Puli Xumri

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Puli Xumri

پل خمری
Shahar
Skyline of Puli Xumri
35°57′0″N 68°42′0″E / 35.95000°N 68.70000°E / 35.95000; 68.70000 G OKoordinatalari: 35°57′0″N 68°42′0″E / 35.95000°N 68.70000°E / 35.95000; 68.70000 G O
Mamlakat Afgʻoniston
Viloyat Bagʻlon viloyati
Tuman Puli Xumri tumani
Hukumat
Maydon 37.52 km2 (14.49 mi²)
Markazi balandligi 920[1] m
Aholisi
 (2014-2015)
 221 274[2]
Vaqt mintaqasi UTC+4:30
Puli Xumri xaritada
Puli Xumri
Puli Xumri

Puli Xumri (dariycha : پل خمری) Afgʻoniston shimolidagi shahar. Puli Xumri Bagʻlon viloyatining poytaxti va eng yirik shahri boʻlib, uning nomi viloyatdagi boshqa yirik shahar Bagʻlondan kelib chiqqan[3]. Shahar nufusi 2015-yil holatiga koʻra taxminan 221 274 nafar boʻlib, u Afgʻonistonning 9-chi yirik shahri va Afgʻonistonning shimoli-sharqidagi Qunduzdan keyin ikkinchi eng katta shaharga aylanadi[2]. Puli Xumri yirik sanoat shahri[4].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yildan boshlab Tolibon isyonchilari Puli Xumrining Dandi Shahobiddin qismida faollashdi[5]. 2019-yil 5-may kuni Tolibon aʼzolari shahar politsiya shtabiga bostirib kirib, 13 nafar politsiyachini oʻldirdi[6]. 2019-yil 1-sentyabrda Tolibon shaharga hujum qildi[7], ammo hujum afg‘on armiyasi tomonidan qaytarildi. 2021-yil 16-yanvarda Afgʻon Milliy armiyasining tuman boʻlimi boshlig‘i Fazal Vakilzoda Tolibon hujumida halok bo‘ldi[8].

2021-yil 10-avgustda Puli Xumri Tolibonning umummilliy harbiy hujumi doirasida bosib olingan sakkizinchi viloyat markaziga aylandi[9][10].

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  Puli Xumri, taxminan Qunduzdan 100 kilometr (60 mi) janubda, Mozori- Sharifdan 200 kilometr (120 mi) janubi-sharqda va Kobuldan 230 kilometr (140 mi) shimolda joylashgan, mintaqadagi savdo va tranzit markazi[1].

Yerlardan foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iskala ustida ishlayotgan erkaklar,1939-yil

2015-yil holatiga koʻra Puli Xumri 6 ta tumanga boʻlingan, umumiy yer maydoni 3 752 gektarni tashkil etdi. Shahardagi turar-joylarning umumiy soni 24 586 tani tashkil etdi[1]. Puli Xumrida eng koʻp yerdan foydalanish qishloq xoʻjaligi yerlariga (65%) toʻgʻri keladi, bu yerlarning asosiy qismi 3, 5 va 6-tumanlarda joylashgan. 1 va 2-tumanlar eng yuqori turar-joy zichligiga ega, ammo 5-tumanda eng koʻp turar joy joylashgan. Puli Xumri oddiy, tartibsiz va togʻ yonbagʻridagi uylar hamda koʻp qavatli uylardan iborat turli xil uy-joy fondiga (taxminiy qiymati $120 mln) ega[1].

Iqlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mahalliy choʻl iqlimi taʼsirida Puli Xumri Köppen iqlim tasnifi boʻyicha sovuq chala choʻl iqlimga (BSk) ega. Shaharda oʻrtacha harorat 15,9 °C, yillik yogʻingarchilik esa oʻrtacha 282 mmni tashkil qiladi.

Iyul — yilning eng issiq oyi, oʻrtacha harorati 28,5 °C. Eng sovuq oy yanvarning oʻrtacha harorati 3,0 °C.

