Shrivatsa
Shrivatsa (sanskrit: श्रीवत्स; OXIRGI: Śrivatsā, lit. "Shrining sevgilisi'[1] — hinduizm va boshqa hind diniy urf-odatlarida xayrli hisoblangan qadimiy ramz sanaladi[2].
Hinduizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shrivatsa „Shrining suyuklisi“ degan maʼnoni anglatadi, Vishnu epiteti va uning turmush oʻrtogʻi, maʼbuda Lakshmi, Shri deb ham ataladi[3]. Bu Vishnu koʻkragidagi belgi boʻlib, u yerda uning turmush oʻrtogʻi yashashi tasvirlangan.
Bhagavata Purana bu belgining kelib chiqishini tushuntiradi. Hikoya shuni koʻrsatadiki, bir vaqtlar Sarasvati daryosi boʻyida yajna qilish uchun bir qancha maharishilar yigʻilishgan. Bu donishmandlar oʻrtasida Trimurti aʼzolari: Brahma, Vishnu yoki Shivaning ustunligi toʻgʻrisida tortishuv paydo boʻldi. Donishmand Bhrigu bu ishning haqiqatini aniqlash uchun tayinlangan va bu xudolarning qarorgohlariga sayohat qilish orqali bu vazifani zimmasiga olgan. Brahma unga taklif qilinmagan kursida oʻz oʻrnini egallab olganidan xafa boʻlganida, u oʻzini hurmat qilmasligini his qildi. Shiva oʻrnidan turib, uni quchoqlaganida, u xavotirga tushdi, bu esa xudoning gunohini ham taklif qildi. Keyin Bhrigu Vishnu qarorgohiga yoʻl oldi, deya tasvirlab beriladi afsonada[4].
Tarixiy simvolizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
Janubiy Hindistonda, taxminan X asrdan keyin yaratilgan bronza haykallarda Shrivatsa ramzi Vishnu va uning turli xil mujassamlashlarining oʻng koʻkragida teskari uchburchak sifatida koʻrsatilgan ekan.
Buddizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buddizmda srivatsa vasiylik xudosi (tibetcha: yidam) Mañjuśri Yoshlar (Skt: Mañjuśrīkumārabhūta nomlanuvchi) ning oʻziga xos xususiyati deb aytiladi[5].
Tibet buddizmida śrīvatsa (Tib: dpal beʼu, Wyl: dpal beʼu) uchburchak aylana yoki cheksiz tugun sifatida tasvirlangan[3]. Xitoy anʼanalarida buddist ibodat boncuklari koʻpincha bu shakldagi toʻqimalarga bogʻlangan.
80 ta ikkinchi darajali xususiyatlarning baʼzi roʻyxatlarida Buddaning yuragi shrivatsa bilan bezatilgani aytiladi[6].
Jaynizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jain ikonografiyasida Shrivatsa koʻpincha Tirthankara tasvirining koʻkragini belgilaydi[7]. Bu jaynizmda topilgan Ashtamangala (sakkizta xayrli ramz) dan biridir. Hemchandraning Trīṣaṣṭiśalākāpuruṣacaritra va Mahapurana kabi kanonik matnlarda bu Ashtamangalalardan biri sifatida qayd etilgan[8]. Acharya Dinakara oʻzining oʻrta asrlardagi asarida eng yuqori bilim Tirthankarasning qalbidan Shrivatsa shaklida paydo boʻlganligini tushuntiradi, shuning uchun ular shunday qilib belgilangan[9]. Shimoliy Hindistonning ilk asrlardagi Jain haykallarida u koʻkrakning markazida belgilangan.
Shrivatsa — Rakxayn shtati va Birmaning Rakxayn xalqining ramzi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Cintamani Gem
- Kaustubha marvarid
- Syamantaka marvarid
- Aurva
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Hinnells, John R.. The Penguin Handbook of the World's Living Religions (inglizcha). Penguin UK, 25-mart 2010-yil — 284 bet. ISBN 978-0-14-195504-9.
- ↑ Sarat Chandra Das (1902). Tibetan-English Dictionary with Sanskrit Synonyms. Calcutta, India: Bengal Secretariat Book Depot, p. 69
- ↑ 3,0 3,1 The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols Google Booksda
- ↑ www.wisdomlib.org. „Story of Bhṛgu“ (inglizcha). www.wisdomlib.org (28-yanvar 2019-yil). Qaraldi: 8-avgust 2022-yil.
- ↑ Alex Wayman, „Chanting the Names of Manjusri“ 1985, p. 94
- ↑ Padmakara Translation Group (translator)). „The Transcendent Perfection of Wisdom in Ten Thousand Lines“. 84000: Translating the Words of the Buddha (2018). Qaraldi: 25-dekabr 2019-yil.
- ↑ Red sandstone figure of a tirthankara
- ↑ Jain & Fischer 1978.
- ↑ Rai Govind Chandra. Indian symbolism: symbols as sources of our customs and beliefs. Munshiram Manoharlal Publishers, 1 December 1996 — 37 bet. ISBN 978-81-215-0081-4.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Jain, Jyotindra; Fischer, Eberhard (1978), Jaina Iconography, Part 12- Iconography of religions: Indian religions, BRILL, ISBN 978-9004052598
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Sutton, Nicholas. Religious doctrines in the Mahābhārata. Motilal Banarsidass, 2000 — 153 bet. ISBN 9788120817005.
 | Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024) |