Qadimgi Rimda fohishabozlik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Pompeydagi Lupanar (fohishaxona) devoridagi rasm, ich kiyimdagi fohisha deb taxmin qilingan ayol

Qadimgi Rimda fohishalik qonuniy va litsenziyalangan edi. Qadimgi Rimda hatto eng yuqori ijtimoiy mavqega ega bo'lgan Rim erkaklari ham axloqiy norozilikka duchor bo'lmasdan har ikkala jinsdagi fohishalar bilan shug'ullanishlari mumkin edi.[1] Fohishaxonalar Rim erkaklari uchun mashhur dam olish maskani hisoblangan va bu, shubhasiz, qadimgi Rim madaniyatining bir qismi edi.[2] IV asrda, Rim rasman nasroniylashtirilayotgan paytda, ba'zi yirik fohishaxonalar turistik diqqatga sazovor joylar hisoblangan.[3] Jinsiy qullikning ikki turi mavjud edi: homiylik va fohishalik. Fohishalar soliq to'lashlari kerak bo'lgan.[4]

Satir va Maenad; Pompeydagi Casa degli Epigrammi dan Rim freskasi

Aksariyat fohishalar qullar yoki ozod qilingan ayollar bo'lgan va ixtiyoriy fohishalik bilan majburiy fohishalikning muvozanatini aniqlash qiyin hisoblanadi. Rimda qullar mulk hisoblanganligi sababli, egasi ularni fohisha sifatida ishlatishi qonuniy edi.[5] 1-asr tarixchisi Valeriy Maksimus murakkab jinsiy psixologiya haqida hikoya qiladi. Unda ozod qilingan odam qullik davrida o'z egasi tomonidan fohishalik qilishga majburlanadi; ozod bo'lgandan so'ng, o'zining yosh qizini tarbiyachisi bokiraligini olib qo'ygani uchun o'ldiradi.[6][7]

Ba'zida qul sotuvchisi uning fohishalik qilishiga yo'l qo'ymaslik uchun egalik hujjatlariga ne serva bandini qo'shib qo'ygan. Ne serva bandi, agar yangi egasi yoki boshqa egasi keyinchalik quldan fohisha sifatida foydalansa, u ozod bo'lishini anglatardi.[5]

Avgust qonuni zinoda aybdor ayollarni fohishaxonalarda majburan fohishalikka mahkum qilishiga ruxsat berdi. Qonun 389-yilda bekor qilingan.[5]

Livi va Tatsit kabi tarixchilar vatanparvarlik, qonunlarga bo'ysunish yoki eurergetik xatti-harakatlari orqali ma'lum darajada hurmatga sazovor bo'lgan fohishalarni eslatib o'tadilar. Yuqori toifadagi "call girl" (meretrix) - yunon modellari ta'sirida bo'lgan Plavt komediyalaridagi asosiy qahramon hisoblanadi. Katullus, Horatsi, Ovid, Martial va Yuvenalning she'rlari, shuningdek, Petroniusning Satirikoni fohishalarning xayoliy yoki satirik ko'rinishlarini taqdim etgan. Haqiqiy dunyo amaliyotlari fohishalikni tartibga soluvchi Rim qonuni qoidalari va yozuvlar, ayniqsa Pompeydagi graffiti bilan hujjatlashtirilgan.[2]

Fohishalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pompey freskasidan erotik sahna, miloddan avvalgi 1-50 yillar, Maxfiy muzey, Neapol
Pompey freskasidan erotik sahna, eramizning 50-79-yillari

Meretrix (ko'plik shakli: meretrices) ro'yxatdan o'tgan ayol fohishasi bo'lib, jinsiy aloqa ishchilarining yuqori toifasi hisoblangan. Ro'yxatdan o'tmagan yoki tasodifiy fohishalar keng toifadagi prostibulalar, "pastki tabaqa" toifasiga kiradi.[8] Fohisha o'z-o'zini ish bilan ta'minlashi va ish uchun xonani ijaraga olishi mumkin edi. Qiz (puella, she'riyatda "qiz do'sti" yoki meretriksning sinonimi sifatida qo'llaniladigan atama) sotuvchi yoki madam lena) bilan yashashi yoki hatto onasining boshqaruvi ostida biznes bilan shug'ullanishi mumkin bo'lgan.[1] Fohishaning narxi bir burda nondan bir oz ko'proq edi. Rim huquqida meretrislar maqomi maxsus va qattiq tartibga solingan.[9] Ular aedillarda ro'yxatdan o'tishlari shart edi [10] va (Kaligula davridan boshlab) imperator soliqlarini to'lashlari kerak bo'lgan.[11] Ular "mashhur shaxslar" deb hisoblangan va fuqarolarga tegishli ko'plab fuqarolik huquqlaridan mahrum qilingan.[12]

Kiyim va tashqi ko'rinish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Butun Rimda fohishalarning fuqarolardan farqli ravishda kiyinishi odatiy hol edi. Pompey yaqinidagi joylardan birida o'ttiz yoshli ayolning jasadida "xo'jayin o'z cho'risiga" degan yozuv yozilgan oltin bilaguzuk topildi. Bu bilaguzuk har bir bandaga bir xil munosabatda bo'lmaganligini eslatib turadi. Pompeydagi bir nechta rasmlarda fohishalar butunlay yalang'och, yoki ba'zan oltin zanjirlar va boshqa qimmatbaho zargarlik buyumlari bilan tasvirlangan. Pompeyda jinsiy qul bo'lgan ba'zi odamlar o'z xo'jayinlari tomonidan sovg'a qilingan zargarlik buyumlarini kiygan bo'lishi mumkinligini ko'rsatadigan artefaktlar ham topilgan.[13]

