Potos
 | Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. |
Potos[1][2], yoki Pofos (qadimgi yunoncha: Πόθος, „istak, shahvat [2], shahvoniylik [2], sevgi, joziba“; lotincha: Pothos), — qadimgi yunon sevgi xudolari Erotlardan biri, yoʻq yoki oʻlgan sevgi obyektiga boʻlgan muhabbat tuygʻularining homiysi (personizatsiyasi), sevgi iztirobi, ehtirosli javobsiz sevgi homiysi. Bir tahminga koʻra, u Afrodita va oliy xudo Kronosning oʻgʻli hisoblanadi; boshqasiga koʻra — kamalak maʼbudasi Irida va shamol xudosi Zefirning oʻgʻli. Potos baʼzan sevgi xudosi Eros (Eros) va ehtiros xudosi (ehtirosli sevgi) Himerosning ukasi sifatida tasvirlanadi.
Qadimgi yunon sheʼriyatida anʼanaviy ravishda sevgi istagini bildirish uchun oʻxshash maʼnoli uchta soʻzdan foydalanilgan: ἵμερος, πόθος va ἔρως [3] . Aflotunning „Kratila“ (miloddan avvalgi IV asr) asari dialoglaridan birida ushbu tushunchalar oʻrtasidagi farqlar izohlanadi: πόθος — bu haqiqiy boʻlgan, shu yerda va shu onda mavjud boʻlgan obyektga emas, balki boshqa biror joyda joylashgan, yetishmayotgan istak obyektiga boʻlgan sevgi hissidir; ἵμερος, πόθος dan farqli oʻlaroq, bu yerda va hozirda boʻlgan istak obyektiga boʻlgan muhabbat istagi, u ruhni egallab oluvchi va ishlarga tashna boʻlgan boʻronli ishq oqimi hisoblanib, ruhni obyektga yetishtiradigan sevgi istagi[3]; ἔρως, aksincha, „tashqarida“ paydo boʻlgan, „koʻz orqali paydo boʻladigan“ sevgi sifatida namoyon boʻladi va ἵμερος va πόθος dan farqli oʻlaroq, „ichki sevgi oqimi“ning bir qismi sifatida baholanmaydi.
Qadimgi yunon shoiri Panopolitanlik Nonn (eramizning V asri) oʻzining „Dionisning ishlari“ asarida Potos obraziga qayta-qayta murojaat qiladi. Uning sheʼrida Potos baʼzan shahvat va hayvoniy nafsning mustaqil xudosi, baʼzan esa Eros xudosi bilan mujassamlashgandek tasvirlanadi[2].
Pothos tasviri qadimgi yunon sopol topilmalarida ukalari Eros va ehtiros xudosi Himeros bilan birga aks etadi. Potos, Himeros singari, koʻpincha goʻzallik va sevgi maʼbudasi Afroditaning hamrohlari sifatida tasvirlangan: masalan, miloddan avvalgi V asrga oid gidriya (sopol idish)da Potos va Himeros Afroditaning yon tomonlarida oʻsmir yigitlar qiyofasida tasvirlangan; Afrodita eramizning VI asriga oid medalyonda qanotsiz bolalardek tasvirlangan Potos va Himerosni qoʻllarida ushlab turgan holda aks etadi[3].
Qadimgi yunon yozuvchisi va geografi Pavsaniyas oʻzining „Ella tasviri“ asarida yozishicha, (eramizning II asrida) Megaradagi Afrodita ibodatxonasida sevgi xudolarining Skopas (miloddan avvalgi IV asrda yashagan) ishiga doir uchta haykali borligini xabar qiladi: Eros, Himeros va Potos. Pavsaniyas yozadi: „Ularning vazifalari boshqacha, …nomlari ham har xil“. Ushbu ibodatxonadan Potos haykalining Rim nusxalari bugungi kungacha saqlanib qolgan.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Qadimgi yunon mifologiyasi
- Rim va yunon xudolarining mutanosibliklari
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Nonn Panopolitanskiy. Deyaniya Dionisa / Per. Yu. A. Golubsa. Vstup. st. A. V. Zaxarovoy. — SPb. : Aleteyya, 1997. — 554 s. — (Antichnaya biblioteka). — 2400 ekz. — ISBN 5-89329-033-X. — OCLC 741100004.
- Fray S. Eroti // Mif. Grecheskie mifi v pereskaze. — Fantom Press, 2018. — 544 s. — 10 000 ekz. — ISBN 9785864717875.
- Calame C. The Poetics of Eros in Ancient Greece : [angl.] = I Greci e l’Eros : simboli, pratiche e luoghi : [per. s ital.] / transl. by J. Lloyd. — Princeton, New Jersey : Princeton University Press, 2013. — 200 p. — ISBN 0691159432. — ISBN 9780691159430. — OCLC 940907650.