Sara Baykina
| Sara Baykina | |
|---|---|
| Tavalludi |
14-dekabr 1895-yil |
| Vafoti |
10-dekabr 1972-yil Astraxan, RSFSR |
| Fuqaroligi | Rossiya Imperiyasi, Russian Socialist Federative Soviet Republic va SSSR |
| Kasbi | aktrisa |
Sara (Sarra) Nabiullovna (Nabiyevna) Baykina (tatarcha: Сара Нәбиулла кызы Байкина;) — rus-sovet tatar aktrisasi, Qrim Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasida xizmat koʻrsatgan artist (1927), Tatar Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi xalq artisti, RSFSRda xizmat koʻrsatgan artist (1940-yil 5-npyabr)[1]. Taniqli tatar aktyori, rejissyor, oʻqituvchi Jelal Muxametzyanovich Baykinning[tt] rafiqasi (1886—1954).
Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
truppasida ishlagan1895-yil 14-dekabrda Astraxan shahrida (boshqa maʼlumotlarga koʻra, Qozonda) kambagʻal dehqon, tikuvchi oilasida tugʻilgan. 9 yoshidan otasi vafoti munosabati bilan onasiga roʻzgʻor ishlarida yordam bergan. 1911-yilda u kelajakdagi turmush oʻrtogʻi boʻladigan oʻqituvchi bilan uchrashdi va uni drama klubiga va professional sahnaga olib chiqdi. Teatr sahnasi faoliyatini 1912 yilda Astraxan tatar teatr truppasida boshlagan. 1913—1914-yillarda turmush oʻrtogʻi bilan „Sayyar“, 1916-yilda „Shirkat“ truppasida ishlagan. Novgorod va Qozonda gastrolda boʻlgan. 1917-yilda Astraxan davlat teatri qoshidagi tatar aktyorlari studiyasida tahsil olgan[2].
Fuqarolar urushi qatnashchisi. 1919-yilda Astraxanda oqlarga qarshi qoʻzgʻolonda qatnashib, qishloqlardan qal’aga oziq-ovqat yetkazib berishni tashkil qilgan. Tashviqot ishlarini olib borgan va Qizil Armiya teatrida chiqish qilgan. Eri bilan birga qirgʻiz boʻlinmalarida ishlagan, ular bilan Samaraga yetib borgan va u yerda Sharqiy front 4-armiyasining siyosiy boʻlimiga rassom va agitator etib tayinlangan. 1922-yilda Sara va Jalol Baykinlar Qizil Armiya safidan demobilizatsiya qilingan.
1922-yilda Qozondagi Birinchi tatar koʻrgazmali teatrida chiqish qilgan. Sogʻligi sababli Qrimga joʻnab ketgan. 1923-yil yozida Simferopolga qaytgan va bu yerda tatar drama klubini tashkil qilgan. Taʼlim Xalq Komissarligining taklifiga binoan tatar teatrini tashkil etishga yordam berish uchun Qrimda qolgan[3]. 1927-yilda sanm’atkor faoliyatining 15 yilligi nishonlangan. M. Nedim va J. Meinovlarning Baykina haqida maqolalari chop etilgan, shoir A. Latifzoda unga „Tikkenli, chichekli yoll“ („Tikanlar va gullar yoʻli“) sheʼrini bagʻishlagan. 1928—1929-yillarda Kamol nomidagi tatar akademik teatrida, 1930-yillarda Bokudagi tatar teatrida, keyin (1941-yilgacha) Simferopoldagi qrim-tatar teatrida ishlagan.
1938-yilda toʻrt aktyordan iborat qrim-tatar teatrining kichik guruhi (A. Dittanov, S. Baykin, X. Gurji va S. Jetere) Moskvada boʻlib oʻtgan SSSR teatr arboblarining Butunittifoq konferensiyasida R. M. Benyashning „Baxchisaroyskiy fontan“ spektaklidan parcha ijro etgan[4].
Teatr bilan birgalikda Sara Baykina Oʻzbekistonga deportatsiya qilingan. 1944—1956-yillarda Andijon oʻzbek teatrida ishlagan, soʻngra Astraxan teatriga qaytgan[5].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Кино-театр.ру
- ↑ Фейгин Э. „Артистка“,. Советскому Крыму двадцать лет. 1920—1940. Симферополь: Госиздат Крымской АССР, 1940 — 297—299 bet.
- ↑ Фейгин Э. „Артистка“,. Советскому Крыму двадцать лет. 1920—1940. Симферополь: Госиздат Крымской АССР, 1940 — 297—299 bet.
- ↑ Абдульвапов Н., Аирчинская Р. „Крымский государственный татарский драматический театр. Крымский татарский театрально-музыкальный техникум“,. Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар. Белгород: КОНСТАНТА, 2018 — 253 bet. ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ „Сара Байкина (1895 – 1972)“. Республиканская крымскотатарская библиотека им. И. Гаспринского (2016-yil 17-sentyabr). 2021-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-sentyabr.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Baykina, Sara // Teatralnaya ensiklopediya / gl. red. S. S. Mokulskiy. — M. : Sovetskaya ensiklopediya, 1961. — T. 1. A — „Globus“. — 1214 stb. — 43 000 ekz.
- Tatarskiy ensiklopedicheskiy slovar. — Kazan: Institut tatarskoy ensiklopedii AN RT. — 703 s. ill. ISBN 0-9530650-3-0
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ваапова З. „«Колючий и цветущий путь» Саре Байкиной“. crimeantatars.club (2018-yil 5-aprel). 2021-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-sentyabr.