Ozodiy Stadioni

Ozodiy Stadioni
	; Ozodiy Stadioni in 2018
Toʻliq nomi	Ozodiy Stadioni
Oldingi nomlari	Aryamehr Stadium (1971-1979)
Manzil	Tehron, eron
Operator	Ozodiy Sport Kompleksi; Tehron munitsipaliteti
Sigʻimi	78,116 (2016-present); 84,412 (2012–2016); 95,225 (2003-2012); 100,000 (1971-2003)
Rekord muxlislar tashrifi	128,000; Iran vs. Australia
Maydon oʻlchami	110 m × 75 m (361 ft × 246 ft)
Chim turi	Desso GrassMaster
Tablo	104 m2 jumbotron
Construction
Buzilgan joy	1 October 1970
Qurilgan	1970-1971 (1 year)
Ochilgan	17-oktyabr, 1971-yil
Yangilangan	2002-2003, 2016-2017
Kengaytirilgan	2002
Qurilish qiymati	2,578,183,966 tumanlar (€400,163,944)
Arxitektor	Abdol-Aziz Mirza Farmanfarmaian
Loyihalar muhandisi	Skidmore, Owings & Merrill
Strukturaviy muhandis	James Raymond Whittle
Ijarachilar
	Esteghlal (1973–present); Persepolis (1973–present); Eron milliy futbol terma jamoasi (1975–present);
Website
	azadisportcomplex.com

Ozodiy Stadioni (forscha: ورزشگاه آزادی Varzešgâh-è Âzâdi), opened as the Aryamehr Stadium (forscha: ورزشگاه آریامهر Varzešgâh-è Âryâmehr), Tehrondagi barcha futbol stadioni) sifatida ochilgan. Stadion Abdol Aziz Mirza Farmon-Farmaian Architects and Associates (AFFA) tomonidan Skidmore, Owings & Merrill rejalari asosida sport majmuasining boshqa qismlari bilan loyihalashtirilgan

Amerika arxitektura, shaharsozlik va muhandislik firmasi, umumiy loyihani loyihalash va qurish uchun juda qisqa vaqt oraligʻi tufayli. U 1971-yil 17-oktyabrda Eronning oxirgi shohi Muhammad Rizo Pahlaviy tomonidan ochilgan. Hozirda stadion Esteghlal va Persepolisning uy stadioni hisoblanadi. Bu, shuningdek, Eron milliy futbol jamoasining uy stadionidir. U 78 116 tomoshabinni sigʻdiradi. Stadion kattaroq Ozodiy sport majmuasining bir qismi boʻlib, u eshkak eshish daryosi, futbol mashgʻulotlari maydonlari, ogʻir atletika majmuasi, suzish inshootlari va yopiq inshootlar bilan oʻralgan.voleybol va futzal maydonlari, boshqa qulayliklar qatorida.

Aryamehr („Oriylarning nuri“ degani) aytilgan shohning unvoni edi; Eron inqilobidan keyin nomi Ozodiy (forscha „erkinlik“ degan maʼnoni anglatadi) deb oʻzgartirildi. Bu Gʻarbiy Osiyodagi ikkinchi yirik futbol stadioni. U 1974-yilgi Osiyo oʻyinlariga mezbonlik qilish uchun qurilgan va 1976-yilda AFC Osiyo kubogiga mezbonlik qilgan. Stadion, shuningdek, Osiyo klublari musobaqalarining beshta finaliga mezbonlik qilgan: 1999, 2002 va 2018-yillarda OChLning uchta finali va 1991 va 1993-yillarda AFC Osiyo kubogi egalari kubogining ikkita finaliga mezbonlik qilgan. Ozodiy stadioni 2004 va 2008-yillarda ham WAFF chempionati turniriga mezbonlik qilgan. Vuvuzelalarning baland ovozi tufayli, arilarning ovoziga oʻxshashi sabab, stadion baʼzan „Asalari toʻdasi“ deb ataladi.

Manzili[tahrir | manbasini tahrirlash]

Stadion Tehronning gʻarbiy qismida, Ekbatan tumani yaqinida joylashgan boʻlib, shaharda yashovchi koʻpchilik uchun qulay joyda joylashgan. Stadionga ikkita kirish joyi bor. Gʻarbiy kirish joyi Ferdus koʻchasida, sharqiy kirish qismi esa Farhangiyan koʻchasida joylashgan.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Ozodiy“ stadioni „Arme Construction“ kompaniyasi tomonidan qurilgan boʻlib, Aziz Farman-Farmayanning arxitektura firmasi AFFA tomonidan 1974-yilgi Osiyo oʻyinlari uchun xalqaro mezonlar asosida loyihalashtirilgan. Uning yer maydoni 450 gektarni tashkil etadi va u Gʻarbiy Tehronda joylashgan. Eron milliy futbol jamoasining yangi uyi sifatida Amjadieh stadionidan „Ozodiy“ stadioniga koʻchib oʻtdi. Stadion Mexiko shahridagi UNAMda qurilgan stadiondan ilhomlanib, yerdan qazib olingan tuproqdan qurilgan.

