Shahsenem

Shahsenem
Shahsenem
	Shahsanem
Joylashuvi	Turkmaniston; Toshoʻgʻuz
Turi	Ziyoratgoh
Asos solinishi	IV asr

Shahsenem (shuningdek: Shah-Senem, Suburni; turkmancha: Şasenem) – Turkmanistonning qadimiy va oʻrta asr shahri boʻlib, uning manzilgohi mamlakatning Toshoʻgʻuz viloyatida, Koʻhna Urganchdan 90 km janubi-gʻarbda joylashgan. Ilgari Xorazm tarkibiga kirgan.

Nomi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharning soʻnggi yillardagi nomi – 11–13-asr boshlarida – Suburni (turkmancha: Suw burny), turkman tilidan tarjima qilingan „suv cheti“ degan maʼnoni anglatadi^[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu yerda qadim zamonlardan beri (miloddan avvalgi 1-ming yillik oxiri^[2]) kichik mustahkam shahar boʻlgan. V-VIII asrlarda shahar tashlab ketilgan. Ilk islom davrida u tanazzulga yuz tutgan deb ishoniladi.

11-asrda Xurosonga karvon yoʻlidagi eng janubiy Xorazm posti sifatida qayta tiklandi va mustahkamlandi.

IX—XII asrlardagi Oʻrta Osiyo shaharlarida keyingi shaharlardan farqli oʻlaroq, yagona reja asosida yaratilgan yirik meʼmoriy ansambllar boʻlmagan.

Shahar qurilishini rejalashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sunʼiy (qadimiy) maydonchada koʻtarilgan koʻpburchak shahar kanallar, dalalar, yer va kulolchilik ustaxonalari xarobalari izlari boʻlgan choʻl hududida joylashgan. Uning maydoni 56 700 kvadrat metrni tashkil etadi, ikkita taxta devorining umumiy uzunligi taxminan 1 kilometrni tashkil etadi va ularning balandligi hali ham deyarli 15 metrga yetadi. Devorlarning chiqib turuvchi burchaklari dumaloq minoralar bilan mustahkamlangan.

Shaharning deyarli markazida, ikki metr balandlikda monumental bino joylashgan boʻlib, undan balandligi 6 metr boʻlgan toʻrt kvadrat ustunlar saqlanib qolgan.

Asosiy qalʼadan 200 metr uzoqlikda oʻlchami 375x345 m boʻlgan toʻgʻri burchakli shaharcha boʻlib, u Shahsenem bogʻlari deb ataladi. Koʻrinib turibdiki, boʻsh devor bilan oʻralgan bogʻlar bor edi^[1].

Shaharda qazilgan yagona monumental bino katta va ehtimol u juma masjididir.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 Атагаррыев Е., Бердыев О. и др. „Памятники архитектуры Туркменистана“. Стройиздат, Ленинградское отделение (1974). 2022-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-fevral.
↑ S. Atanyýazow (С. Атаниязов). „Türkmenistanyň geografik atlarynyň düşündürüşli sözlügi (Толковый словарь географических названий Туркменистана)“. Ылым (1980). 2022-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-fevral.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Атагаррыев Е., Бердыев О. и др. „Памятники архитектуры Туркменистана“. Стройиздат, Ленинградское отделение (1974). 2022-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-fevral.

[:12-2] S. Atanyýazow (С. Атаниязов). „Türkmenistanyň geografik atlarynyň düşündürüşli sözlügi (Толковый словарь географических названий Туркменистана)“. Ылым (1980). 2022-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-fevral.

[1]

[2]