomi boʻlgan. Amdo hududiga oʻrnashgan xoshutlar oxir-oqibat Sogvo-arigi yoki Arig-sokpo nomi bilan mashhur boʻlgan.^[2]

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sogvo-arigilarni Yuan sulolasi davridagi Xenan viloyati^[3] (Xunan provintsiyasida ham tilga olinadi) moʻgʻul hukmdorlarining avlodlari hisoblanadi. Bu fakt fransuz tadqiqotchisi Vikonte d’Olyone tomonidan 1906-yilda sogvo-arigi shahzodasi „King of Ho-Nan“, „Hukmdor [qirol] Xo-Nan [Xenan]“ unvoni bilan xatni imzolaganida aniqlangan. Vikonte d’Olyonaning yozishicha, moʻgʻullar Xitoydan quvib chiqarilganda, Xo-Nan [Xenan] hukmdorlar sulolasi — shoh unvonisiz qirollar oʻz dashtlariga ketishgan va oʻz navbatida manchjurlar imperiyani egallab olishganda, ular tibetliklarni nazorat ostida ushlab turish uchun moʻgʻul qoʻshinlarini bu hududni bosib olish uchun yuborilgan. Qayd etilishicha, Xo-Nan sulolasi hukmdorlari 1950-yillargacha, kommunistik hokimiyatlar qirollik oilasini hech boʻlmaganda spektakllarga nisbatan vakolatlardan mahrum qilgan paytgacha oʻz hukmronliklarini davom etishgan.^[1]^[2]^[3]

Sogvo-arigilarda hozirgacha anʼanaviy moʻgʻul oq uylari, ayniqsa, soʻnggi paytlarda ular alohida ishtiyoq bilan oʻstirayotgan moʻgʻullik tuygʻusini saqlab qolishgan. Misol tariqasida, Sogvo-arigilar tomonidan uyushtiriluvchi turli festival, konferensiya va bayramlarni keltirish mumkin.

Aholi joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgi vaqtda sogvo-ariglar XXRning Tsinxay provinsiyasining Xuannan-Tibet avtonom okrugining Xenan-Moʻgʻul avtonom hududida istiqomat qilishadi. Mazkur hududda istiqomat qiluvchi 40 ming aholining 90 %ni moʻgʻullar tashkil etadi.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 Project, Joshua. „Sogwo Arig in China“ (en). Qaraldi: 2018-yil 21-oktyabr.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 „Монгольское племя, затерявшееся в Восточном Тибете“ (ru). Qaraldi: 2018-yil 21-oktyabr.
↑ ^3,0 ^3,1 Paul Hattaway. Peoples of the Buddhist World: A Christian Prayer Diary. William Carey Library, 2004 — 261 bet. ISBN 978-0-87808-361-9.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Project, Joshua. „Sogwo Arig in China“ (en). Qaraldi: 2018-yil 21-oktyabr.

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 „Монгольское племя, затерявшееся в Восточном Тибете“ (ru). Qaraldi: 2018-yil 21-oktyabr.

[:2-3] 3,0 ^3,1 Paul Hattaway. Peoples of the Buddhist World: A Christian Prayer Diary. William Carey Library, 2004 — 261 bet. ISBN 978-0-87808-361-9.

[1]

[2]

[3]