Sanjaya Rajaram
| Sanjaya Rajaram | |
|---|---|
 Sanjaya Rajaram, hindistonlik va meksikalik olim, jahon bug'doy ishlab chiqarishiga katta hissa qo'shgan. | |
| Tavalludi |
Sanjaya Rajaram 10-dekabr 1943-yil Uttar Pradesh, Hindiston |
| Vafoti |
17-fevral 2021-yil (78 yoshda) Ciudad Obregon, Meksika |
| Fuqaroligi | Hindiston, Meksika |
| Taʼlimi | Gorakhpur universiteti (Qishloq xo'jaligi); Hindiston qishloq xo'jaligi tadqiqot instituti (IARI) (Magistratura, Genetika va o'simlik seleksiyasi); Sidney universiteti (Doktorlik dissertatsiyasi, O'simlik seleksiyasi) |
| Kasbi | Olim, bug'doy seleksioneri |
| Faoliyat yillari | 1969–2008 |
| Dini | Ma'lumot mavjud emas |
| Mashhur ishlari | 480 ta bug'doy navini ishlab chiqish |
| Unvoni | Jahon Oziq-ovqat Mukofoti sohibi, Padma Shri, Padma Bhushan |
| Boʻyi | Ma'lumot mavjud emas |
| Turmush oʻrtogʻi | Ma'lumot mavjud emas |
| Bolalari | Ma'lumot mavjud emas |
| Otasi | Ma'lumot mavjud emas |
| Onasi | Ma'lumot mavjud emas |
| Qarindoshlari | Ma'lumot mavjud emas |
| Mukofotlari | Jahon Oziq-ovqat Mukofoti (2014); Padma Shri (2001); Padma Bhushan (2022) |
Sanjaya Rajaram (1943 – 2021) ham hindistonlik ham meksikalik olim bo'lib, 2014-yilda Jahon Oziq-ovqat Mukofoti sohibi bo'lgan.[1] U 480 ta bug'doy navini ishlab chiqgan va bu navlar 51 ta mamlakatga tarqatilgan. Bu yangilik jahon bug'doy ishlab chiqarishni 200 million tonnagacha oshirgan [2]va Yashil Inqilob yutuqlarini davom ettirgan. Hindiston hukumati Sanjaya Rajaram 2001-yilda Padma Shri[3], 2022-yilda esa Padma Bhushan bilan mukofotlagan.[4]
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sanjaya Rajaram 1943-yilda Uttar Pradeshda Varanasi tumanidagi kichik dehqon oilasida tug'ilgan. Uning oilasi bug'doy, guruch va makkajo'xori yetishtirish bilan shug'illangan. Ota-onasi boshqa bolalaridan farqli o'laroq, uning ta'limini qo'llab-quvvatlashgan, va Rajaram o'rta maktabni Varanasi tumanida eng yaxshi o'quvchi sifatida tugatgan.[5]
U Gorakhpur universitetidan qishloq xo'jaligi yo'nalishida o'qigan, New Delhidagi Hindiston qishloq xo'jaligi tadqiqot instituti (IARI)da genetika va o'simlik seleksiyasi bo'yicha magistratura, Sidney universitetida esa o'simlik seleksiyasi bo'yicha doktorlik dissertatsiyasini yoqlagan. 1964-yilda IARIda genetika va o'simlik seleksiyasi bo'yicha professor M.S. Swaminathan ostida tahsil olgan.[6]
Faoliyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]1969-yilda Rajaram Meksikada ishlashni boshladi. U Normand Borlaug va uning yordamchisi, kanadalik Glenn Anderson bilan birga El Batan (Texcoco) va Meksikaning Toluca va Ciudad Obregon shaharlaridagi tajriba dalalarida ishlagan. 1972-yilda 29 yoshida CIMMYT (Xalqaro Maysazorlik va Bug'doyni Yaxshilash Markazi) direktori bo'ldi.[7][8]
33 yil davomida CIMMYTda bug'doy dasturi direktori sifatida 7 yil ishlaganidan so'ng, Rajaram 2008-yilda rasman pensiyaga chiqishdan oldin ICARDA (Quruq Hududlarda Qishloq Xo'jaligi Tadqiqotlari Xalqaro Markazi)da Integratsiyalashgan Gen Boshqaruvi bo'limi direktori bo'lib ishladi. Uning ajralib turadigan ishlari natijasida 51 mamlakatda 480 dan ortiq bug'doy navlari chiqarildi, ular 58 million gektar maydonda ekilgan.[9]
Rajaram, Qishloq Xo'jaligi Fanlari Milliy Akademiyasining saylangan a'zosi edi, shuningdek, bug'doy rivojlanishi va targ'iboti bilan shug'ullanadigan kichik shaxsiy kompaniya bo'lgan Resource Seed Mexicana'ning egasi va direktori bo'ldi.[10][11]
Rajaram 17-fevral 2021-yilda Meksikaning Ciudad Obregon shahrida COVID-19 kasalligidan vafot etdi.[12]
Mukofotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2022-yilda Sanjaya Rajaram Hindiston hukumati tomonidan Padma Bhushan mukofoti bilan taqdirlandi; bu fuqarolar uchun uchinchi eng yuqori mukofot hisoblanadi.[13][14]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ World Food Prize https://www.worldfoodprize.org/index.cfm/87428/48273/the_world_food_prize_foundation_offers_tribute_to_2014_laureate_dr_sanjaya_rajaram
- ↑ „2014 World Food Prize“. worldfoodprize.org. 2014-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 18-oktyabr.
- ↑ „Padma Awards“. Ministry of Home Affairs, Government of India (2015). 2015-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-iyul.
- ↑ „Padma Awards 2022: Complete list of recipients“ (en). mint (2022-yil 26-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.
- ↑ Shindler, Miriam „Former CIMMYT Global Wheat Program Director Wins 2014 World Food Prize“. CIMMYT (2014-yil 26-iyun). Qaraldi: 2021-yil 16-fevral.
- ↑ Shindler, Miriam „Former CIMMYT Global Wheat Program Director Wins 2014 World Food Prize“. CIMMYT (2014-yil 26-iyun). Qaraldi: 2021-yil 16-fevral.
- ↑ Shindler, Miriam „Former CIMMYT Global Wheat Program Director Wins 2014 World Food Prize“. CIMMYT (2014-yil 26-iyun). Qaraldi: 2021-yil 16-fevral.
- ↑ Mollins, Julie „Food security successes earn Sanjaya Rajaram World Food Prize“. Thomson Reuters Foundation News (2014-yil 30-oktyabr).
- ↑ Shindler, Miriam „Former CIMMYT Global Wheat Program Director Wins 2014 World Food Prize“. CIMMYT (2014-yil 26-iyun). Qaraldi: 2021-yil 16-fevral.
- ↑ „NAAS Fellow“. National Academy of Agricultural Sciences (2016). Qaraldi: 2016-yil 6-may.
- ↑ „Feeding the World: Profile of a World Food Prize Winner“. American Society of Agronomy. 2014-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 7-noyabr.
- ↑ Trethowan, Richard „Scientist boosted global wheat yield with disease-resistant varieties“ (en). The Sydney Morning Herald (2021-yil 3-mart). Qaraldi: 2021-yil 5-mart.
- ↑ Service, Tribune News „10 foreigners among Padma awardees“ (en). Tribuneindia News Service. Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.
- ↑ „Padma Awards 2022: Complete list of recipients“ (en). mint (2022-yil 26-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.