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
2002 (tax.)60,000[manba kerak]—    
2006 (tax.)180,800[manba kerak]—    
2007 (tax.)58,300[manba kerak]—    

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Puli Xumrida ikkita to‘g‘on mavjud bo‘lib, ular zarur elektr energiyasini taʼminlaydi.

Afgʻonistonning birinchi sement zavodi Gʻori I sement zavodi 1954-yilda Puli Xumrida Chexoslovakiya moliyaviy koʻmagida qurilgan. Hozirda u Afghan Invest Co.ga tegishli va ushbu kompaniya hamda Ahmad Javid Jaihoon tomonidan boshqariladi[11]. Ohaktosh zavod orqasidagi tepalikdan qazib olinadi[12].

Kar-kar qishlogʻida shahar tashqarisida koʻmir koni bor, ammo ishlab chiqarish tizimi eskirgan.

Yomgʻir va harorat tufayli qishloq xoʻjaligi juda muhim, bugʻdoy, ziravorlar va sholi asosiy ekinlardir.

Viloyatni qayta qurish guruhi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mahalliy qayta qurish guruhining (PRT) yetakchi davlati Vengriya boʻlib, u shaharda 2006-yildan 2013-yil martigacha ishlagan[manba kerak]. 2006-yilgacha Niderlandiya yetakchi davlat edi[13].

Puli Xumri-Kobul elektr uzatish liniyalari hozir poytaxtga doimiy elektr energiyasini yetkazib bermoqda.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“ (en, prs). UN-Habitat (2015). 26-oktyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-oktyabr 2015-yil. „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“. UN-Habitat (in English and Dari). 2015. Archived from the original on 26 October 2021. Retrieved 21 October 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-I English)“ (en). UN-Habitat (2015). 26-oktyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-oktyabr 2015-yil.
  3. ↑ Dupree, Nancy Hatch. An Historical Guide to Afghanistan, 2nd Edition, Revised and Enlarged, Afghan Tourist Organization [1st Edition: 1970], 1977. 
  4. ↑ „Northern revolt quelled“ (en). gulfnews.com. Reuters (16-dekabr 2001-yil). Qaraldi: 24-avgust 2021-yil.
  5. ↑ Amiry. „Pul-e-Khumri Residents Speak Out About Ongoing Battles“. TOLOnews (3-avgust 2017-yil). 26-oktyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-iyun 2020-yil.
  6. ↑ „Afghan officials: Taliban launch complex attack on police“. Taiwan News. Associated Press (5-may 2019-yil). Qaraldi: 7-iyun 2020-yil.
  7. ↑ „Several civilians dead as Taliban attacks northern city“ (en). www.aljazeera.com (2-sentyabr 2019-yil). 26-oktyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-iyun 2020-yil.
  8. ↑ „NDS district chief Fazal Wakilzada and his bodyguard were killed in today's IED blast in Pul-e-Khumri, Baghlan“ (en). afghanistan.liveuamap.com (16-yanvar 2021-yil). 26-oktyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-yanvar 2021-yil.
  9. ↑ Makoii. „Taliban fighters capture Afghan city at strategic junction north of Kabul“. The Guardian (10-avgust 2021-yil). Qaraldi: 10-avgust 2021-yil.
  10. ↑ „Taliban seizes eighth provincial capital, Pul-e-Khumri in Baghlan“ (AV Media). YouTube. Al Jazeera English (10-avgust 2021-yil). 10-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 10-avgust 2021-yil.
  11. ↑ „Afghan Cement and Afghan Coal LLC - About“. 27-aprel 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-sentyabr 2018-yil.
  12. ↑ Magyar, Honvedseg. „Baghlan taromány CIMIC kézikönyve“. Magyar Honvédség ÖHP.
  13. ↑ McMahon, Robert. „Afghanistan: PRTs Spreading, Though Impact Remains Unclear“. Radio Free Europe / Radio Liberty (20-oktyabr 2005-yil). Qaraldi: 19-dekabr 2007-yil.
Tumanlari
Landshaft
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Puli_Xumri&oldid=3858178" dan olindi