Stadion juda katta majmuaning bir qismi sifatida qurilgan boʻlib, u turli sport turlari boʻyicha koʻplab olimpiya maydonlarini oʻz ichiga olgan boʻlib, Tehronning yozgi Olimpiada oʻyinlariga mezbonlik qilish istagini bildirishi uchun ulkan rejalar uchun asos yaratdi. 1975-yil avgust oyida Eron shohi, Tehron meri va Eron Olimpiya qoʻmitasi Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasiga Eronning 1984-yilgi yozgi oʻyinlarni oʻtkazishdan manfaatdor ekanligi toʻgʻrisida rasmiy xat yubordi^[4]. Stadion taklif uchun asosiy nuqta edi, unda asosiy Olimpiya stadioni boʻlish uchun ozgina oʻzgartirishlar talab qilinadi. Ammo 1970-yillar oxiridagi siyosiy tartibsizliklar Tehronning Oʻyinlar uchun arizasidan voz kechdi va yakuniy mezbonni tark etdi. Los-Anjeles Olimpiada mezbonligi uchun tenderda qolgan yagona shahar boʻldi.

Stadionni taʼmirlash birinchi marta 2002-yilda boshlangan, oʻshanda pastki qavatga oʻrindiqlar oʻrnatilgan va maydonga yer osti isitish tizimi oʻrnatilgandan soʻng qayta ekilgan. Stadion rahbariyati keyinchalik stadionning yuqori qavatiga oʻrindiqlar oʻrnatishni ham rejalashtirgan. Ushbu taʼmirlash ishlari 2003-yilda yakunlandi va stadion sigʻimi 100 000 dan ancha pastga tushdi. Keyinchalik stadionning yangilanishi uni hozirgi sigʻimi 78 116 ga tushirdi. Oʻzining sigʻimi kamayganiga qaramay, „Ozodiy“ stadioni 2006-yilgi Eron — Yaponiya futbol boʻyicha Jahon chempionati kabi paytlarda toʻlib ketgan. 2005-yil mart oyida boʻlib oʻtgan saralash oʻyini 7 kishining oʻlimiga sabab boʻldi. 2004-yilda asl tablo oʻrniga katta elektron televizor almashtirildi. Umumiy maydoni taxminan 300 kvadrat metr va ekran maydoni 104 kvadrat metr (20 m ga 7,5 m) boʻlgan bu ulkan ekran dunyodagi eng katta ekranlardan biridir. Stadion 2004 va 2008-yillarda Gʻarbiy Osiyo futbol federatsiyasining ikkita chempionatiga mezbonlik qilgan. 2008-yilda OFK „Sepahan S.C.“ni OChLdagi uy oʻyinlarini ushbu stadionda oʻtkazishga majbur qilgan, chunki ularning uy stadioni „Nagʻsh-e-Jahon“ stadioni taʼmirlash uchun yopilgan. Stadion, shuningdek, futbol boʻyicha Olimpiada oʻyinlari saralash bosqichi uchun Eron U-23 terma jamoasining doimiy mezbon stadioni hisoblanadi.

Oxirgi yillarda Eron Futbol Federatsiyasi bir necha bor Eron 1976-yilda mezbonlik qilgan OFK Osiyo Kubogiga mezbonlik qilganidan soʻng bir necha bor ariza topshirgan^[5]. Ammo baʼzi rasmiylar Eronda ayollarning Ozodiy kabi stadionlarga kirishini taqiqlovchi qoidalar xalqaro sport tashkilotlarini u yerda musobaqalar oʻtkazishga xalaqit berganiga shama qilgan. Eronlik ayollarga 1982-yildan beri „Ozodiy“ stadionida oʻyin tomosha qilish taqiqlangan^[6]. 2019-yil oktabr oyida Eron va Kambodja terma jamoalari oʻrtasidagi oʻyin uchun ayol tomoshabinlarga qoʻyilgan taqiq olib tashlangan.

Uy jamoalari va muxlislar[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Azadi“ stadionida Eron terma jamoasi, „Persepolis F.C.“ va „Esteghlal F.C.“ futbol klublarining uy uchrashuvlari oʻtkaziladi. Shuningdek, ushbu stadionda Eronning turli yosh toifalari va ayollar terma jamoasining uy uchrashuvlari oʻtkaziladi.