Fohishalar va sutenyorlarning hayotidagi qonuniy huquqlar va cheklovlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fohishalar ro'yxatga olinishi va litsenziyalanishi kerak edi. Fohishalarni ro'yxatga olgan Aedile fohishaxonalarning tartibli ekanligiga ishonch hosil qilish uchun mas'ul edi. Bu fohishaxonaning ish vaqtini nazorat qilish, har qanday janjalni to'xtatish va kiyinish qoidalariga rioya qilishni o'z ichiga olgan. Rim vannalari fohishalik uchun keng tarqalgan joy bo'lgan deb hisoblashadi va vannalar oxir-oqibat jinsga qarab ajratilganligi sababli, biz gomoseksual fohishalik va homiylikning potentsial o'sishini ko'rishimiz mumkin.[14]

Respublika va imperiya davrida sutenyorlar va fohishalarga nisbatan ko'plab cheklovlar qo'yilgan edi, ammo milodiy 300-yilga kelib, sutenyorlar va fohishalar ularga nisbatan qo'yilgan qonuniy cheklovlarning eng yuqori cho'qqisiga chiqdi. Ularga davlat lavozimiga kirishga ruxsat berilmagan. Floraliya kabi ba'zi diniy bayramlarda ibodatxonalar fohishalarni butunlay chiqarib tashlagan.

Qadimgi Rimda erkaklar fohishaligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oqsoqol Kato o'zining jinsiy tuyg'ulari haqida juda ochiq edi. U va boshqa ko'plab rimliklar yunonlarning erkin jinsiy aloqa haqidagi g'oyasini sharmandali deb o'ylashgan. Katon hech bir rimlik erkakning "juda nazokatli" bo'lishini istamadi, chunki u buni nomussizlik deb hisobladi.[15] Biroq, Rim erkaklari faol sherik sifatida erkaklar bilan jinsiy aloqada bo'lishlari odatiy hol edi. Erkaklar va ayollar alohida cho'milgani uchun Rim jamoat hammomlarida munosabatlar odatiy hol bo'lgan. Bu Rim hammomlarida ham erkaklar fohishaligi sodir bo'lgan bo'lsa kerak.

Erkak fohisha uchun skortum (gender neytral) va exoltus (18 yoshdan oshgan erkaklarga xos) kabi bir nechta lotincha atamalar qo'llaniladi.

Erkak fohishalarga o'z daromadlarining bir foizi berilgan bo'lishi mumkin, bu yerda ayol fohishalar bo'lmagan. Graffiti reklamalari Pompeydagi erkak fohishaligidan dalolat beradi.[16]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Dillon & Garland 2005.
  2. ↑ 2,0 2,1 Strong 2016.
  3. ↑ McGinn 2004.
  4. ↑ Taylor, Rabun (2010). „A Documentary History of Naples: Ancient Naples, Chapter Four - Neapolis and the Rise of Rome“. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.1676285. ISSN 1556-5068.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 McGinn 1998.
  6. ↑ Valerius Maximus 6.1.6
  7. ↑ Richlin, Amy (1993). „Not before Homosexuality: The Materiality of the Cinaedus and the Roman Law against Love between Men“. Journal of the History of Sexuality. 3-jild, № 4. 523–73-bet. JSTOR 3704392.
  8. ↑ Adams, J. N., Words for "prostitute" in Latin, University of Koeln, 1983, pp. 325 - 358
  9. ↑ Sokala 1998.
  10. ↑ Balsdon 1963.
  11. ↑ H. Nettleship/J. E. Sandys eds., A Dictionary of Classical Antiquities (1894) p. 293
  12. ↑ Adams, J. N., Words for "prostitute" in Latin, University of Koeln, 1983, p. 342
  13. ↑ Baird, J. A. (2015). „On Reading the Material Culture of Ancient Sexual Labor“. Helios (inglizcha). 42-jild, № 1. 163–175-bet. doi:10.1353/hel.2015.0001. ISSN 1935-0228.
  14. ↑ „The History of Prostitution, its Extent, Causes and Effects Throughout the World“. JAMA: The Journal of the American Medical Association. XXIV-jild, № 26. 1895-06-29. 1021-bet. doi:10.1001/jama.1895.02430260027015. ISSN 0098-7484.
  15. ↑ Richlin, Amy (1993). „Not before Homosexuality: The Materiality of the Cinaedus and the Roman Law against Love between Men“. Journal of the History of Sexuality. 3-jild, № 4. 523–573-bet. ISSN 1043-4070. JSTOR 3704392.
  16. ↑ Glancy; Moore (2011). „How Typical a Roman Prostitute Is Revelation's "Great Whore"?“. Journal of Biblical Literature. 130-jild, № 3. 551-bet. doi:10.2307/41304219. JSTOR 41304219. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qadimgi_Rimda_fohishabozlik&oldid=2805371" dan olindi