SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi

NKVD
SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi
	Народный комиссариат внутренних дел; Narodný komissariat vnutrennih del (NKVD)
	; NKVD logotipi
Agentlik haqida umumiy maʼlumot
Tashkil etilgan	10-iyul, 1934-yil (89 yil avval)
Avvalgi agentliklar	Birlashgan davlat siyosiy boshqarmasi (OGPU); Barcha ittifoq respublikalarining ichki ishlar komissarliklari;
Tugatilgan	15-mart, 1946-yil (78 yil avval)
Oʻrnida tuzilgan agentliklar	Ichki ishlar vazirligi; Davlat xavfsizligi xalq komissarligi;
Turi	Maxfiy politsiya; ; Razvedka agentligi; ; • Huquqni muhofaza qilish; • Jandarmeriya; • Chegara qoʻshinlari; • Qamoqxona hokimiyati
Yurisdiksiya	Sovet Ittifoqi
Shtab kvartira(lar)	11-13 ulitsa Bol. Lubyanka,; Moskva, RSFSR, Sovet Ittifoqi
Agentlik rahbarlari	Genrix Yagoda (1934–1936); Nikolay Yejov (1936–1938); Lavrentiy Beriya (1938–1945); Sergey Kruglov (1945–1946);
Yuqori turuvchi agentlik	Xalq Komissarlari kengashi
Quyi agentliklar	Davlat xavfsizligi bosh boshqarmasi (GUGB); Qamoqxonalar bosh boshqarmasi (Gulag); Militsiya bosh boshqarmasi(GURKM); Chegara va ichki xavfsizlik bosh boshqarmasi (GUPiVO).;

Ichki ishlar xalq komissarligi (ruscha: Наро́дный комиссариа́т вну́тренних дел, talaffuzi [nɐˈrod.nɨj kə.mʲɪ.sə.rʲɪˈat ˈvnut.rʲɪ.nʲɪx̬ dʲel]), qisqartmasi NKVD (НКВД listen^ⓘ) Sovet Ittifoqining ichki ishlar vazirligi edi.

1917-yilda Rossiya Sovet Federativ Sotsialistik Respublikasining NKVDsi^[1] sifatida tashkil etilgan agentlikka dastlab muntazam ravishda politsiya faoliyatini olib borish, mamlakat qamoqxonalari va mehnat lagerlarini nazorat qilish vazifasi yuklangan edi^[2]. Tashkilot 1930-yilda tarqatib yuborildi. Funksiyalari boshqa idoralar orasida taqsimlandi. 1934-yilda Butunittifoq komissarligi sifatida qayta tashkil etildi^[3].

OGPU (maxfiy politsiya tashkiloti) funksiyalari taxminan 1930-yilda NKVDga oʻtkazildi. Bu unga Ikkinchi Jahon urushi oxirigacha davom etgan huquqni muhofaza qilish faoliyati ustidan monopol huquqni berdi^[2]. Bu davrda NKVD ham jamoat tartibini saqlash, ham maxfiy politsiya faoliyatini oʻz ichiga olgan^[4]. NKVD siyosiy qatagʻondagi roli va Iosif Stalin davridagi „Katta tozalash“ni amalga oshirgani bilan mashhur. Bu davrda tashkilotni Genrix Yagoda, Nikolay Yejov va Lavrentiy Beriya boshqargan^[5]^[6]^[7].

NKVD fuqarolarni sudsiz ommaviy qatl qildi, Gulag majburiy mehnat lagerlari tizimini yaratdi, u yerga mahbuslarni joylashtirdi va boshqardi. Tashkilot agentlari badavlat dehqonlarni qatagʻon qilishga javobgar edi^[8]^[9]. Sovet chegaralarini himoya qilish va josuslik (siyosiy qotilliklarni oʻz ichiga olgan) ham tashkilot nazorati ostida edi.

1946-yil mart oyida barcha Xalq komissarliklari vazirliklar deb oʻzgartirildi. NKVD Ichki ishlar vazirligiga (MVD) aylandi^[10].

Tarixi va tuzilmasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Semukhina, Olga B.; Reynolds, Kenneth Michael. Understanding the Modern Russian Police (en). CRC Press, 2013 — 74 bet. ISBN 978-1-4822-1887-9.
↑ ^2,0 ^2,1 Huskey, Eugene. Russian Lawyers and the Soviet State: The Origins and Development of the Soviet Bar, 1917–1939 (en). Princeton University Press, 2014 — 230 bet. ISBN 978-1-4008-5451-6.
↑ Semukhina, Olga B.; Reynolds, Kenneth Michael. Understanding the Modern Russian Police (en). CRC Press, 2013 — 58 bet. ISBN 978-1-4398-0349-3.
↑ Khlevniuk, Oleg V.. Stalin: New Biography of a Dictator (en). Yale University Press, 2015 — 125 bet. ISBN 978-0-300-16694-1.
↑ Yevgenia Albats, KGB: The State Within a State. 1995, page 101
↑ Robert Gellately. Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. Knopf, 2007 ISBN 978-1-4000-4005-6 p. 460
↑ Catherine Merridale. Night of Stone: Death and Memory in Twentieth-Century Russia. Penguin Books, 2002 ISBN 978-0-14-200063-2 p. 200
↑ Viola, Lynne. The Unknown Gulag: The Lost World of Stalin's Special Settlements. New York: Oxford University Press, 207.
↑ Applebaum, Anne. Gulag: A History. New York: Doubleday, 2003.
↑ Statiev, Alexander. The Soviet Counterinsurgency in the Western Borderlands (en). Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-76833-7.

[semukhina74-1] Semukhina, Olga B.; Reynolds, Kenneth Michael. Understanding the Modern Russian Police (en). CRC Press, 2013 — 74 bet. ISBN 978-1-4822-1887-9.

[huskey-2] 2,0 ^2,1 Huskey, Eugene. Russian Lawyers and the Soviet State: The Origins and Development of the Soviet Bar, 1917–1939 (en). Princeton University Press, 2014 — 230 bet. ISBN 978-1-4008-5451-6.

[3] Semukhina, Olga B.; Reynolds, Kenneth Michael. Understanding the Modern Russian Police (en). CRC Press, 2013 — 58 bet. ISBN 978-1-4398-0349-3.

[4] Khlevniuk, Oleg V.. Stalin: New Biography of a Dictator (en). Yale University Press, 2015 — 125 bet. ISBN 978-0-300-16694-1.

[5] Yevgenia Albats, KGB: The State Within a State. 1995, page 101

[6] Robert Gellately. Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. Knopf, 2007 ISBN 978-1-4000-4005-6 p. 460

[7] Catherine Merridale. Night of Stone: Death and Memory in Twentieth-Century Russia. Penguin Books, 2002 ISBN 978-0-14-200063-2 p. 200

[8] Viola, Lynne. The Unknown Gulag: The Lost World of Stalin's Special Settlements. New York: Oxford University Press, 207.

[9] Applebaum, Anne. Gulag: A History. New York: Doubleday, 2003.

[10] Statiev, Alexander. The Soviet Counterinsurgency in the Western Borderlands (en). Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-76833-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]