Qalmoqqir mis koni

Qalmoqqir mis koni — "Olmaliq KMK" Ajning asosiy konlaridan. Toshkent viloyatidagi Olmaliq shahrining shim.gʻarbiy qismiga tutashgan. Qalmoqqir mis koni. misporfir tipidagi dunyo boʻyicha eng yirik hisoblangan 10 ta obʼyektlar qatoriga kiradi. Kon choʻkindi, vulkanogen va intruziv jinslar majmuasidan tarkib topgan, ularda magmatik hosilalar koʻproq uchraydi. Konning geologik tuzilishida riolitporfirlar, dolomitlar va ohaktoshlar, andezitdatsitli porfirlar, kvarsli monsonitporfirlar, granodioritporfirli daykalar, dioritli va diabazli porfiritlar mavjud. Vulkanogen choʻkindi qatlam jinslarini siyenitdiorit qatoridagi asosliroq intruzivlar yorib chiqqan va qisman ular bilan assimilyatsiyalashgan. Asosiy ruda qamrovchi jinslar yirik shtok shaklida mujassamlashgan siyenitdioritlar, dioritlar va riolitporfirlardir.

Kon rudalari 3 texnologik tipga: oksidlangan, aralash (tarkibida ikkilamchi sulfidlar boʻlgan) va birlamchi sulfidlarga boʻlinadi. Oksidlangan rudalar murakkab tuzilishi bilan farqlanib, koʻpincha turli qalinlikdagi tik yotuvchi tomir, qatlam, linza va ustun koʻrinishlarda uchraydi. Gipergenez zonasining eng koʻp qalinligi 180 m (oʻrtacha 60–65 m), oksidlangan rudalarning oʻrtacha qalinligi 20 m, aralash va xalkozinlilarniki 19 m dan iborat. Oksidlangan rudalardagi misning tarkibi — 0,3 dan 3% gacha, ikkilamchi sulfidli boyish zonasida — 0,3 dan 4% gacha.

Qalmoqqir mis konining birlamchi rudalari tarkibida mis — 0,58%, molibden — 0,005 %, oltin — 0,5 g/t, kumush — 3 g/t, oltingugurt 1,5— 2%, kamyob elementlar (selen, tellur, reniy, vismut, indiy va boshqalar) mavjud.

Konning markaziy qismi mis va temir sulfidlariga boy. Oltinning taqsimlanishi xalkopiritli minerallashish bilan bogʻliq. Rudali shtokverkning kuzatilgan qalinligi 1240 m gacha. U yaxlit uzluksiz tanani tashkil qilib, konning oʻrta qismiga kelganda tarmoqlanadi.

Konda metasomatik oʻzgargan jinslar keng tarqalgan. Ularda greyzenlashish eruptivli brekchiyalar va qora granitporfirlarning daykalarida mujassamlashgan. Qalmoqqir mis konining kvarsseritsitli metasomatitlari odatdagi ikkilamchi kvarsitlardan oʻzida boy glinozyomli minerallarning (korund, diaspor, andaluzit va boshqalar) deyarli uchramasligi bilan farq qiladi.

Kon tarixi

Karyer qurilishi 1954-yilda boshlanib, 1959-yil 1-iyulda Qalmoqqir konining birinchi navbatini ishga tushirish to‘g‘risida dalolatnoma imzolangan.

Konni dastlabki oʻzlashtirish loyihasi Leningradning “Gipruda” instituti tomonidan tuzilgan, soʻngra Qalmoqqir konining loyihasi Moskva “Giprosvetmet” institutiga topshirilgan va 1960-yilda institut kengaytirish loyihasini ishlab chiqqan.

O'sha paytda yuk tashish uskunasi sifatida Ural og'ir mashinasozlik zavodining cho’mich hajmi uch kub bo’lgan SE 3 ekskavatorlaridan, ag’darmalarga jinslarni tashishda esa yuk ko’tarish qobiliyati uch tonnadan o'n tonnagacha bo’lgan avtomobillaridan foydalanilgan.

Konda 1963-yildan boshlab EKG-8 qoyali ekskavatorlari ishlagan, ruda va jins bilan og'ir yukli sostavlar tortish o’girligi 150 tonna bo'lgan elektrovozlar yordamida tashilgan. 1965-yil oxiriga kelib, barcha arqon-zarbali burg'ulash uskunalari VSV-3, BSSH 2M tipidagi sharoshkali burg'ulash uskunalari bilan almashtirildi. Yetmishinchi yillarning boshlarida tog'-kon uskunalarining yangilanishi boshlanadi.

Bugun

Karyer yiliga 5-6 m ga chuqurlashmoqda, ish jabhasining oldinga siljish tezligi esa 90-10m. "Qalmoqqir" konining atrofi kichik tepalikli tabiatga ega. Konning eng baland nuqtalarining dominant sathidan balandligi taxminan 200 m. Hududning tabiati konning yuqori qismini tog 'karyeri tomonidan qazib olish imkoniyatini oldindan belgilab qo'ygan. Konning bu qismi yarim xandaklar bilan ochilgan. Konning hududning ustunlik darajasidan pastda joylashgan qismi +660 m belgisidan boshlab, statsionar tashqi xandaq bilan ochilgan.

