Tibet tili

Tibet tili — xitoy-tibet tillari oilasidagi tibet-birma tarmogʻiga mansub tillardan. Lama ibodatxonasi (dini)ning tili hisoblangan yozma adabiy Tibet tili asosan Xitoyning Sinxay va Ichki Mongoliya hududlarida, Mongoliya Respublikasida, qisman RFning Buryatiya va Tuva respublikalarida tarqalgan. Unda soʻzlashuvchilar 5 mln. kishiga yaqin. Yozma Tibet tili va lxasa lahjasi butun Tibet hududida qabilalararo aloqa hamda ish yuritish tillari hisoblanadi. Oʻrta asrdagi Tibet tili bilan hozirgi Tibet tili oʻrtasida soʻz yasalishi va morfologiya sohasida birmuncha farqlar bor. Adabiy tilning paydo boʻlishi yozuvning paydo boʻlishi (eng qad. yozma yodgorlik 7-asrga mansub) va Tibetga buddaviylikning kirib kelishi bilan bogʻliq. Adabiy til sanskritdan muqaddas diniy kitoblarni tarjima qilish jarayonida (8-asr) shakllanib, keyinroq boy tarixiy, diniy, badiiy adabiyot yaratilishi bilan rivojlanib borgan. Tibet tili fonetik jihatdan oʻzaro farqlanuvchi bir necha lahjaga ega. Tovush tizimida 16 unli va 36 undosh fonema mavjud. Soʻzlar oʻzaklarning qoʻshilishi va takrorlanishi orqali hosil qilinadi. Soʻzlar va iboralar oʻrtasidagi grammatik munosabat yuklamalar, yordamchi soʻzlar va gapdagi soʻz tartibi bilan ifodalanadi. Hozirgi adabiy Tibet tili qad. davrlardan boshlab anʼanaviy imloni saqlab qolgan, grammatika ham aytarli oʻzgarmagan, oʻzgarish va yangiliklar, asosan, leksikada sodir boʻlgan. Tibet yozuvi qad. hind yozuvi brahmidan kelib chiqqan (5-asr).