Petrica Kerempuh
Petrica Kerempuh (Xorvatcha talaffuzi: pětrit͡sa kêrempu [1]) – Xorvatiya va Yugoslaviya asarlarida uchraydigan adabiy personaj. Eng mashhuri Miroslav Krleza tomonidan yaratilgan „Petrica Kerempuhning balladalari“ (xorvatcha: Balade Petrice Kerempuha) boʻib, koʻplab maqtovlarga sazovor boʻlgan. Xorvatiya adabiyotida Petrica Kerempuh odatda xalq paygʻambari va kuchlilarni masxara qiladigan zamonaviy voqealarning beadab sharhlovchisi sifatida tasvirlangan[2][3].
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu ism „qorin“ degan maʼnoni anglatuvchi „kerempuh“ soʻzidan olingan boʻlib, majoziy maʼnoda ayyor yoki quvnoq odamni anglatadi. Ushbu soʻz vengriyadan kelib chiqqan deb taxmin qilinadi.
Qahramonning eng qadimgi kelib chiqishi Petrica Kerempuh iliti čini i življenje človeka prokšenoga (tarjimasi „Petrica Kerempuh yoki adashgan odamning hayoti“) nashridan kelib chiqqanga oʻxshaydi. 1834-yildagi Till Eulenspiegelning sayohatlari va sarguzashtlari haqidagi nemis kitobida ham mavjud[4].
1860-yillardan boshlab, Pragada Avgust Şenoa oʻzining koʻplab asarlarida Petrica Kerempuh ismidan taxallus sifatida foydalangan[5][6].
Xorvat adabiyotida[tahrir | manbasini tahrirlash]
1936-yilda Lyublyanada „Petrika Kerempuhning balladalari“ asari nashr etildi va u juda yaxshi qabul qilindi. Kitob XX asr Markaziy Yevropa adabiyotida muhim asar hisoblanib, mintaqada yaratilgan eng yaxshi asarlardan biri boʻlib qoldi[7]. Krleja ushbu personaj orqali xalqning boshiga tushgan koʻp asrlik zulmga qarshiligini bildirdi. Kerempuh koʻpincha Eulenspigel ertaklaridagi Zagorje, shuningdek, xorvatiyalik yozuvchi Titush Brezovački tomonidan yaratilgan Mátyás Garabonciás Diák personajlari bilan taqoslanadi.
Qahramonning yana bir versiyasi Domjanićning unchalik mashhur boʻlmagan „Petrica Kerempuh i spametni osel“ (tarjimasi „Petrica Kerempuh va aqlli eshak“) qoʻgʻirchoq teatrida ham uchraydi. Asarda 1920-yillardagi xorvat ziyolilari tanqidiy va satirik tarzda tasvirlanadi. Petrica Kerempuh adabiy qahramon boʻlishidan tashqari, teatrda ham koʻp qoʻllanilgan[8].
Meros[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kerempuh adabiy xorvat tilida, xususan, mamlakatning Kaykav tilida soʻzlashadigan qismlarida mashhur boʻlganligi sababli, bu atama satirik yoki hazilkash xarakterni berish uchun metonimik tarzda ishlatiladi. Zagrebda Kerempuh nomli haftalik satirik gazeta boʻlib, 1945-yildan 1958-yilgacha nashr etilgan va keyinchalik 1965-yilgacha Vjesnik gazetasining yakshanba kungi sonining bir qismiga aylangan[9][10]. Shuningdek, Zagrebda personaj nomi bilan atalgan Kerempuh satirik teatri mavjud[11][9].
Bugungi kunda Zagrebdagi Dolac bozorida 1955-yilda haykaltarosh Vanja Radauš tomonidan oʻrnatilgan Petrica Kerempuhning haykali mavjud. Dolac shimolida Petrica Kerempuh maydoni ham boʻlib, u yerda odatda gullar sotiladi.
Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]
 |
 |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ "Petrica Kerempuh". Hrvatski jezični portal. Zagreb: Znanje i Srce. 2006. https://hjp.znanje.hr/index.php?show=search_by_id&id=eV5iXRI%3D&keyword=Petrica+Kerempuh. Qaraldi: 2 November 2023.
- ↑ http://www.zagreb-touristinfo.hr/brosura/korak_po_korak/brosura%20korak%20po%20korak_HR_web.pdf Preuzeto 23. prosinca 2011.
- ↑ de Haro García, N.. Making Art History in Europe After 1945. Taylor & Francis, 2020. ISBN 9781351187572. 2023-yil 2-noyabrda qaraldi.
- ↑ Miroslav Krleža: Balade Petrice Kerempuha, Klasici hrvatske knjževnosti: pjesništvo, Naklada Bulaja, Zagreb 2000.
- ↑ „August Šenoa“. Kuća Šenoa. Udruga "Svi naši Šenoe". Qaraldi: 2023-yil 19-noyabr.
- ↑ Šunjić, Ankica (2015). "ŠENOA, August". Hrvatski biografski leksikon. Zagreb: Leksikografski zavod Miroslav Krleža. https://hbl.lzmk.hr/clanak.aspx?id=11894. Qaraldi: 19 November 2023.
- ↑ http://www.lzmk.hr/hr/vijesti-zavoda/iz-medija/510-petrica-kerempuh-prvi-put-u-italiji (Wayback Machine saytida 2015-06-10 sanasida arxivlangan) Preuzeto 23. prosinca 2011.
- ↑ http://www.tportal.hr/kultura/kazaliste/46572/Petrica-Kerempuh-prosetao-centrom-Zagreba.html Preuzeto 23. prosinca 2011.
- ↑ 9,0 9,1 "kerempuh". Hrvatski jezični portal. Zagreb: Znanje i Srce. 2006. https://hjp.znanje.hr/index.php?show=search_by_id&id=el1gUBk%3D. Qaraldi: 2 November 2023.„kerempuh“. Hrvatski jezični portal. Zagreb: Znanje i Srce. 2006. Retrieved 2 November 2023.
- ↑ "Kerempuh" (Croatian). Hrvatska enciklopedija. Zagreb: Leksikografski zavod Miroslav Krleža. 2021. https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=31248. Qaraldi: 2 November 2023.
- ↑ de Haro García, N.. Making Art History in Europe After 1945. Taylor & Francis, 2020. ISBN 9781351187572. 2023-yil 2-noyabrda qaraldi. de Haro García, N.; Mayayo, P.; Carrillo, J. (2020). Making Art History in Europe After 1945. Taylor & Francis. ISBN 9781351187572. Retrieved 2 November 2023.