Avtomobil transportidan karyerning yuqori gorizontlarida, +760 m va undan yuqori balandlikdagi joylarda, shuningdek, gorizontlarni ochishda kapital va yangi kesmli xandaqlarida foydalaniladi.

Temir yoʻl transporti yuklarni temir yoʻl ag’darmalariga va rudalarni qayta ishlash zavodiga tashish uchun ishlatiladi.

Konda portlatish quduqlarini burg'ulash SBSh-250 MNA-32 burg'ulash qurilmalari bilan amalga oshiriladi.

Quduqlar diametri 244,5 mm bo'lgan sharoshkali dolotalar bilan burg'ulanadi.

Uskuna quruq va sug'orilgan, monolit va singan jinslarda quduqlarni burg'ulashi mumkin.

Quruq jinslarni burg'ilashda quduqqa havo-suv aralashmasini yetkazib berish orqali nam changni bostirish majburiy bo'lib, chang namlanadi va atmosfera ifloslanmaydi.

Burg'ulash vositasi - uzunligi 8 m, diametri 203 mm 4 ta shtangadan iborat.

Tog' jinslarini transport vositalariga yuklash- to'g'ridan-to'g'ri mexanik belkurak tipli siklik ekskavatorlar tomonidan amalga oshiriladi. Hozirda 4,6 m3 dan 15 m3 gacha cho’mich sig‘imiga ega EKG-20, EKG-15, EKG-12,5, EKG-10, EKG-8I, EKG-6,3, EKG-5U, EKG-5A, EKG-4,6 rusumli ekskavatorlardan foydalanilmoqda.

Ustki qatlam jinslari va rudalar keng oʻlchovli elektrlashtirilgan temir yoʻl transportida tashiladi.

Yuqori gorizontlardan (760 m va undan yuqori) ustki qatlamni ag’darmalarga va rudalarni qayta yuklash punktlariga tashish avtomobil transporti orqali amalga oshiriladi.

Karyer bortining shimoli-sharqida 1-sonli tog' jinslarini qabul qilish uchun ishlab chiqarish uchastkasi mavjud bo'lib, unda to'rtta ag’darmali temir yo'l tupigi bor, ulardan uchtasi +740 m belgisida joylashgan, to'rtinchi tupik. 770 m belgisidan 30 m balandroqdir.

Sariq cho'qqi karyeri

"Qalmoqqir" kon boshqarmasi tarkibiga Olmaliq shahridan janubi-sharqda, Qurama tizmasining shimoliy yonbag'rida joylashgan Sauqbuloq ruda koni maydonida joylashgan Sariq-Cho’qqi karyeri ham kiradi. Kon 1932-yilda Batalov A.B. tomonidan A.V.Korolev rahbarligida kupremetrik tadqiqot davomida ochilgan.

Hozirda Sariq-Cho’qqi koni karyer tomonidan qazib olinmoqda.

Sariq-Cho’qqi mis-molibden koni Sauq-Buloq daryosining oʻrta oqimida 1040-1580 m balandlikda joylashgan. Maydon Olmaliq shahri bilan 26 km uzunlikdagi asfalt yo‘l bilan bog‘langan. “Izvestkovaya” stansiyasi Oxangaron-Svintsovaya temir yo'lida joylashgan bo'lib, karerdan 14 km uzoqlikda joylashgan.

Iqtisodiy nuqtai nazardan, Sariq-Cho’qqi koni qulay sharoitda joylashgan. U yaxshi rivojlangan Olmaliq togʻ-kon viloyatida joylashgan boʻlib, bu yerda qoʻrgʻoshin-rux va mis qazib olish, qayta ishlash va metallurgiya korxonalari bazasi mavjud.

Sariq-Cho’qqi koni 1974-yil may oyida ishga tushirilgan. 1981-yil may oyida SSSR Davlat zahiralari qo'mitasi 08.05.1981+yildagi 1582-sonli bayonnoma bilan yangi shartlarni tasdiqladi.

Ruda konining maydoni shimoli-g'arbdan Miskon yorig'i, shimoli-sharqdan Urgaz daryosi va janubdan Qurama tizmasining o'qi bilan cheklangan.

Sovuq-Buloq ruda koni hududining relyefi qo'pol xususiyatga ega bo'lib, bu yerda mutlaq belgilar 700 dan 1000 m gacha, janubiy qismida esa 900 dan 2000 m gacha.

Sariq-Cho’qqi karyerini elektr ta'minoti 35/6 GPP dan 2500 kVA quvvatga ega ikkita transformatordan to'rtta oziqlantiruvchi liniyalar orqali amalga oshiriladi. Elektr ta'minoti sxemasi birlashtirilgan: A-35 simidan yasalgan 6 kV statsionar elektr uzatish liniyalari ekskavatorlar va burg’ulash dastgohlariga boradi, so'ngra ish gorizontlarida statsionar elektr uzatish liniyalari A-35 sim bilan yog'och yoki beton tayanchlarda amalga oshiriladigan mobil elektr uzatish liniyalariga aylanadi. Ko’chiriluvchan elektr uzatish liniyalari YAKNO-10U1 tipidagi qayta ulash punktlariga (11 dona miqdorida) ulanadi va KGE tipidagi kabel orqali ekskavatorlarga ulanadi.