Qalqon boshli ilonlar
| Qalqon boshli ilonlar | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Eukariotlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Sudralib yuruvchilar |
| Oila: | Ilonlar |
| Urugʻ: | Qalqon boshli ilonlar |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Pelias Merrem, 1820 | |
Qalqon boshli ilonlar[1] (lotincha: Pelias) — zaharli ilonlarining kichik turi, baʼzan mustaqil tur sifatida qaraladi.
Tashqi koʻrinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uzunligi 90 sm gacha boʻlgan kichik va oʻrta ilonlar. Ular Vipera sensu stricto kichik jins vakillaridan boshida kattalashgan parietal, frontal va supraorbital qalqonlarning mavjudligi[1], shuningdek, tumshuqning yuqoriga koʻtarilgan uchining yoʻqligi bilan ajralib turadi[2]. Burun qalqoni intermaksillerdan burun qalqonlari bilan ajralib turadi. Tanadagi tangachalar mustahkam[1].
Rangi xilma-xil: och kulrangdan yorqin qizil ranggacha. Barcha vakillar orqa tarafdagi tuq zigzag naqshlari bilan ajralib turadi, garchi baʼzida butunlay qora tanlilar (melanistlar) topiladi[1].
Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ular Yevropa va Shimoliy Osiyoda, jumladan, Arktika doirasidan tashqarida (umumiy ilon) yashaydi[1].
Hayot tarzi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ular tekisliklarda va togʻlarda quruqlikda yashaydilar. Ular asosan mayda sutemizuvchilar (kemiruvchilar, hasharotlar), shuningdek qushlar va kaltakesaklar bilan oziqlanadi. Yangi tugʻilgan ilonlar kichik kaltakesaklar va ortopteran hasharotlarni ovlaydi. Zahar gemolitikdir . Barcha turlari ovoviviparous[1].
Sistematika[tahrir | manbasini tahrirlash]
Subgenus juda koʻp sonli taksonlarni oʻz ichiga oladi, ularning koʻpchiligi noaniq tizimli maqomga ega[3]. Shunday qilib, turli mualliflar Nikolskiy ilonini tur yoki kichik tur deb hisoblashadi va relikt ilon koʻpincha Kavkazning kichik sinonimi hisoblanadi[4]. Shunga qaramay, subgenus monofiletik hisoblanadi va quyidagi turlarni oʻz ichiga oladi[5]:
- Vipera altaica
- Vipera anatolica
- Vipera berus — Oddiy ilon[К 1]
- Vipera darevskii — Darevskiy iloni[К 2]
- Vipera dinniki — Dinnik iloni
- Vipera eriwanensis — Arman dasht iloni[К 3]
- Vipera graeca
- Vipera kaznakovi — Kavkaz iloni[К 4]
- Vipera lotievi — Lotieva iloni
- Vipera nikolskii — Nikolskiy iloni
- Vipera orlovi — Orlov iloni
- Vipera renardi — Sharqiy dasht iloni
- Vipera sakoi
- Vipera seoanei
- Vipera ursinii — Gʻarbiy choʻl ilon
- Vipera walser
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Izohlar
- ↑ vklyuchaya V. b. barani i V. b. bosniensis
- ↑ v tom chisle Vipera olguni
- ↑ vklyuchaya Vipera shemakhensis i V. e. ebneri
- ↑ v tom chisle Vipera magnifica
Havolalar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Дунаев Е. А., Орлова В. Ф.. Змеи. Виды фауны России: Атлас-определитель. ISBN 978-5-906171-61-0.
- ↑ Speybroeck J., Beukema W., Bok B., Van Der Voort J., Velikov I. Field Guide to the Amphibians and Reptiles of Britain and Europe : [angl.]. — Bloomsbury Natural History, 2016. — P. 404. — 432 p. — ISBN 1408154595.
- ↑ Gadyuki (Reptilia: Serpentes: Viperidae: Vipera) Voljskogo basseyna / pod red. k b. n. А. Г. Бакиева. — Tolyatti: Kassandra, 2015. — S. 68—70. — 234 s. Arxivnaya kopiya ot 2 aprelya 2022 na Wayback Machine
- ↑ The Reptile Database: Vipera kaznakovi (angl.) (Data obraщeniya: 18 avgusta 2022)
- ↑ Freitas, I., Ursenbacher, S., Mebert, K., Zinenko, O., Schweiger, S., Wüster, W., Brito, J. C., Crnobrnja-Isailović, J., Halpern, B., Fahd, S., Santos, X., Pleguezuelos, J. M., Joger, U., Orlov, N., Mizsei, E., Lourdais, O., Zuffi, M. A., Strugariu, A., Zamfirescu, Ş. R., Martínez-Solano, Í., Velo-Antón, G., Kaliontzopoulou, A., & Martínez-Freiría, F. Evaluating taxonomic inflation: towards evidence-based species delimitation in Eurasian vipers (Serpentes: Viperinae) : [angl.] // Amphibia-Reptilia. — 2020. — T. 41, № 3. — P. 285—311. — doi:10.1163/15685381-bja10007.