Persepolis muxlislari bilan toʻlgan Ozodiy Stadioni

Stadion Osiyoda futbol oʻyinlari paytidagi muhit bilan mashhur. „Persepolis“ va „Esteghlal“ klublari oʻrtasidagi har bir Tehron derbisida stadion toʻlib-toshgan. „Persepolis“ muxlislari anʼanaviy ravishda qizil va oq rangdan, „Esteghlal“ muxlislari esa koʻk va oq rangdan foydalanadilar. Shuningdek, tribunalar bilan toʻla oʻyinlarda ushbu stadion dunyodagi eng shovqinli stadionlardan biri ekanligi qayd etilgan. Stadiondagi tomoshabinlarning rekord soni 1997-yil 22-noyabrda Eron va Avstraliya terma jamoalari oʻrtasida 1998-yilda Fransiyada boʻlib oʻtgan jahon chempionatida ishtirok etish huquqi uchun qitʼalararo raundning birinchi oʻyinida qayd etilgan (oʻyin 1:1, Avstraliyadagi javob oʻyini esa 2:2 hisobida yakunlangan, Eron terma jamoasi 1998-yilgi jahon chempionatiga yoʻllanmani taqdim etgan). Keyin oʻyinga 128 ming kishi tashrif buyurdi, bu stadionning maksimal sigʻimidan 28 ming kishiga koʻpdir. Shu bois koʻplab muxlislar uchrashuvni tik turib tomosha qilishdi. Shundan soʻng, rekord darajadagi tashriflar paytida 100 000 tomoshabin sigʻadigan stadion, agar kerak boʻlsa, oʻrindiqlarni (stend) 20 000 ga koʻpaytirishi va shu tariqa 120 000 stadionga aylanishi mumkin boʻlgan tizimni yaratishga qaror qilindi (bu tizim 2002-2003-yillardagi rekonstruksiya davomida bekor qilingan edi).

Bu yangilik keyingi yillarda oqlandi. Demak, Tehron derbisi, Eron kubogi finali hamda Eron chempionati hamda Osiyo Chempionlar ligasining ayrim oʻyinlarida stadionga 100 000 dan ortiq tomoshabin tashrif buyurdi. Keyingi rekordlar xuddi shu Tehron derbisida, Eron terma jamoasining Germaniya, Saudiya Arabistoni, Iroq, Tojikiston, Oʻzbekiston, Janubiy Koreya va Yaponiya terma jamoalari bilan oʻyinida qayd etildi. Shuningdek, Eron klublarining Saudiya Arabistoni, Qatar, BAA, Iroq, Oʻzbekiston, Xitoy, Janubiy Koreya va Yaponiya klublariga qarshi oʻyinlarida stadion sigʻimga toʻldi. Eron klublaridan eng koʻp muxlislar „Persepolis“ va „Estegʻlol“ jamoalarining „Tabriz Traktor Sazi“, „Ahvaz Fulada“, Isfahonning „Sepaxon“ va „Zobaxon“ klublari hamda boshqa jamoalarga qarshi oʻyinlarga yigʻiladi.

Tadbirlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1975-yil noyabr oyida Frank Sinatra Aryamehr stadionida kontsert berdi.
2006-yilgi mashhur „Ofsayd“ filmi (2006-yilda Berlin xalqaro kinofestivalida kumush ayiq gʻolibi) rejissyori Jafar Panahi, bosh rollarni Sima Mobarak Shahi va Ida Sadegi ijro etgan, qizlar futbol oʻyinini tomosha qilish uchun stadionga kirishga urinayotgani haqida u yerda suratga olingan.
„Ozodiy“ stadionida 2013-yil may oyida Madaniy meros va turizm tashkiloti tomonidan tashkil etilgan „Ferdousiy“ festivali va ikkita yirik konsert boʻlib oʻtdi.
2015-yilgi ayollar Islom oʻyinlari ham stadionda boʻlib oʻtdi.
Salam Farmande qoʻshigʻi Ozodiy stadionida kuylangan, unga 100 000 kishi tashrif buyurgan.

Bino va inshootlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Stadion meʼmori Abdolaziz Farmanfarmayan boʻlib, majmuaning baʼzi qismlari Skidmore, Owings & Merrill bilan hamkorlikda qurilgan. Stadion boshida 120 000 tomoshabinni sigʻdira oladigan boʻlsa, 2003-yilda taʼmirdan soʻng 84 000 ga kamaydi. Katta paytlarda muhlislar tashrifi bundan ham koʻproq koʻpayadi. Stadion dizayni maydon boʻylab shovqinni kuchaytiradi. Raqib jamoalar koʻpincha oʻzlarining eng yaxshi oʻyinlarini oʻtkazishda qiynaladilar, chunki stadion toʻla boʻlsa, shovqin darajasi juda baland boʻladi. Goal.com nashriga koʻra, „Ozodiy“ stadioni Osiyodagi eng qoʻrqinchli deb topildi. Stadion qurilishi boʻyicha muhandis va loyiha menejeri angliyalik Jeyms Raymond Uitl edi.

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Persepolis“ va „Esteghlal“ klublari oʻrtasidagi Tehron derbisi vaqtida „Ozodiy“ stadionining panoramasi, 2013-yil

„Persepolis“ va „Al-Nasr“ (Saudiya Arabistoni) klublari oʻrtasidagi Osiyo Chempionlar Ligasi oʻyinidagi „Ozodiy“ stadionining panoramasi, 2015-yil.

Rekord muxlislar tashrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1998-yilgi FIFA Jahon chempionati saralashida Avstraliyaga qarshi oʻyinda „Ozodiy“ stadionida rekord darajadagi tomoshabinlar soni 128 000 dan oshdi^[7].

Transport tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Stadion ichida 400 ta mashina uchun yetarlicha toʻxtash joyi mavjud, tashqarida esa qoʻshimcha 10 000 ta toʻxtash joyi mavjud. Eng yaqin metro bekati — Varzeshgah-e Azadi metro bekati.