Qoʻrqma
 | |
| Asl nomi | Қўрқма |
|---|---|
| Muallif(lar) | Javlon Jovliyev |
| Bezovchi(lar) | Orzu Aʼzam dizayni |
| Til | oʻzbekcha |
| Janr(lar)i | roman |
| Nashr etilgan sanasi | 2020-yil |
| Nashriyot | Nihol |
| Sahifalar soni | 376 |
„Qoʻrqma“ — oʻzbek yozuvchisi Javlon Jovliyev tomonidan yozilgan roman. 2020-yil „Asaxiy Books“ loyihasi doirasida „Nihol“ nashriyotida chop etilgan. 2021-yilning „Yil kitobi“ deb topilgan.
Nashrlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kitobning 2020-yil chop etilgan nashri 21 kunda sotilgan. 2021-yil asarning ikkinchi nashri 20 000 nusxada chop etilgan[1].
Eʼtirof[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Qoʻrqma“ asari uchun yozuvchi Javlon Jovliyev 2021-yil Tahsin mukofoti va Shavkat Mirziyoyev tomonidan „Kelajak bunyodkori“ davlat mukofoti bilan taqdirlangan. Bundan tashqari yozuvchiga Qashqadaryo viloyati hokimi Zoir Mirzayev tomonidan 30 million soʻmlik sertifikat ham topshirildi. Asar muallifiga Afgʻonistonning „Oltin qalam“ mukofoti topshirildi. Asar „Yosh kitobxon“ respublika koʻrik tanlovining oʻqilishi lozim boʻlgan kitoblar roʻyxatiga kiritildi[1].
Tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻzbekiston Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi (AOKA) tomonidan monitoring qilinib, „Qoʻrqma“da kelgan ayrim jumlalar oʻquvchi ongiga salbiy taʼsir oʻtkazishi haqida aytib oʻtildi[1][2]. Lekin AOKAning xulosasi ijtimoiy tarmoqlarda koʻplab kitobxonlar, blogerlar va adabiyotshunoslarning tanqidiga sabab boʻldi[3].
Talqin[tahrir | manbasini tahrirlash]
Romanda lirika bilan fojea uygʻunlashib ketadi. Dramatik turda tragikomediya nomli janr mavjud. Lekin, lirotragik roman deb atalgan adabiy-nazariy tushuncha mavjud emas. Goʻri Amir maqbarasiga borib, Vatanga xizmat borasida ont ichib, Germaniyaga oʻqishga ketgan talabalar qismati taʻsvirlangan. Sattor Jabbor, Maryam Sultonmurodova, Ahmad Shukriy, Abduvahob Murodiy, Xayrinisa Majidxonova kabi talabalarni, u yerda „Koʻmak“ jurnalini yaratishgani hamda teatr truppasini tashkil etishganini koʻpchilik tarixchilar yaxshi biladi. Romanda ularning maktublari, tergovchilar bilan boʻlgan savol-javoblari keltiriladi. Talabalarning oʻqishida Olimjon Idrisiy degan shaxs Buxoro va Turkiston hukumati bilan Germaniya oʻrtasida tilmochlik qiladi. Grigoriy Meyerson degan gʻalati shaxs talabalarni majburlab ortiga qaytarish uchun Sobiq ittifoq vakili boʻlib Berlinga boradi[1][4].
Faktlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Roman 2020-yilning avgust oyida yozib tugallangan.
- Roman 2021-yilning fevral oyida „Asaxiy books“ kompaniyasida 3 ming nusxada nashrdan chiqqan va 21 kunda sotib boʻlingan.
- Romanning ikkinchi nashri 2 ming nusxada chop etilgan.
- Roman Afgʻonistonning „Oltin qalam“ mukofotiga sazovor boʻlgan yili muallif Yozuvchilar Uyushmasiga aʻzo boʻlgan[5].
Asar gʻoyasining yuzaga kelishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Roman gʻoyasi muallifning talabalik davrida yuzaga kelgan. Romandagi asosiy qahramonlar ham talabalar. Muallif talabalik yillarida Germaniyada oʻqigan talabalar haqida eshitib qoladi. Oʻzbekiston Davlat sanʻat va madaniyat institutining „Talabalar yotoqxonasi“dagi muhit, odamlar, oʻqishga boʻlgan intilish, talabalar koʻzidagi koʻp mudroqlik, umidsizlik va katta-katta gʻoyalarning koʻpincha yoʻqligi, taʻlimdagi muammolar kitobni yozishida muallifga turtki boʻlgan. Romanni yozish 2016-yillarda maʻlumot, axborot yigʻish, tarixiy hujjatlarni oʻrganish bilan boshlangan va 2020-yilda, 4 yil davomida yozib tugatilgan[5].
Ekranlashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Mutolaa“ loyihasi doirasida Javlon Jovliyevning „Qoʻrqma“ asari asosida ayni nomdagi badiiy-hujjatli film suratga olindi va YouTubeʻda premyera qilindi. „Qoʻrqma“ filmi „Mutolaa“ loyihasining kitob-kino yoʻnalishida suratga olingan boʻlib, 2021-yil Oʻzbekistonning bestseller kitobi boʻlgan Javlon Jovliyevning ayni nomli asariga asoslanadi. Rejissor — Erkin Bozorov, operator — Samijon Sunnatullayev. Filmda rollarni Erkin Bozorov, Yusuf Fayziyev, Abbos Yoʻldoshov, Dilshoda Joʻrayevalar ijro qilgan[1][6].
Asar taqdimoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kun.uz muxbirining axborotiga koʻra, Oʻzbekiston Yoshlar ishlari agentligi tomonidan tashkillashtirilgan tadbirda yozuvchi, shoir va adabiyotshunos olimlar, kitobxonlar hamda yozuvchining oila aʻzolari ishtirok etgan. Roman oʻtgan asrning yigirmanchi yillarida Germaniyada tahsil olgan va Sobiq Sovet Ittifoqi tomonidan shafqatsizlarcha qatl qilingan oʻzbek millati yigit-qizlarining xotirasiga bagʻishlangan. Tadbir davomida akademik Naim Karimov soʻz olib, roman mutolaasidan keyingi xulosalari haqida gapirdi. „Romanni oʻqib chiqdim. U bugungi yoshlarning ongini, bilimga intilishini koʻtaradigan, ruhiyatidagi qoʻrquvni yoʻqotishga chindan yordam beradigan roman boʻlgan“, – dedi u. Filologiya fanlari doktori Bahodir Karimovga koʻra, „Qoʻrqma“ romanini oʻzbek adabiyotidagi yangi bosqich sifatida baholash mumkin. „Oʻzbek adabiyotida 500ga yaqin romanlar yozilgan. Agar adabiyotimizdagi har bir romanni ramziy tarzda yoʻldagi bekatlar deb olsak, „Qoʻrqma“ bu yoʻlda shunday bir bekatki, unda oʻzbek oʻquvchilari uzoq oʻtirish, oʻylash va achchiq xulosalar qilishga majbur boʻladi“ - dedi professor. Tadbir yakunida yozuvchi Javlon Jovliyev Kun.uz muxbiriga roman yozilishiga sabab boʻlgan holat va maqsadlar haqida gapirib berdi[1][7].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „«Қўрқма» кимларни қўрқитди? Роман атрофидаги шов-шувли воқеалар ҳақида“. Bugun.uz. 2021-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021 йил 6 август. (Wayback Machine saytida 2021-08-06 sanasida arxivlangan)
- ↑ „“Қўрқма” китобида қандай имловий, услубий хатолар, нотўғри маълумотлар ва ўқувчи онгига салбий таъсирли лавҳалар бор?“. Human.uz. 2022-yil 24-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021 йил 30 июль.
- ↑ Фахриддин Низом, Акром Малик. „"Қўрқма" кимни қўрқитди?! - Сўз мутахассисларга“. Human.uz. 2022-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021 йил 30 июль.
- ↑ „Lirotragik roman - Qoʻrqman“. marifat.uz. 2022-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-aprel.
- ↑ 5,0 5,1 „Javlon Jovliyevning "Qoʻrqma" romani haqida 10+1 fakt“. xabar.uz. 2022-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-noyabr.
- ↑ „“Qoʻrqma” asari asosida ishlangan badiiy-hujjatli film eʻlon qilindi“. afisha.uz. 2024-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-aprel.
- ↑ „"Shaxslar yetishib chiqmas ekan, rivojlanish bo‘lmaydi" – "Qo‘rqma" romani taqdimoti o‘tkazildi“. kun.uz. 2021-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-mart.